4. Ngôi Nhà Phía Mặt Trời Mọc

Phan Thái Yên

Chuyến bay Korean Airlines về trễ hơn lịch trình. Nơi nhận hành lý của phi cảng Ðà Nẵng nóng bức chật chội càng ngột ngạt hơn vì hành khách của vài chuyến bay bị dồn lại đang nôn nóng chờ đợi. Họ đa số là Việt Kiều về thăm gia đình hay thương nhân từ Nam Hàn lấn chân nhau đi tìm nguồn lao động rẻ. Bầy người tha hương sang trọng, hăm hở đẩy từng xe hành lý chất cao về phía cửa kiểm soát.

Chàng thanh niên với túi hành lý trên vai đứng kiên nhẫn ở góc phòng đợi cùng cô bạn gái. Cô gái Tây phương vóc dáng thanh tú, mắt xanh tóc vàng, đứng cạnh người bạn trai Việt. Cô cười phấn khích, lạ lùng nhìn về phía đám đông chen lấn sau vách kính chói nắng bên ngoài. Hàng cây bên ngoài phi cảng lá to xanh bóng như những chiếc quạt sắp thành tầng đều đặn. Màu lá xanh làm dịu đi phần nào ánh nắng gay gắt buổi trưa hè Ðông Nam Á. Thân nhân bên ngoài đứng ngồi hổn độn, ngóng nhìn chờ đợi. Bóng họ dưới hàng hiên tối sẫm lại vì nền nắng trưa chói chang.

Chàng thanh niên nhận hành lý rồi đưa bạn gái nhập vào đoàn hành khách đi về phía cửa kiểm soát. Họ e dè bước qua hàng rào người ồn ào đến sổ sàng đang chồm kiếm thân nhân hoặc đón mời khách doanh thương của hãng xưởng trong khu vực. Những tấm bảng cầm tay đủ cở viết bằng tiếng Anh, tiếng Hoa, tiếng Ðại Hàn la liệt tên người chen lẫn tên công ty, loay hoay rối mắt.

Ðứng rời khỏi đám đông, mẹ Nương và bé Eidan ngồi trên vai bố Hiroshi ngóng chờ người thân. Nương đã gặp Roya hai năm trước, dịp vợ chồng đi du lịch thăm bà con ở Mỹ. Ðăng xoa đầu bé Eidan.

- Roya với cháu gặp dì và chú Hiroshi ở Boston hai năm trước bé còn nằm trong bụng mẹ thế mà giờ đây đã leo lên vai bố ngồi.

Dọc theo con đường từ phi trường vào thành phố thẳng tắp hàng cây bàng xanh um lá. Trên đường tấp nập người đi, xe đạp, xe gắn máy, xe hơi xao xác ngược xuôi. Hình ảnh chưa quen mà sao trong lòng Ðăng ngập tràn bao nỗi bồi hồi xao xuyến. Ði vào lòng quê hương chưa một lần gặp mặt mà chàng ngỡ như đang từ một mộng mị nào đó trở về.

Xe chạy qua khu phố đông rồi ngợp gió qua cầu bỏ lại sau lưng hàng phượng đỏ rực ven sông. Ngoái nhìn những cành phượng đầy hoa thắm nghiêng mình la đà soi bóng trên dòng nước, Ðăng nôn nao nghĩ đến xấp hình cũ Mẹ vẫn ấp ủ giữ gìn. Những gốc phượng già theo năm tháng còn đơm bông cho thắm từng mùa hạ đỏ. Dòng nước chở chuyên xác hoa tàn úa vẫn lặng lờ trôi như một ước nguyền.

Quãng đường Ðà Nẵng đi Hội An chạy dọc theo biển miên man sóng nước ôm bờ cát trắng. Roya ngây nhìn khoang trời mây trắng tưởng chừng đang la đà bay về vùng biển quê hương Santa Barbara thuở nguyên sơ, cát, nắng, gió, sóng và bóng dừa hoang dại. Eidan được mẹ ẳm ngồi trên băng trước thỉnh thoảng lại ngoái nhìn mỉm cười với Roya có lẻ vì mái tóc vàng lạ mắt. Nàng đùa với bàn tay bụ bẩm của bé Eidan víu trên vai mẹ. Roya nghe Ðăng kể khá nhiều về những thành công kinh doanh của người đàn bà ngồi trước mặt mình nhưng kỷ niệm hai năm trước ở Boston đã khiến nàng muốn tìm hiểu thêm về bà, rồi càng kính trọng hơn.

Không lâu sau ngày Roya và Ðăng chính thức hẹn hò nhau, người dì của Ðăng từ Việt Nam sang thăm gia đình ghé thăm cháu đang trú học ở Boston. Phong thái tự tin, khả ái cùng tiếng Mỹ nói rất đúng giọng của bà khiến Roya để ý. Cùng thời gian đó, thủ tướng
của chính quyền Cọng sãn Việt nam ghé thăm Ðại học Yale. Không hẹn mà Ðăng và Roya với dì Nương bị kẹt giữa cuộc biểu tình đòi hỏi nhân quyền cho Việt nam trước cổng trường Ðại học với rừng cờ vàng của miền Nam trước 75. Vài sinh viên vì đạp ngã rào cản qui định vùng biểu tình để tiến vào trong khuôn viên trường bị cảnh sát bắt giữ. Trong lúc giằng co họ bối rối thả hai lá cờ vàng nằm chỏng chơ trên mặt đất. Dì Nương xuống đường, bước băng qua rào cản. Bà cúi nhặt hai tấm cờ vàng, trịnh trọng quàng một tấm lên vai người sinh viên Việt nam bị còng tay, ôm anh nói lời khuyến khích rồi hướng về đám đông giương cao ngọn cờ còn lại tung bay trong gió. Hình ảnh người thai phụ Việt nam tinh anh cả quyết đứng dưới cờ bay ở hoài trong trí nhớ Roya. Trên đường về hôm đó, hình như ai nấy đều cố nén xúc động của mình cho tới khi Ðăng lên tiếng.

- Cháu tự hào về dì quá! Dì đã nói chi với anh chàng sinh viên bị cảnh sát bắt giữ?

- Sống hết cho những gì mình tin tưởng, cưu mang. Chấp hết và sống thương đời. Ðừng sợ hải dù trong bất cứ cảnh huống nào.

Nương thì thầm câu trả lời như đã nói với chính mình gần suốt cuộc đời. Hơn ba mươi năm Nương mới nhìn thấy lại màu cờ khiến nàng quá xúc động muốn sờ nắm lấy nó như sờ nắm phần đời qua với tất cả kỷ niệm, ký ức, khóc cười. Xúc động hơn là lúc người cảnh sát Mỹ giúp Nương an toàn bước qua lớp rào cản đổ nằm ngổn ngang trên đường. Sự khác nhau giữa pháp quyền và bạo quyền vừa thể hiện một cách rõ ràng. Nhân quyền chỉ hiện thực, thăng hoa với một nền pháp quyền thực sự của dân, do dân, và vì dân.

Xe về tới Cửa Ðại. Dì Nương chỉ về phía cuối dãy khách sạn sang trọng.

- Căn cứ Hải Quân của cha cháu Ðăng trước bảy lăm ở cuối cửa biển, giờ đây đã xây khách sạn. Khu nghĩ mát của chú Hiroshi quản lý thì nằm riêng phía bên kia cửa biển. Ngày mai mình sẽ đi ca-nô ra đó.

Về đến nhà, Ðăng đứng ngẩn nhìn ngôi nhà cổ, lấp lắng khoảng sân gạch lấm tấm nắng.

Anh như bị hớp hồn, không nghe cả tiếng trầm trồ khen ngợi của cô bạn gái.

Ðây rồi! Nếp nhà xưa vẫn làm mắt mẹ long lanh mỗi khi nhắc tới. Mái cổng chào khép hờ và sắc thắm của những chùm hoa đỏ có dáng hình của trái tim cho dù rạn vỡ vẫn như một ước hẹn trở về.

Anh xúc động nhìn bàn thờ đặt giữa phòng khách nghi ngút khói hương sau màn trướng liễng. Bên vách phòng treo tấm hình rọi lớn chụp bà ngoại với hai con gái Nương, Nhi. Có lẽ hình được chụp chỉ vài tháng trước tháng Tư bảy lăm. Anh thích thú nhìn ảnh mẹ Nhi duyên dáng, mảnh mai chưa ?có da, có thịt? như bố vẫn đùa. Dì Nương còn là một thiếu nữ chưa qua tuổi trăng tròn, mắt sáng như sao.

Nhìn ba người thân tươi cười bên nhau, lòng Ðăng dâng lên nỗi xúc động diệu kỳ. Ba người đàn bà. Ba đôi mắt đẹp. Và biết bao nỗi truân chuyên trãi dài giữa mấy chặng tuổi đời cách biệt. Ðôi mắt người đàn bà Việt Nam. Mắt Mẹ tha hương rưng rưng nỗi nhớ nhà. Ánh mắt ngọc lan trong vườn khuya thơm bóng trăng vàng. Ðăng nghĩ tới ánh mắt chất chứa sắc màu kỷ niệm trong truyện viết của Bố. Ðôi mắt có ánh nhìn cong như cánh lá. Những đôi mắt sâu lắng âm thầm, sống can đảm với phận đời mình. Chàng muốn được lắng nghe, tìm biết nỗi vui hay niềm cay đắng tiềm tàng sau ánh mắt đẹp, bình thản tuyệt vời.

Trời đã vào khuya. Bên ngoài cửa sổ, ánh sáng vàng huyền hoặc như lụa trải mịn màng lên vườn đêm. Ðăng mở cửa bước ra sân. Chàng chưa hề thấy vầng trăng nào sáng như trăng đêm nay. Ánh vàng lóng lánh ướt trên vòm bóng lá say ngủ im lìm. Chàng chậm bước lắng nghe tiếng đêm quanh mình. Từ cánh hiên nhà tiếng nhạc nhẹ nhàng nương

theo gió dặt dìu. Giọng hát liêu trai lãng đãng mơ hồ quyện lướt trong đằm thắm hương đêm. Dì Nương ngồi yên lặng nghe nhạc từ chiếc máy nhỏ cầm tay. Dì ngồi nhìn trăng. Chiếc ghế xích đu khẽ lay động làm ánh trăng hồ như long lanh trong đôi mắt mở lớn.

Dì Nương nhích người chừa chổ trên chiếc ghế xích đu rộng.

- Ðăng ngồi xuống đây đi. Lâu lắm rồi dì không có dịp chuyện trò với cháu.

- Bài hát dì đang nghe hay quá. Hầu như người lớn cùng thời ba mẹ cháu ai cũng thích nghe nhạc Trịnh Công Sơn.

- Ba mẹ cháu lớn lên, góp máu và nước mắt trong chiến tranh. Dì nhỏ tuổi hơn, khi vừa lớn thì chiến tranh chấm dứt, nhưng phải sống hứng chịu trực tiếp cái mệnh hệ ?giải phóng? ì ạch đè lên phía thua trận của xã hội. Trong chiến tranh, tình ca TCS hát lên được tình tự chia xa đổ vỡ của quê hương và những thất thoát ngóng trông của tình yêu bằng tất cả sự trau chuốt có thể có được của ngôn từ?Khi hình ảnh âm vọng trong nhạc là kỷ niệm của chính mình thì sự cảm thông sẽ tới, sâu lắng đậm đà.

Giọng dì Nương vắng xa như tiếng tự trầm. Ðã bao năm rồi mà tiếng gió thổi buồn qua hàng phi lao vẫn lãng đãng trên từng dòng nhạc. Nghe lại bài hát cũ như nghe bước chân mình trở về mái nhà xưa, thu xếp hong phơi lại mớ tàn y còn vướng vất hơi hám yêu thương ngày cũ. Người để lại cho tôi tiếng nhạc vàng rồi bỏ đó mà đi. Tôi ở lại, sống một mình, thương nhớ một mình. Ði về một mình trên từng chuyến đò dọc ra cửa biển mỗi ngày. Ngày nhận thư từ phương xa, tôi đã không ngần ngại một chuyến đi. Sống hết, cho hết, rồi bằng lòng với số phận mình. Tình yêu với Hiroshi tới muộn màng nhưng chẳng có tai ương. Cuộc sống mới tròn vẹn ước mơ. Bãi biển Cửa Ðại tràn ngập tiếng con cười đùa với sóng. Ðêm trăng sáng, ngồi bên lòng bình yên tôi lắng nghe từng bài hát cũ. Tôi ấm êm trong lòng Phố Cổ, trong ngôi nhà xưa chất đầy kỷ niệm.

Người thanh niên ngồi lặng nhìn mắt dì lóng lánh lệ vui. Họ ngồi lắng nghe từng câu hát lãng đãng khói sương. Ôm lòng đêm nhìn vầng trăng mới về...

Tiếng Eidan khóc trở giấc vọng ra. Dì Nương đứng dậy vừa lúc Roya ẳm cháu còn nhè ngủ trên vai bước ra hiên nhà. Dì Nữ đứng dậy, trao cho Ðăng chiếc máy nhỏ vẫn đang thả ra tiếng hát liêu trai trầm buồn.

- Hai cháu đừng thức quá khuya, sáng mai dì đưa ra cù lao Chàm thăm đảo...

Bé Eidan thức giấc không thấy dì là anh chàng trèo xuống giường, khóc lóc tìm mẹ ngay.

Dì Nương ẳm con bước vào nhà trong.

Ðôi tình nhân ngồi bên nhau trong tiếng nhạc trầm buồn huyền quyện vào đêm. Ðăng thả hồn theo tiếng nhạc. Roya thoáng nhìn anh rồi thả mắt về phía đầm sông ngút ngàn trăng nước giao hòa. Triền dốc chúi dài xuống bờ nước nghiêng nghiêng bóng trăng lay lắt vô vàn khiến nàng tưởng chừng như đang chênh vênh trên đầu ngọn sóng. Kỷ niệm những lần theo mẹ đi tắm biển đêm ở quê nhà Santa Barbara thời thơ ấu chợt trở về khiến mắt nàng cay. Ðăng ôm người yêu tựa vào vai mình, vỗ về. Roya ngước nhìn Ðăng.

- Nhạc buồn quá, khiến em nhớ mẹ, rồi nhớ tới bài hát mẹ thường nghe mỗi ngày.

Biển ngày xưa, đêm trăng sáng. Thuở mẹ sinh thời theo chồng phiêu dạt từ New Orleans tới sinh sống nơi vùng biển xanh cát trắng Santa Barbara. Giữa sóng vỗ rạt rào bà ngồi nghe tới nghe lui hằng giờ bài The House of the Rising Sun. Tiếng đàn thùng rớt rã rời lên âm giai organ trầm buồn, đặc quánh giọng ca thở than về những cảnh đời tuổi trẻ nát tan? There is a house in New Orleans. They call the Rising Sun. And it's been the ruin of many a poor boy. And God, I know Ím one. My mother was a tailor. She sewed my new bluejeans. My father was a gamblin' man. Down in New Orleans? Oh mother tell your children. Not to do what I have done . Spend your lives in sin and misery. In the House of the Rising Sun? Well, I got one foot on the platform. The other foot on the train. Ím goin' back to New Orleans. To wear that ball and chain? Có một ngôi nhà như thế ở New Orleans, người ta gọi là Rising Sun. Chốn điêu tàn của đám trẻ khốn cùng, và Chúa ơi! tôi biết mình cũng là một đứa trong bầy. Mẹ là thợ may, bà từng may cho tôi những chiếc bluejeans mới. Còn cha là một gã bạc bài, vùi chôn đời mình ở New Orleans. Mẹ ơi, hảy bảo các con của mẹ đừng bao giờ làm điều con đã dẫm qua. Sống đời tội lỗi, khốn khó trong Ngôi Nhà Mặt Trời Mọc, the House of the Rising Sun... Thôi đành, một chân bước xuống thềm ga, chân kia còn trên toa tàu, tôi quay về lại New Orleans, về tra chân mình vào mớ xích xiềng... Ðăng ngồi xúc động lắng nghe chuyện thời thơ ấu của người yêu.

- Còn anh, lời ca những bài bài hát anh vừa nghe chắc là hay và cảm động lắm?

Ðăng gật đầu. Anh cũng nhớ tới mẹ vẫn thường nghe những bài hát của TCS lúc bà im lặng làm việc, mắt nhìn ra khu vườn hoa lá xanh tươi, góc Ðông Phương của cha mẹ trên vùng đất kiều cư tận vùng Bắc Mỹ. Lời ca như mây kéo về đầy tràn khung trời kỷ niệm? Trời buông gió và mây về ngang bên lưng đèo. Mùa xanh lá, loài sâu ngủ quên trong tóc chiều. Cuộc đời đó lửa đem tiếng ca lên như than phiền. Bàng hoàng lạc gió mấy miền , trùng trùng ngoài khơi nước lên sóng mềm.

Người nghe hầu như ai cũng tìm thấy bóng dáng mình trong cõi nhạc nhị nguyên bơ phờ quằn quại, nhật nguyệt lửng lơ của họ Trịnh. Những mảnh đời sum họp chia phôi, tìm kiếm lạc nhau, tìm quên trong nỗi nhớ trên từng nẻo phố gần xa mai một biển dâủ Người tìm đến với bước chân âm thầm mùa hạ. Từng cơn mưa trút lá và dòng sông cuốn đi. Tay hư vô đốt nến chiều chơi vơi lên cao. Rồi dòng sông cũng mang theo tên người vào huyền thoại. Tay hư vô che dấu chiều qua truông mây sâu. Rồi tình yêu cũng qua mau chia người một bãi sầủ

Roya trìu mến nhìn người yêu. Ðôi mắt anh trở nên xa xăm lúc hát. Tiếng hát thiệt thà nghe bình thường mà thích đến lạ lùng. Nghe như tiếng lời kể lễ, trần tình của người bỏ đi xa từ lâu đang trên lối tìm về cội rễ, lạc lõng âm thầm.

- Ðăng hát rõ lời đã giúp em nghe thêm được phần nào lời ca. Còn hiểu rõ thì chưa, nhưng vẫn cảm nhận được nỗi buồn phiền thật sâu lắng của bài hát.

Ðăng cười nhìn người yêu.

- Trong lớp tiếng Việt em học giỏi hơn anh mà ? Anh vẫn nghĩ là em đã ?ngộ? được hết ý lời trong những bài hát này. Anh nghe mãi từ khi còn bé nên thuộc lời lúc nào không hay, nhưng hiểu hết ý tứ thì chắc ?còn khuya. Ðăng cười lớn hơn lúc nhìn nét nhíu mày của Royả Còn khuya nghĩa là còn lâu, lâu lắm.

Roya gật đầu hiểu ra.

- Vậy là đồng nghĩa với Tết Congo, phải không anh!?

Tiếng cười khúc khích của đôi tình nhân hạnh phúc chừng như chạm thấu tới vòm lá khuya lay động trở mình. Ðêm hạ vàng ánh trăng. Trời đất giao hòa, hồn người tưởng muốn tan loảng vào trăng nước không một phân lìa. Cô gái chợt cảm thấy thật gần gủi với với vùng đất này. Nàng bất giác ôm chặc lấy người yêu, cuộn người vào nỗi hạnh phúc mới mẻ đang trào tới, ấm áp dịu dàng. Trước chuyến đi, lần về thăm gia đình ở Santa Barbara, bên mộ mẹ nàng đã giãi bày với người những điều nàng chưa nói với cha về tình yêu của nàng với một thanh niên Việt Nam. Cuộc chiến tranh ở Việt Nam chấm dứt từ năm bảy lăm nếu xét theo lẽ thắng bại thường tình, nhưng trong gia đình nàng ở Mỹ vẫn còn âm ỉ xung đột cả hai phía mẹ cha. Mỗi lần nhìn thấy ngón tay trỏ bị chặt đứt của người cậu lớn hay ống tay áo phất phơ của người em trai kế mẹ, nàng biết lằn phân ranh vẫn còn đó. Hai anh em vẫn chưa làm hòa với nhau sau mấy mươi năm chiến tranh bên kia Thái Bình Dương đã tàn cuộc. Người anh phản chiến, tự hủy hoại thân thể chặt đứt ngón tay lảy cò súng, trốn qua sống bên Canada gần suốt tuổi thanh niên để khỏi đi lính qua Việt Nam. Cậu Út hăng hái đi lính, tình nguyện ở lại thêm mấy lần thay quân. Ngày trở về, một cánh tay bỏ lại chiến trường đâu đó trong cánh rừng Ðông Dương xa xôi và chạm mặt đớn đau với sự ruồng bỏ khinh khi của xã hội, anh em trong gia đình ở Mỹ.

Gia đình bên cha cũng chẳng kém phần sóng gió. Là một sinh viên giỏi ở Ðại học Berkley, cha khôn ngoan tham gia phong trào phản chiến, chầy cối tìm cách hoãn ngày trưng binh để tiếp tục việc học. Người em trai duy nhất của cha thì chấp nhận đi quân dịch qua Việt Nam rồi bị mất tích chỉ sau vài tháng ngoài chiến trường. Cha thế là được chính thức hoãn dịch với lý do là con trai một trong gia đình. Hài cốt người em mãi đến giữa thập niên tám mươi mới được tìm thấy, khai quật đem về từ khu vực vùng núi cẩm thạch gần Ðà Nẵng. Bà nội thương con trai út chết hẩm hiu vắn số nên thường quay qua hờn trách cuộc đời suông sẻ, thành công của con trai lớn. Cha cũng mặc cảm không kém về thời gian tham gia phản chiến của mình, nhưng cái nhìn không thiện cảm về con người và đất nước Việt Nam của ông thì vẫn thế.

Ðăng bàng hoàng nghe chuyện nhà của người yêu. Anh hỏi thăm Roya thêm về cái chết của người chú. Di thể ông được được phát hiện trong một hang núi gần bản doanh của sư đoàn Thủy Quân Lục Chiến Mỹ ngày trước. Có thể ông bị quân đội cọng sãn miền Bắc bắt được lúc họ tấn công quân Mỹ vào dịp Tết Mậu Thân, rồi bị giam cầm trong hang núi tới chết.

- Ngày mai mình nói chuyện này với dì Nương, thế nào dì cũng có ý kiến hay.

- Em mong có tin lành. Grandma vẫn đau buồn sau gần bốn mươi năm. Trong phòng bà chỉ độc nhất một tấm hình của chú trong quân phục với hàng chử ?Love from China Beach?. Grandma mà thấy hình em chụp nơi chú nằm xuống chắc là vui lắm. Như một dấu chấm hết. Một chung cuộc âu sầu bà đành phải chấp nhận.

- Anh tin chắc là dì Nương sẽ giúp em làm được việc này.

Roya gật đầu cả quyết.

- Em cũng tin là như thế. I can feel it!

- Vậy còn thằng bồ Việt Nam trời đánh của em thì sao? Liệu cha có chấp nhận không?

Nàng cười lớn khi nghe Ðăng bởn cợt, rồi nghiêm trang nhìn người yêu.

- Not for him to decide! Dì Nương bây giờ là idol của em với triết lý sống tuyệt vời. Chấp hết và sống thương đời.


****

Phan Thái Yên

Mục Lục

5. Trò Chuyện Với Khoảng Không Trước Mặt

Tuyền Linh

TẬP II - Nước Mắt Ðàn Ông

Phần 3

01.2.2021 - Bạn ơi, hôm nay mình xin kể tiếp cho bạn nghe những bước gian khó trong cuộc đời mà mình đã trải qua nhé. Như bạn đã nghe mình kể lần trước rồi đó, phi cơ từ Pleiku bay về Ðà Nẵng dù trục trặc đôi chút nhưng cuối cùng cũng hạ cánh xuống phi trường Ðà Nẵng an toàn. Mình đưa tay nhìn đồng hồ, lúc bấy giờ là 1h20 chiều ngày 16 tháng 2 năm 1975, một ngày với nhiều mệt mỏi lo âu. Nghĩ đến sự cố đang xảy ra ở phi trường Buôn Mê Thuột vừa rồi, đầu óc mình căng cứng. Càng căng hơn khi trên đường từ phi trường về nhà, mình chứng kiến cảnh người dân từ Huế và Quảng Trị di tản lánh nạn nằm la liệt trước trường trung học Ðông Giang Quận 3 Ðà Nẵng. Không còn nghi ngờ gì nữa, chiến trường toàn miền Nam sôi động đang hiện rõ trước mắt mình.

Xe ngừng trước cổng nhà, mình xuống xe và chạy vội vào nhà thay bộ đồ lính bằng quần áo dân sự. Mình nhanh chân đi đến cổng trường Ðông Giang để hỏi thăm bà con đồng bào lánh nạn từ Huế và Quảng Trị vào. Nhìn bộ dạng lếch thếch cùng vẻ mặt bơ phờ của các đồng bào tị nạn mà mình không cầm được nước mắt. Chắc họ bữa đói bữa no là điều không thể tránh khỏi. Những son quánh chiếu chăn cũng những trạc gạo cứu đói của dân địa phương sẽ kéo dài được bao lâu trong hoàn cảnh cơ nhỡ nầy? Ai mà biết được!

Từ nhà mình đến Trường Trung Học Ðông Giang Quận 3 chỉ cách nhau có mấy bước, nhìn cảnh đời lúc bấy giờ nghe quá nhức nhối đi thôi. Chợt nghĩ đến hoàn cảnh của mình, một bà vợ với 6 đứa con dại thì sẽ chạy lánh nạn ở đâu khi khói lửa cận kề? Chiến tranh. Ôi, chiến tranh?! Qua ngày 03 tháng 3 năm 1975, lại nghe tin Buôn Mê Thuột mất, mình như ngồi trên đống lửa.

Ðà Nẵng thời điểm lúc bấy giờ mọi sinh hoạt mới nhìn tưởng chừng như bình thường, thế nhưng trong sâu kín, không ai bảo ai, đều đã chuẩn bị một tư thế đề phòng riêng tư theo mỗi cách khác nhau. Như nhà mình chẳng hạn, mình lấy các tủ gỗ đựng quần áo bỏ hết quần áo ra ngoài, lật cho nằm xuống nền nhà, rồi chất bao cát đầy kín vào trong. Cứ thế, tủ nầy và tủ kia lập thành 4 vách kiên cố nằm ngay giữa nền nhà. phần trên nóc cũng thế. Nói tóm lại, mình làm thành một căn hầm dã chiến ngay trong nhà để chống đỡ bom rơi đạn lạc khi có biến. Mình linh cảm loạn lạc đã gần kề lắm rồi. Do đó, cũng ngay thời điểm ấy, mình quyết định ở nhà liều, không trở về đơn vị đóng quân tại Pleiku nữa mặc dù đã mãn hạn phép. Bạn nghĩ coi, với 6 đứa con dại nheo nhóc như mình, đứa lớn nhất sinh năm 1964, đứa út sinh năm 1973, lòng dạ nào mình bỏ rơi mẹ con chúng giữa lúc dầu sôi lửa bỏng chứ. Không có mình, gia đình như rắn không đầu, làm sao mình yên tâm mà đi được?

Trước đó, mình cũng đã phòng xa, mua sẵn vé máy bay Air Việt Nam cho cả gia đình đi về nhà bà ngoại các cháu ở Sai Gòn để lánh nạn, nhưng khi đến ngày đi, vào phi trường thì hỡi ôi, toàn các ông lính biệt động quân, lính dù, lính thủy quân lục chiến nhảy lên máy bay chiếm chỗ hết. Chứng kiến cảnh hỗn loạn đó, mình thấy là không xong rồi, vô phương, nên quay về nhà làm tạm hầm trú ẩn dã chiến là vậy. Mình cũng đã giải thích với vợ mình lý do tại sao lúc bấy giờ mình lại chọn giải pháp trụ lại ẩn nấp tại nhà, không đi di tản. Mình thấy các con mình còn nhỏ quá, không thể nào mình có thể bảo vệ được chúng nếu cứ cuốn theo dòng người di tản như thác lũ kia. Ngàn sự rủi, một sự lành.

~~oo0oõ~

Sáng ngày 27 thảng 3 năm 1975, thành phố Ðà Nẵng lộ rõ cảnh loạn lạc, nhà nào nhà nấy đều đóng khóa cửa kín, ngoài đường phố người chạy ùn ùn tìm đường lánh nạn thoát thân. Dòng người di tản mỗi lúc một đông, nhất là lối ra bãi biển Tiên Sa, người đông như kiến. Trong khung cảnh hỗn độn hôm đó trên đường phố, sờ sờ ban ngày mà vẫn xảy ra chuyện cướp bóc giết người, hãm hiếp dã man. Thậm chí, ngay cả những căn nhà đã khóa trong khóa ngoài kỹ càng vẫn bị các ông lính hám của dí họng súng M16 bắn nát ổ khóa để vào. Không biết điều gì sẽ xảy ra sau đó? Rõ là một ngày không có chính quyền. Ghê rợn đến cùng cực?! Mình quay vào nhà, định khóa kín cửa để không còn chứng kiến cảnh tối mặt tối mày ghê tởm đó, ai dè đùng một cái, một xe DOD loại quân xa cải tiến đỗ xệch trước nhà mình với nhiều tiếng kêu hô lớn. Mình nhận ra trên xe có mặt bà chị ruột của mình là chị Năm và cô cháu gọi mình bằng cậu. Mọi người hối hả bảo gia đình mình lên xe. Mình hiểu ngay ý của chị mình, nhưng mình không chịu đi, vì mình đã kiên định rõ lập trường của mình rồi trong việc đi di tản hay trụ lại nhà. Lúc đó, bà vợ mình nghe thấy mình đang dằn co với bà chị, bà phùng mang trợn mắt phản bác mình dữ dội. Miệng bà nói, tay bà xua các con của mình lên xe và tức thì xe chuyển bánh, mình vội chạy theo và đu lên xe. Thế là sự đã rồi. Trong sâu kín, mình hiểu được động lực nào khiến bà quyết tâm đi như vậy. Mình hiểu. Nhưng mình lại nghĩ khác, sống chết có số, nếu chết thì cùng nhau chết một chỗ sẽ là hạnh phúc hơn chết dọc đường. Càng đau lòng hơn nữa khi chẳng may, trong một gia đình có kẻ sống người chết, mà lại chết vất vưởng không có được một nấm mồ.

~~oo0oõ~

Khi xe chở đám người của mình còn cách bãi biển Tiên Sa chừng 200 mét, mình đã thấy cả một rừng người hiện ra trước mắt, kín hết bãi biển. Mình lo sợ và nghĩ thầm trong đầu: chẳng dễ dàng gì để làm một việc gì đó trong lúc nầy. Nhưng đã bỏ nhà bỏ cửa ra đến đây, như đã cỡi lên lưng cọp rồi. Ðành chịu! Mình đưa tay nhìn đồng hồ, thấy đã 5h15 chiều rồi. Mặt trời nghiêng dần về hướng Tây, nước biển như sẫm lại. Mình nhìn ra khơi xa, chưa thấy một hiện tượng gì hy vọng cả, chỉ là những con mòng biển bay lượn vu vơ. Chắc là một đêm phải thức trắng trên bãi biển để nghe sóng gào và đạn pháo hú. Chỉ tội cho những trẻ nhỏ vô tư như cây cỏ phải sớm mang nặng kiếp người. Hoàng hôn dần dần lịm tắt chẳng cần đợi một ai, dù chiến tranh hay hòa bình thì vòng quay của đất trời vẫn thế. Mình trải tạm tấm nhựa nylon lên mặt cát để các cháu ngồi ăn tạm ổ bánh mì khô cho đỡ lòng. Cả ngày hôm đó không có hàng quán nào bán thức ăn nên mình cũng chẳng mua được gì cho các cháu cả. Tội nghiệp quá?! May mà đêm đó là ngày rằm, tức ngày 15 tháng 2 năm Ất Mão, nên ông trời cho chút ánh trăng. Ánh trăng vừa đủ sáng để cha con vợ chồng nhìn rõ mặt nhau trong một đêm vô định. Mặt thì rõ mặt nhưng lời chẳng thành lời. Cả gia đình không ai nói với ai, cứ im hơi lặng tiếng như muốn nhường không gian và thời gian cho tiếng pháo kích hú gào. Càng về khuya, càng nhiều đợt pháo kích hơn. Rất may là không có một quả đạn pháo nào rơi lạc vào chỗ đám dân đang ngồi dày đặc trên bãi biển để chờ tàu đưa đi. Ðạn pháo chỉ bay ngang qua đầu thôi. Rất maỷ!

~~oo0oõ~

Tờ mờ sáng ngày 28.3.1975, từ ngoài khơi xa, khá xa, đã thấy xuất hiện một chiếc xà lang lớn, nhiều tiếng reo mừng của bà con di tản, cùng những bước chân ùn ùn chạy ra sát mép biển - chờ đợỉMình thấy đám người vây kín mép biển về hướng phía xà lang đông nghẹt nên mình chưa dám đưa các cháu nhỏ nhà mình chen vào. Mình cố gắng giữ một khoảng cách tương đối an toàn để bảo vệ các cháu. Trời chưa sáng hẳn, vẫn còn lờ mờ sương, đạn pháo thỉnh thoảng vẫn cứ bay vèo qua đầu kéo theo những bụi lửa như hình sao chổi, trông thật kinh hoàng. Ðám đồng bào chạy loạn vẫn đang lô nhô phía mép biển chờ dịp được nối bước chân để tìm con đường sống. SỐNG hay CHẾT? Ai mà biết được, nhưng đi thì vẫn cứ đi cái đã. Mình đứng bất động, vô hồn. Tự dưng mình muốn quay về lại nhà, nhưng không được rồi. Bỏ vợ con cho ai mà về? Bỗng những tiếng vỗ tay la ó thật lớn làm mình hoàn hồn tỉnh lại. Mình nhìn thấy đám người chen nhau lội nước lên chiếc ca nô nhỏ và được đưa ra khơi để lên xà lang. Rồi vài ba chiếc ca nô nữa sau đó tiếp diễn?tiếp diễn? Người ta la hét chen lấn nhau để nhào về phía trước. Mình bị động hoàn toàn, có muốn đứng yên cũng không được. Cứ lớp người sau đẩy lớp người trước, tiếp nối nhau tựa như những đợt sóng xô bờ. Cuối cùng, gia đình mình cũng lên được ca nô. Từ ca nô leo lên xà lang cũng cả một vấn đề, nhưng nhờ sức mạnh vô hình từ đâu đó nên mọi chuyện cũng xong. Ơn Trời Phật, có trầy xước chút đỉnh, nhưng không sao. Mình đứng trên xà lang nhìn về bãi xuất phát, thấy người mỗi lúc mỗi đông kín. Ca nô thì cứ vẫn tiếp tục chuyển người từ bờ đến xà lang không ngừng nghỉ. Lúc gia đình mình vừa leo lên được trên xà lang, dù trên xà lang đã đông người nhưng cũng còn thấy dễ thở. Riết một lát, trên xà lang không còn chỗ chen chân, chật kín như nêm. Nói thật với bạn, lúc bấy giờ trên xà lang chỉ còn chỗ để vừa đủ hai bàn chân, không còn chỗ để cụ cựa nữa. Có thể bạn không tin, nhưng đó là sự thật. Cũng từ tình trạng đó, người nầy đứng mất thăng bằng nên ngã đụng người kia, người kia lại té đè lên người nọ, cứ thế cảnh hỗn độn liên tiếp xảy ra trên xà lang dưới cái nắng giữa trưa như thiêu đốt. Rồi đói, rồi khát, nhất là khát. Bạn nghĩ coi, tính từ chiều hôm trước ( 27/3/75 ) đến trưa hôm sau ( 28/3/75 ), chắc chắn là không ai có được một chút gì trong bụng, tội nhất là các trẻ nhỏ và những người già. Giữa trưa như thế, với cơn khát hành hạ, mình cố gắng chen ra mé rìa xà lang, dùng nón sắt múc một ít nước biển để uống; mới hớp một ngụm, liền nhổ ra ngay, nó mặn và tanh, không tài nào uống được. Có một số người cũng làm như mình, nhưng họ cũng không uống nổi. Sau đó, mình nghĩ ra cách khác, uống thử nước tiểu xem sao, cũng tạm được. Nước tiểu có mùi khai, nhưng nồng độ mặn không đậm như nước biển, nhất là không có mùi tanh nên dễ chịu hơn. Rồi người nầy thấy, người kia thấy, rồi bắt chước nhau, cả xà lang nhốn nháo làm theo. Không còn cách nào khác. Phải chịu thôi. Thậm chí, còn xin nhau để uống, nhất là những gia đình có con trẻ đông, như nhà mình chẳng hạn. Ấy thế mà cũng có một số em bé và người cao tuổi bị ngất xỉu ngay trên xà lang. Có lẽ họ chịu không nổi cái nắng quá gắt trưa hôm đó. Thật là một thảm cảnh.

( còn tiếp )


****

Tuyền Linh

Mục Lục

6. Tổ Chức Cộng Ðồng Làng Xã Việt Nam Qua Tục Ngữ Ca Dao

Phạm hy Sơn

Cho đến những năm gần đây, xã hội Việt Nam là xã hội nông nghiệp, đa số dân chúng sống trong những cộng đồng được tỗ chức rất qui củ gọi là làng . Từ thời xa xưa - trước khi bị Trung Hoa cai trị vào năm 111 TTL ? có lẽ chỉ có hai đơn vị là làng và nước . Hai tiếng làng, nước đã luôn luôn gắn liền và ăn xâu vào tâm trí người Việt nên chúng ta thường nói ?trong làng, ngoài nước? hay ? việc làng, việc nước?; không ai nói việc làng, việc huyện, việc phủ hay việc tỉnh là những đơn vị hành chánh lập ra khi người Trung Hoa xâm lăng nước ta . Họ chia nước ta thành các vùng để đặt quan cai trị gọi là Phủ, Huyện và sau này thêm tiếng Tỉnh là những tiếng xa lạ trong tâm tư người Việt . Do đó, hai tiếng ?Làng, Nước? biểu hiện sự thân thiết, tương thân tương ái nên mỗi khi gặp tai họa như bị cướp bóc, cháy chóc, đánh đập . . . người ta nghĩ ngay đến sự cứu giúp hay sự an ủi của ?làng nước ? :

- Ối làng nước ôi cứu tôi với !

- Ối làng nước ôi sao tôi khổ thế này ! . . . .

Làng là một cộng đồng cổ xưa nhất (nay còn dấu vết nơi đồng bào Mường với chức vụ Quan Lang) trong đó người ta quây quần chung quanh ngôi đình làng, có vị thần bảo hộ riêng gọi là thành hoàng, có phong tục tập quán riêng từ bao đời . . . :

- Lệnh làng nào làng ấy đánh,

Thánh làng nào làng ấy thờ .

- Ðất có lề, quê có thói .

Ngay cả vua chúa cũng phải tôn trọng phong tục của làng và người dân coi việc làng hơn việc nước :

- Phép vua thua lệ làng .

- Thà thiếu thuế vua hơn thua lệ làng .

Dân chúng đã dựa vào phong tục tập quán của làng để phản đối những ông quan do triều đình bổ tới cai trị nhưng có những hành động sách nhiễu :

- Quan cần (nhưng) dân trễ .

- Quan cần nhưng dân chưa vội,

Quan có vội, quan lội quan sang .

- Sang chơi thì cứ mà sang,

Ðừng bắt đón đàng mà nhọc lòng dân .

Làng là những trung tâm sinh hoạt căn bản của xã hội Việt Nam xưa và có cơ cấu tổ chức như một nước dân chủ hiện nay trên thế giới, với hai cơ quan :

- Lập Pháp là Hội Ðồng Kỳ Mục gồm những vị cao tuổi hay có chức tước cao của triều đình được dân làng bàu ra :

- Triều đình dụng tước, hương đảng dụng xỉ ( xỉ là tuổi, như niên

xỉ) .

Hội Ðồng có quyền lập ra những luật lệ toàn dân trong làng phải theo, có quyền xét xử những người vi phạm thuần phong mỹ tục như bất hiếu với cha mẹ, trộm cắp, loạn luân, chửa buộm . . . và áp dụng những hình phạt theo tập tục sẵn có :

- Phềnh phềnh lớn giữa lớn ra,

Mẹ ơi ! Con chẳng ở nhà được đâu .

Ở nhà làng bắt mất trâu,

Cho nên con phải đâm đầu ra đi .

Những trọng tội như cướp của, giết người, nổi loạn . . . thuộc triều đình xét xử .

- Cơ quan Hành Pháp do một Lý Trưởng đứng đầu - cũng do dân bàu - thi hành những luật lệ Hội Ðồng Kỳ Mục lập ra, thu thuế cho triều đình, lập sổ đinh (đàn ông) và giao tiếp với cấp trên của làng như Huyện, Phủ, Tỉnh . . . . Lý trưởng có Phó Lý trợ giúp lo việc an ninh cùng với năm bảy tuần phiên, tùy theo làng lớn hay nhỏ . Những người này lo canh gác các cổng ra vào làng lúc ban đêm và tuần phòng bảo vệ mùa màmg trên đồng ruộng khỏi bị trộm cắp .

Nguyên tắc thì những hội viên Hội Ðồng Kỳ Mục và cả Lý Trưởng đều không có lương vì thực ra Hội Ðồng Kỳ Mục một năm nhiều lắm họp một, hai lần ; Lý Trưởng thì công việc rất ít .

Họ thường được dân làng tôn trọng mời tham dự lễ lạt, khao cử, cưới xin . Phó Lý và các tuần Phiên được trả lương bằng cách lấy lúa, ngô, khoai đầu nương khoảng một mét tây hay hơn một mét tây vào mùa thu hoạch :

- Quan viên tháng Giêng, tuần phiên tháng Mười .

Tháng Giêng là tháng có nhiều hội hè, cưới xin; tháng Mười là tháng thu hoạch vụ mùa chính - lúa mùa - của nông thôn Việt Nam :

- Tháng Giêng ăn tết ở nhà,

Tháng Hai cờ bạc tháng Ba hội hè . . . .

- . . . Bao giờ cho đến tháng Mười,

Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta .

Gặt hái ta đem về nhà,

Phơi khô, quạt sạch ấy là xong công .

Xã hội Việt Nam xưa là những đơn vị khép kín, tự túc từ gia đình : rau ngoài vườn, cá dưới ao, gà vịt trong trang trại muốn ăn lúc nào thì hái, thì bắt; thóc lúa, ngô, khoai trồng trên đồng ruộng đến mùa thu hoạch đem về nhà tích chứa dùng cả năm . Trong làng có chợ 3, 4 ngày họp một lần . Hàng hóa như vải vóc, rượu, bánh kẹo . . .do người trong làng sản xuất hay được làm từ các làng bên cạnh đem tới bán .

Có thể nói hầu hết các sinh hoạt là trong nội vi của làng : Lễ thần làng tổ chức tại đình làng, lễ Phật tại chùa làng, hội hè giải trí do làng tổ chức, làng cũng lập ra nhiều qũy như ruộng quả phụ, ruộng cô nhi (cho làm thuê lấy lợi tức) cứu trợ người vợ goá hay trẻ mồ côi; ruộng trợ sưu lấy hoa lợi giúp người nghèo không có tiền nộp thuế ( Lương đức Thiệp, Xã Hội Việt Nam trang 126) .

Thậm chí ngay cả việc lấy vợ, lấy chồng cũng chọn người trong làng :

- Có con mà gả chồng gần,

Có bát canh cần, nó cũng mang cho .

Có con mà gả chồng xa,

Trước là mất giỗ, sau là mất con .

- Lấy chồng giữa làng hơn lấy chồng sang thiên hạ .

Tình cảm xóm làng thân thiết hơn cả họ hàng mà ở nơi xa :

- Bán anh em xa mua láng giềng gần .

Và từ những tình cảm thân thiết của xóm làng tạo ra tình cảm quê hương :

- Làng ta phong cảnh hữu tình,

Dân cư giang khúc như hình con long .

Nhờ trời hạ kế sang đông,

Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi .

Vụ năm cho đến vụ mười,

Trong làng kẻ gái, người trai đua nghế . . . .

Dù giàu, dù nghèo người ta cũng muốn gắn bó và sống chết ở quê hương, không muốn sống ở nơi khác, cho đó là cảnh ?tha phương cầu thực?, tức vì miếng ăn mà phải rời bỏ quê hương .

Nay là giai đoạn khởi đầu công nghiệp hóa, quan niệm trên đã thay đổi : người ta muốn sống ở thành thị có nhiếu tiện nghi về công ăn việc làm, giáo dục, y tế, giao thông . . . .

Phạm hy Sơn

Mục Lục

7. Ngôn Ðạo

Hoànglonghải (TuệChương)

Nói là là một phương tiện truyền thông đặc biệt diễn đạt bằng âm thanh chỉ có con người mới có. Các loài động vật khác cũng có phương tiện diễn đạt bằng âm thanh nhưng rất hạn chế trong một số ít thanh âm nào đó mà thôi.

Ví dụ chó thì sủa; tiếng sủa của chó giới hạn trong một số tiếng; sủa gâu gâu, sủa ông ổng, và tru. Chỉ có vậy thôi.

Loài chim tuy có tiếng hót hay hơn tiếng sủa, tuy nhiên cũng có giới hạn như chó. Tiếng hót hay dở cũng tùy ở một số loài. Dĩ nhiên quạ kêu thì không có gì hay. Tiếng cú kêu làm cho người Việt tin dị đoan sợ ma. Còn tiếng chim hoàng oanh, chim sơn ca thì hay tuyệt trần. Tiếng vượn hú thì nghe rầu rĩ lắm!

Tùy theo âm thanh của mỗi loài, người ta đặt cho nó một cái tên về sự diễn đạt âm thanh của chúng: quạ thì kêu, (loài nào tiếng của nó hay thì gọi là hót), cho sủa (tiếng kêu dài trong đêm thì gọi là tru), vượn hú; trâu, bò hay voi thì rống; ngựa thì hí; cọp, beo, sư tử (loài ăn thịt) thì gầm; rắn cũng gọi là gầm. Thông thường những âm thanh của nó được phát ra từ miệng của chúng như con người vậy. Riêng có vài loại côn trùng thì âm thanh phát ra từ cánh như con dế, con giặc sành?

Tạo hóa cho loài vật âm thanh như tiếng nói, tiếng kêu, tiếng sủa để làm gì? Có lẽ đó là phương tiện truyền tin của loài vật. Truyền thông là phương cách thông tin giữa một con vật với một con vật hay giữa một con vật với đoàn của nó. Người ta thường nói ?Tiếng chim gọi đàn?, ?vượn gọi bầỷ? Ðó là cách truyền đạt tin tức giữa một con vật với nhiều con khác; có khi nó chỉ là phương cách diễn đạt giữa một con đực với một con cái hay ngược lại, và rất nhiều khi đó là lời chỉ huy, hướng dẫn của con vật đầu đàn hoặc báo động, cảnh giác về một sự nguy hiểm sắp xẩy tới.

Con người thì không sủa, không rống, không gầm, không tru hay không hí, ngoại trừ khi bị người ta mắng, ví người với loài vật.

Con người thì nói. Nói là phương tiện diễn đạt tư tưởng, tình cảm bằng âm thanh. Nói là cách diễn đạt trong trạng thái bình thường, thông thường. Trong trường hợp người ta muốn diễn đạt tư tưởng, tình cảm một cách sâu sắc hơn, phong phú hơn, truyền cảm hơn thì người ta ngâm, - như ngâm thơ - hoặc ca hoặc hát. Khi ngâm hay ca hát, người ta dùng thêm một hay nhiều dụng cụ phát âm như đàn, trống, sáo hoặc kèn, v.v? để phụ họa thêm.

Khi ca hát, thậm chí cả khi ngâm, có thể một hay ba bốn hay nhiều người cùng hoạt động một lúc, người ta gọi là hợp ngâm, song ca, hợp ca hay hợp xướng, thậm chí đại hợp xướng (cả trăm người cùng hát một lúc).

Người ca hay hát (ca sĩ) phải có hai yếu tố quan trọng: Một là giọng, hai là hơi. Có giọng hát thì hát mới hay. Nhiều khi người ta nghe hát tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Tàu, tiếng Ấn, v.v? không hiểu lời ca nhưng nghe giọng ta cũng thấy thích vì giọng ca hay. Nghe người Việt hát thì người ta ưa nghe cả giọng lẫn lời. Nhiều nhạc sĩ đặt lời ca thật hay, nghe như thơ. Nhạc sĩ bây giờ đặt lời nghe như thiếủ muối (lạt lẽo). Ngoài giọng, ca sĩ cần có hơi; hơi phải mạnh và dài. Không có giọng, không có hơi thì nên? nghỉ hát!

Còn nói thì chỉ có một người nói. Hết người nầy nói tới phiên người khác. Thậm chí khi cải nhau thì cũng nên từng người một, có khi tranh hơn thua thì gọi là tranh cải. Còn như hai người cùng nói thì chẳng ai nghe được. Người ta có hai lỗ tai nhưng chỉ nghe được một người nói, không thể có tai nầy thì nghe người nầy, tai kia thì nghe người kia. Hai người cùng nói một lúc như vợ chồng cải nhau thì chỉ có? hàng xóm nghe. Thậm chí vợ chồng cải nhau ồn ào quá khiến hàng xóm phải gọi cảnh sát tới can thiệp.

Nói hay ngôn ngữ cũng có nhiều loại khác nhau. Ngôn ngữ nước nào cũng vậy, thường có hai loại. Một loại nói văn vẻ và một loại thông tục. Có người phân tích rằng có một loại ngôn ngữ trong các dinh thự và một loại ngôn ngữ ngoài đường phố. Loại trong dinh thự thường văn vẻ và loại ngoài đường phố thì thông tục. Ðó chưa kể tới những tiếng tục, chưởi tục mà người lịch sự không mấy khi nói ra. Loại văn vẽ chứng tỏ người có học, có giáo dục, v.v? nghe thanh tao nhẹ nhàng, còn loại thông tục thì có người cho rằng ?Dùi đục chấm mắm nêm?.

Nhiều người có học, có giáo dục nhưng cũng ưa cách nói thông tục vì cách nói thông tục truyền đạt ý tưởng, tình cảm một cách dễ dàng hơn, mối liên hệ hiểu biết cũng thuận tiện hơn. Người ta cũng gọi cách nói như thế là bình dân.


Chưởi tục cũng khác với chưởi thề!

Người ta cũng dùng tiếng nói để mà chưởi khi giận dữ ai. Tiếng chưởi thường thì to, nhiều người cùng nghe được. Muốn chưởi để đối tượng hay nhiều khác cùng nghe thì người ta phải nói to, âm thanh lớn, làm cho gân cổ nổi lên nên có thành ngữ ?Gân cổ lên chưởỉ. Ít khi có tiếng chưởi thanh tao mà thường là tiếng chưởi tục, đ. mẹ hay đ. cha, có khi kêu cả ông bà ông vải ra chưởi. Có người cho rằng chưởi là một nghe thuật, nó khác với loại ?chưởi thẳng vào mặt? mà lại tránh né, lắc léo làm cho người bị chưởi khó phản ứng lại được. Ðó là loại chưởi khéo, chưởi mé, xách mé, v.v?

Vì chưởi là một nghệ thuật nên phải có tài mới xử dụng được nghệ thuật đó. Tôi chưa từng nghe người Nam chưởi ?haỷ như người Trung, người Bắc. Câu chưởi của họ có âm điệu trầm bỗng lên xuống, có câu kéo đàng hoàng như một loại ?khuôn mẫủ và để cho tiện người ta cứ học thuộc và cứ theo ?khuôn mẫủ đó đem ra áp dụng mỗi khi chưởi nhau. Câu nầy người ta nghe thường nhất: ?Cha ông cha bà cha vạn họ, họ nội, họ ngoại họ ngái họ gần mầy ăn cắp gà nhà bà?.

Ðó cũng là câu chưởi mất gà có khi chúng ta đã nghe người ta chưởi ở nhà quê. Kèm theo tiếng chưởi là tiếng ?nộp? có nghĩa là mắng cho đối tượng đau mà chết, bệnh mà chết, ăn gà mắc xương, đau bụng, đau ngực, v.v? mà chết cho sớm, v.v?.

Tuy nhiên, không phải ai cũng biết chưởi như vậy. Vì vậy, khi có người bị chưởi mà chưởi không lại người ta thì cũng phải cầu viện nhờ người đến chưởi giúp.

Người đàng hoàng đứng đắn thì không chưởi bao giờ. Họ chỉ dùng lời nói để phân bua, lấy cái đúng sai về ai để phân biệt hơn thua, phải trái. Nhiều khi người ta cũng không cần hơn thua mà chỉ cần phải trái mà thôi. Ðó là những người đứng đắn trong xã hội.

Nhiều người không cần lẽ phải mà chỉ cần những cách nói lắc léo để ăn người ta, cố nói lấy được. Những người nầy thường bị mắng là lẹo lưỡi. Trong hòa đàm Paris 1973, khi báo chí hỏi lãnh thổ của chính phủ Mặt trận Giải phóng Miền Nam VN ở đâu thì bà Nguyễn Thị Bình trả lời rằng nơi nào quân đội Cộng Hòa bắn phá đến thì nơi đó là lãnh thổ của chính phủ bà. Có người cho rằng trả lời như thế là hay nhưng cũng có người dẫn chứng rằng đó là cách nói ?lẹo lưỡỉ.

Nói nhanh là một thói quen, nhiều khi người ta cho là vì cái gène. Cha hay mẹ nói nhanh, con cái cũng nói nhanh. Nói nhanh là điều không nên vì nhiều khi người nghe không nghe kịp. Nói chậm cũng bị chê vì người nghe phải chờ đợi lâu nhất là khi có chuyện gì đó gay cấn, hấp dẫn. Nói rõ ràng từng lời chớ không nói lắp bắp, tức là nói tiếng nào không rõ tiếng đó. Vậy nên thông thường nên nói vừa phải, không nhanh, không chậm, nói rõ ràng là hơn hết. Nói không rõ người ta gọi là nói lua.

Nói điều gì cũng phải có đầu có đuôi, không được nói hụt chạc, không ra đầu ra đuôi người khác không thể hiểu được. Có ông chủ nhà dặn thằng ở như thế nầy: ?Mày nói cái gì cũng phải có đầu có đuôi mới được nghe chưả?

Hôm sau, đứng hầu ông chủ hút thuốc, thằng ở vòng tay lễ phép:

- Thưa ông chủ. Hôm qua ông sai con đi mua thuốc lá về để ông hút. Hôm nay, ông vấn một điếu, ông châm lửa, ngồi hút. Thưa ông chủ. Khi châm lửa, ông để tàn rớt xuống đang cháy áo ông kìa!?

Ông chủ bèn hốt hoảng la thằng ở:

- Mày thấy áo tao cháy sao mầy không nói ngaỷ?

- Thưa ông chủ. Con cũng muốn nói ngay nhưng ông chủ đã dặn con là nói cái gì cũng phải có đầu có đuôi!?

Khi muốn ai nghe theo lời mình, người ta thường nói to, nói nhỏ. Nói nhỏ là khuyến dụ, nói to là hăm dọa, tỏ sự căng thẳng, cương quyết. Nó nhỏ cũng gọi là mật ngọt, nói như ?Rót mật vào taỉ hay ?Nói ngọt lọt lỗ taỉ hay ?Nói ngọt lọt đến xương?. Người Bắc thì gọi là ?Ngọt nhạt?. Ca dao cũng có câu: ?Thả giọng trầm nhiều nỗi mê man.? Ði ?cuả gái, những người thả giọng trầm dễ ?ăn? hơn mấy người ?Ăn to nói lớn? ồn ào.

Hồ Tôn Hiến đem quân đánh Từ Hải, liệu bề không thắng được Từ bèn chọn việc cho người đi ngõ sau: Hối lộ và dụ dỗ, ngon ngọt với Kiều để Kiều khuyên Từ Hải ra hàng:

Nàng thời thật dạ tin người
Lễ nhiều, nói ngọt nghe lời dễ xiêu

Nói lanh chanh là nói không rõ, cướp lời người khác. Trẻ con thường có tật nói leo. Nói leo là nói với người lớn mà chưa được phép nói, người lớn chưa nói xong đã cướp lời.

Nói nhiều hay nói là điều bất lợi, nói hớ dễ bị người lớn bắt lỗi. Khi ai hỏi việc gì đó, người nào nói lộp chộp, chưa chịu suy nghĩ cho kỹ thì dễ bị nói hớ, để lộ công việc. Vì vậy, tục ngữ có câu:

Vạ bởi miệng ra, bệnh chẳng qua miệng vào.

Miệng ra tức là nói; miệng vào tức là ăn. Nói bậy dễ bị vạ (tai vạ), ăn bậy, ăn nhiều dễ sinh bệnh.
Vì dễ bị hớ, bị vạ nên ông bà ta dạy:

Ăn phải nhai, nói phải nghĩ.

Câu nầy nghĩa rõ lắm. Khi ăn phải nhai thức ăn cho nhuyễn rồi mới nuốt, cũng như trước khi nói phải suy nghĩ thật kỹ điều mình muốn nói ra. Cũng cùng một ý như thế, người Tàu dạy rằng: ?Uốn lưỡi bảy lần trước khi nóị?

Tổ tiên cúng ta có một câu tục ngữ khá hay:

Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.

Nhiều người có tật ưa nói nhiều, đi đâu cũng nói. Những người đó bị người ta gọi là ?Chân ngoài ngõ, miệng trong nhà?, có nghĩa là chân mới tới ngoài cửa ngõ mà tiếng nói đã vang tới trong nhà.

Nhà văn Vũ Thư Hiên có lần chê ông thủ tướng Phạm Văn Ðồng của chính phủ Bắc Việt Nam trước kia là người ưa nói. Bất cứ ở hội nghị nào, hễ có mặt ông là ông cũng sẽ lên nói. Ông ta nói lan man việc nọ xọ việc kia khiến nhiều người bực mình. Nói nhiều, hay nói, là một cái bệnh, rất nhiều người bị. Những người đó bị chê là ?nói dài, nói dai, nói dạị?

Vì là người có quyền nên nói chi người ta cũng nghe, không nghe thì ngồi ngáp vặt chớ không dám phản đối. Vì vậy, xưa có câu tục ngữ nghe rất khó chịu nhưng phải nhận là hay. Câu đó là:

Miệng nhà quan có gang có thép.
L. nhà khó vừa lọ vừa thâm

Hai câu nầy dụng phép đối (Xưa gọi là văn biền ngẫu) vừa đối cả ý lẫn lời. Gang thép thì đối lại là lọ thâm, còn miệng thì đối lại là l. Ðối như thế thì người xưa gọi là thâm; thâm thật!

Câu nầy cũng tương tự như câu của Tây: ?Lý của kẻ mạnh bao giờ cũng thắng?.

Nói là biểu lộ ý nghĩ, tình cảm, cũng có khi tỏ rõ lập trường. Khi bị điều tra, nhất là khi Công An Cộng Sản điều tra, chúng thường gặng để biết lập trường chính trị của đối tượng nên nhiều khi rất khó trả lời. Trả lời theo chúng thì là? hèn, khiếp nhược. Nghịch với chúng thì? khó sống. Người xưa cũng nhiều khi gặp trường hợp khó nói nên dạy một câu rất mất lập trường: ?Làm trai cứ nước hai mà nóị? Ở Huế cũng có câu hò rất ?ba phảỉ về việc nầy:

Chào bên nam mất lòng bên nữ,
Chào người quân tử bỏ bụng thuyền quyên
Cho tôi xin chào chung một tiếng
kẻo chào riêng khó chào.

Nguy hiểm nhất là nói nịnh. Tán gia bại sản cũng vì nịnh, nước mất nhà tan cũng vì nịnh. Nếu chung quanh nhà vua có nhiều nịnh thần thì thế nào vua cũng bị mất ngôi. Lạ một điều, người ta ai ai cũng ưa nghe người ta nói nịnh mình. Thậm chí nhiều khi mình biết người ta nói nịnh mà mình vẫn thích. Có phải đó là cá tính của con người. Người ta chết vì cái thích đó! Vua thì thích bọn nịnh thần hơn trung thần; quan cũng vậy. Nhứt là mấy bà. Ai khen mấy bà nào là trẻ, là đẹp, là phúc đức, nhân hậu thôi thì mấy bà thấy mình lên tới mây xanh.

Chung quanh những người cầm quyền thường lúc nhúc một lũ dua nịnh. Ở Huế, người ta có chê "Cậu Cẩn" nhưng người ta ghê tởm đám nịnh hót chung quanh "Cậu".

Ðọc truyện Kiều, nhận xét nhân vật, người đọc thấy cụ Nguyễn Du mô tả nhân vật, cách ăn mặc, bộ điệu, trang phục, nói năng mỗi người mỗi nét, nói lên cái cá tính của họ, hay vô cùng:

Cô Kiều đẹp thì đã đành, nhưng cách nói năng của cô Kiều thì:

Lặng nghe lời nói như ru
Chiều thu dễ khiến nét thu ngại ngùng.

Khi chàng Kim Trọng tỏ ra sàm sở với Kiều, bị Kiều ?sửa lưng? nhưng cách sửa lưng của Cô Kiều không những không làm cho Kim Trọng tự ái bất mãn mà còn:

Thấy lời đoan chính dễ nghe,
Chàng càng thêm nể, thêm vì mười phân.

Hoặc:
Khen cho: ..Phật đã nên rằng:
Khôn ngoan đến mực, nói năng phải lời

Với cảnh ồn ào, hung dữ như sau, không biết có khác gì với cảnh công an và ?nhân dân? của chúng khi xét nhà dân chúng, hoặc như khi chúng tấn công gia đình lương dân vô tội chống lại chúng.:

Ðầy nhà vang tiếng ruồi xanh
Rụng rời giọt liễu, tan tành gối mai.

Ðức Khổng Tử có nói đại khái rằng người nào ăn mặc chải chuốt quá, lời nói trơn tru dịu dàng quá, có thể bụng dạ không thật. Có phải đó là ?nguyên tắc? để Cụ Nguyễn Du mô tả Sở Khanh:

Một chàng vừa trạc thanh xuân
Hình dong chải chuốt, áo khăn dịu dàng.Về Hoạn Thư, ?con quan lại bộ?, dòng dõi, giai cấp thống trị ngày xưa thì:

Ở ăn thì nết cũng hay
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già

Con người như thế thì có hai bộ mặt:

Bề ngoài thơn thớt nói cười
Mà trong nham hiểm giết người không dao.

Tướng nói
Nói là bản năng tự nhiên thiên phú nên không chế độ nào có đạo luật ?Cấm nóỉ như chế độ độc tài Cộng Sản. Tự do nói tức là tự do ngôn luận.

Cấm ngôn luận, thì chỉ có chế độ Cộng Sản mới có. Ngay cả dưới chế độ phong kiến cách đây cả mấy trăm năm ở nước ta cũng không khắc nghiệt như dưới chế độ Cộng Sản bây giờ. Nếu chế độ phong kiến cấm ngôn luận khắt khe lắm thì sao có tác phẩm ?Cung Oán Ngâm Khúc? nói lên tâm trạng của một cung nữ oán trách nhà vua vì bị nhà vua bỏ bê, làm sao có ?Chinh Phụ Ngâm? diễn tả tâm trạng của một người đàn bà oán trách vua chúa gây nên chiến tranh để người chồng phải đi chinh chiến ở xa, hay như gần đây, mới đầu thế kỷ 20, dưới triều vua Thành Thái, một nhà vua yêu nước bị Pháp bắt đi đày bên Châu Phi thế mà cũng bị nhà thơ Trần Tế Xương chê một câu:

Bắt chước ai ta chúc mấy lời
Chúc cho khắp hết cả trên đời
Vua, quan, sĩ, tứ, người muôn nước,
Sao được cho ra một giống Người.

Trần Tế Xương chê vua Thành Thái (hay Duy Tân ? vua Thành Thái bị truất ngôi năm 1908, con là Vĩnh San lên ngôi, lấy hiệu là Duy Tân): ?Sao được cho ra một giống Ngườỉ thì Trần Tế Xương chẳng mất một sợi lông chân, còn Trần Dần viết hai câu thơ sau đây thì bị gì:

Xưa nay Người vẫn thiếu tin Người
Người vẫn kinh hoàng trước tương lai.

Chỉ một chữ Người viết hoa mà Trần Dần chịu một đời tù.

Về cá nhân, người ta thường dùng những lời nặng nề để mạt sát, nhục mạ nhau. Ðó là ngày xưa. Ngày nay, việc nhục mạ nầy phát triển thành chính sách của nhà nước, chính phủ. Ở miền Nam, trước 1975, những lãnh tụ như ông Ngô Ðình Diệm, ông Nguyễn Văn Thiệu, ông Dương Văn Minh cũng có người thương, người ghét, phê bình, đã kích hay hoan hô tùy theo hoàn cảnh hay lăng kính của họ. Ðiều đó là tự nhiên, nhưng không ai gọi họ bằng thằng.

Sau 1975, trong các buổi họp phường, khóm hay học tập, v.v .. bỗng người ta nghe cán bộ Cộng Sản gọi "Thằng Diệm", "Thằng Thiệu", "Thằng Kỳ" , "Thằng Dương Văn Minh", và đôi khi cả "Thằng Ních-Xơn", "Thằng Giơn-Xơn" thì người ta bỗng thấy hơi lạ lẫm với cách xưng hô của người Nam. Qua đó, nếu ai gọi "Ông Ngô Ðình Diệm", "Ông Thiệu" thì bị cán bộ Cộng Sản "chỉnh" ngay. Họ cấm, không cho gọi bằng ông mà phải gọi bằng thằng như họ vậy. Nếu gọi ông Thiệu bằng ông thì gọi Xít-Ta-Lin bằng gì? Chỉ có mấy ông bên Liên Xô, bên Tàu (Trung Quốc) mới gọi bằng ông. Với người Cộng Sản, cùng đảng với nhau thì cũng có khi họ gọi ?Ðồng chí Xít-Ta-Lin?, ?Ðồng chí Mao Trạch Ðông? hoặc ?Ðồng chí Mao Trạch Ðông vĩ đạỉ. Người ngoài đảng thì không được gọi bằng ?đồng chí? (dĩ nhiên) và phải gọi bằng ông; chung chung, tổng quát là như vậy, giống như Tố Hữu gọi ?Trời ơi Ông mất đất trời có không?!? Không lý gọi Xít-Ta-Lin bằng ông rồi cũng gọi Ngô Ðình Diệm bằng ông?! Thế là không xong rồi, ?không vững lập truờng? nên cho đi ?học tập? ở trại cải tạo. Ðể đáp lại cách gọi của ?đảng và nhà nước? Cộng Sản, ngày nay người ta cũng thấy nhan nhãn trên báo chí hải ngoại tiếng ?Hồ tặc?, ?già Hồ?, ?cáo Hồ?. Trước 1975, ít khi thấy báo chí miền Nam gọi ông Hồ Chí Minh như thế. Ðó cũng là "Răng trả răng, mắt trả mắt" mà thôi!

Hay nhứt là nên "Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau" như tổ tiên chúng ta đã dạy. Lời nói hay, tốt đẹp thì người ta nhớ lâu, thích thú và thậm chí cả kính trọng người nói. Lời nói dở, xấu, thiếu lịch sự, thậm chí thiếu giáo dục thì người ta chê, ghét, bỏ đi.

Xin đưa một ví dụ như: Tây có câu tục ngữ như tôi vừa nói trên ?Mắt trả mắt, răng trả răng?. Thế la sòng phẳng. Ai tốt với mình, mình tốt lại; ai khen mình, mình khen lại; ai chê mình, mình chê lại; ai chưởi mình, mình chưởi lại. Ðó là thế gian thường tình.

Nhưng có lẽ từ câu tục ngữ đó mà ông Thánh Gandhi bên Ấn Ðộ mới nói câu sau đây: "Mắt trả mắt thì cuối cùng sẽ làm cho cả thế giới mù lòạ" Câu ông Gandhi nói mới thật là hay, mới thấm thía. Có lẽ đó là một nét đặc sắc của văn hóa Ấn Ðộ. Những người theo Phật có lẽ biết câu Phật dạy: ?Lấy oán trả oán, oán chồng chất; lấy ân trả oán, oán tiêu tan.?

Hồi tôi còn học lớp đệ lục (lớp 7 bây giờ), ông thầy dạy Việt văn của tôi có biểu chúng tôi cứ mỗi tuần, một toán (khoảng 10 học sinh) tìm cho ông một câu thuộc loại ?Lời hay ý đẹp?. Toán nào tìm được nhiều câu, câu càng hay, thì chúng tôi càng được điểm tốt. Tôi không rõ ông thầy tôi muốn làm một bộ sưu tập hay ông muốn dạy khéo chúng tôi vì khi đi tìm tức là có học hỏi. Vào thư viện, tôi thấy ở Mỹ bây giờ có rất nhiều loại hay sưu tập những lời hay ý đẹp như thế. Theo kinh nghiệm của tôi, nên khuyến khích bọn trẻ đọc sách nầy.

Vì nói bậy, vì sợ khẩu nghiệp mà có người không nói.

Không nói có nhiều nghĩa. Không nói trước người điều tra có nghĩa la bất hợp tác. Trong một nước tự do, người ta có quyền im lặng, để cho luật sư của họ làm việc. Với Công An Việt Nam, họ hỏi mình mà mình không nói thì có nghĩa là ?bầm mình?, tuy rằng trong chế độ cũ, Việt Cộng hướng dẫn cho những người theo chúng khi bị chính quyền quốc gia bắt thì phải ba không: Không thấy, không nghe, không nói.

Người ta kể môt câu chuyện ngày trước nhà văn Pháp Anatole France tranh luận với một ông đại tá về một vấn đề gì đó. Ông đại tá dùng những lời nặng nề, thô bỉ để mạt sát nhà văn nên A. France không trả lời những gì ông đại tá viết nữa. Thấy nhà văn không nói gì nữa, ông đại tá giận quá, một hôm đến tận nhà của nhà văn hỏi một câu: ?Này thằng nhà văn chó chết kia! Tại sao mày không trả lời taỏ? A. France chậm rãi trả lời: ?Thưa đại tá! Vì mồm đại tá thối quá!?

Về việc không nói, người Tây phương cũng nói một câu khá hay: ?Người ta chỉ cần một năm để tập nói nhưng phải tập ba năm để ngậm miệng lạị?

Về mặt tôn giáo thì đó là một cách tu cái miệng của mình: tịnh khẩu. Nói, nhất là nói bậy thì theo Phật là tạo cho mình một cái nghiệp, tạo một ?Khẩu Nghiệp?. Nói bậy, nói điều ác, điều xấu là tạo cho mình một khẩu nghiệp xấu. Vì vậy tịnh khẩu là tránh cho mình một cái nghiệp.

Ông ?Bác Vật Lang? hồi xưa ở Sadec, du học bên Tây và đậu kỹ sư sinh vật, khi về nước, ông chẳng làm việc gì, ngày ngày ?ngao du sơn thủỷ. Một lần ông lên thăm Thạch Ðộng ở Hà tiên. Nơi nầy có một con đường đi xuống một cái hang mà người ta gọi là đường xuống âm phủ. Ông ta thấy cái gì ở đó mà người ta bảo rằng Phật thánh cấm ông nói cho nên từ đó về sau, cho đến khi qua đời, ông tịnh khẩu.

Về tôn giáo, vua Trần Nhân Tôn có một bài thơ khá hay nói về không nói. Bài thơ như sau:

Oanh hót dề dà liễu tả tơi
Thềm hoa mây phủ bóng hiên dài
Khách đến chẳng thăm niềm tâm sự
Tựa bức lan can chỉ ngắm trời

(Hoàng Vũ dịch)

Hiểu theo văn chương thông thường thì đây là một bài thơ hay, một bài thơ đẹp. Buổi chiều (hay buổi trưa, buổi sáng) có nắng chiếu làm bóng mây che phủ thềm nhà (hay chùa), có những cành liễu buông dài, tiếng chim oanh hót trên cành cây. Vậy mà khách đến thăm, chẳng nói một lời tâm sự. Khách đứng tựa bức lan can ngắm trời. Ngắm trời để làm gì? Ðể nhìm một cảnh đẹp hay để suy tưởng. Ðiều suy tưởng đó chắc có chiều rộng lẫn chiều sâu làm cho khách đắm chìm trong vòng suy tưởng đó mà chẳng nói một lời. Dĩ nhiên đây là một bài thơ thiền nên xin để cho các nhà thiền học giải thích hay hơn.

Bài thơ sau đây cũng là một bài thơ ?Không nóỉ nhưng không phải là một bài thơ thiền, mà chính là một tâm sự về con người, về cuộc đời, về đảo điên thế sự.

Ngày 11 tháng 11 năm 1960, Nguyễn Chánh Thi đảo chánh lật đổ ông Ngô Ðình Diệm. Cuộc đảo chánh thất bại, một số nhà hoạt động chính trị bị bắt vì có dính líu đến cuộc đảo chánh đó. Một trong số những người nầy có nhà cách mạng Nguyễn Tường Tam (Tức nhà văn Nhất Linh).

Năm 1963, vì vụ Phật giáo đồ đứng lên biểu tình chống đối nhà Ngô, để dằn mặt, Ngô Triều mở một phiên tòa xử tội những người trước đó chống đối chế độ. Nhà cách mạng Nguyễn Tường Tam có tên trong số những người bị đưa ra tòa lần nầy. Trước hôm ra tòa một ngày, đúng ngày 7 tháng 7 năm 1963, thường gọi là ngày Song Thất, mỗi năm đều có lễ kỷ niệm ?Ngô tổng thống chấp chánh?, Nhất Linh dùng độc dược tự tử. Việc làm của ông làm chấn động dư luận trong cũng như ngoài nước.

Thời gian trước khi vụ án xảy ra, nhà cách mạng Nguyễn Tường Tam thường đến thăm bạn bè, trong số đó có nhà thơ Bùi Khánh Ðản. Một lần đến thăm bạn, Nhất Linh chỉ nói vài câu chào hỏi thường lệ, rồi ngồi trầm ngâm chẳng nói lời nào. Xong rồi, nhà văn chào bạn ra về, không nói thêm môt lời nào khác. Ðiều không nói của Nhất Linh đã gây một ấn tượng sâu sắc cho nhà thơ. Sau khi Nhất Linh ra về, nhà thơ Bùi Khánh Ðản làm bài thơ sau đây:

Thiếu Một Lời

Chiều nào hiu quạnh đến thăm tôi
Anh đã quên không nói một lời
Tám hướng dần buông vào tịch mịch
Hai lòng vẫn ngã chốn xa xôi
Mắt theo dĩ vãng mơ hồ hiện
Tai lắng thời gian thánh thót rơi
Tất cả chìm sâu sâu xuống mãi
Vì anh chỉ thiếu một lời thôi

Bùi Khánh Ðản

Thành ra, thưa quí vị, cái không nói lại quí hơn cái nói hàng vạn lần.

Nói là một ân huệ đặc biệt tạo hóa chỉ cho con người mới có. Tất cả các loài vật khác không thể có được. Nếu biết đó là một ân huệ đặc biệt, tại sao chúng ta không cố gắng gìn giữ nó, dùng nó một cách trong sáng đẹp đẽ, đem lại cho nhau những điều hay đẹp tươi vui. Gia tỉ có một số loài vật nào đó cũng không ngoan như người nhưng chúng không được cái đặc ân của Tạo hóa cho chúng có tiếng nói như người thì chúng sẽ suy nghĩ như thế nào khi chúng thấy loài người dùng tiếng nói để chưởi rủa nhaủ! Chúng sẽ chê cười chúng ta đấy, cho rằng chúng ta không biết cái giá trị ân huệ đặc biệt của tiếng nói mà dùng cho đúng cách.

Người Nhật cũng uống trà như các dân tộc khác như người Tàu, người Việt, nhưng họ biến cải cách dùng trà như một nghệ thuật, biến nó thành một cái đạo mà họ gọi là trà đạo.

Cũng với một ý hướng muốn bắt chước người Nhật, tôi nghĩ rằng tại sao chúng ta lại không gìn giữ, trân trọng tiếng nói, cách nói, v.v.. như thế nào để biến nó thành một? ngôn đạo. Ðó cũng là cái ý chính khi tôi đặt tên cho bài viết nầy.

Hoànglonghải (TuệChương)

Mục Lục

8. Một Chút Bâng Khuâng

Bạch Liên

Sáng nay, thay vì bị cái hơi nóng của mùa hè đánh thức như mọi ngày, thời tiết mát mẻ. Những làn gió mát lạnh ùa vào phòng khiến tôi cứ muốn nằm cuộn tròn nướng mãi trong chăn.

Nhìn qua cửa sổ, tầm mắt tôi không bị vệt nắng lách xuyên qua màn sáo làm chóa mắt. Bầu trời hôm nay pha màu xám nhạt ở cuối chân mây nơi mà mỗi buổi sáng tôi đều trông thấy khuôn mặt bụ bẫm tròn xoe cười vui, lững thững tình tang trên con đường dốc để leo lên thiên đỉnh.

Sau một tuần lễ thả muôn ngàn tia nắng gay gắt, chói chang xuống vòm trời Nam California cho đến nỗi, đã gây ra nhiều đám cháy tràn lan mà thiệt hại về nhà cửa cũng không ít. Hôm nay cũng cùng vị trí đó, tôi thấy những áng mây mù giăng kín một góc trời. Ðám mây mờ sương cho ta khung trời huyền ảo mơ mộng thật đẹp.

Không lâu nữa mùa hè sẽ lui dần, để nhường bước cho những làn gió dịu mát về khỏa lấp cái không gian bỏng cháy, như muốn thiêu đốt cả đất trời nầy. Tháng tám bùi ngùi khép lại, cho tháng chín thanh thản mở cánh cửa tươi vui một chút. Tháng chín tuy cũng vẫn còn rải-rác những ngày nóng bức, nhưng vì chúng ta chỉ là loài người bé nhỏ nên đành phải chấp nhận mọi điều mà thiên nhiên bắt chúng ta phải đương đầu, không thể cưỡng lại -bất tuân theo.

Tháng chín sẽ dịu dàng chóng qua như cơn gió thoảng, theo tuần tự của mười hai tháng trong một năm dài. Loài người vẫn âm thầm chạy theo nhịp sống đời, vẫn lăn chảy theo các diễn biến trên trái đất xoay tròn này. Với bản năng bẩm sinh của con người, chúng ta tự mình sắp xếp công việc, linh động sinh hoạt hằng ngày sao cho thích ứng với thời tiết, mọi biến chuyển đổi thay trong từng hoàn cảnh.

Người Việt chúng ta có cơ duyên được sinh sống trong hai vùng khí hậu hoàn toàn khác nhau, tiêu biểu của thiên nhiên :

- Vùng trời quê Mẹ với hai mùa mưa nắng chan hòa .
- Vùng trời quê người với bốn mùa rõ rệt : xuân hạ thu đông.

Mưa nắng quê nhà hiền hòa, cho miền Nam một vựa lúa vàng thơm tho, nuôi sống người dân hiền lành chất phác. Những thửa ruộng xanh ngát màu ngọc bích trải dài đến tận chân trời như một tấm thảm nhung xanh tuyệt đẹp. Bức tranh này đã in hằn trong ký ức của người Việt chúng ta và khó tìm thấy được ở xứ người. Nơi có bốn mùa như nơi tôi đang sinh sống.

Tôi lẩn thẩn mơ màng nhìn lên bầu trời bên ngoài cửa sổ, chợt thấy những cánh chim non dại vừa bay lượn trên vầng mây xám ngay trước sân nhà. Ðàn chim bé bỏng này vừa rời tổ ấm, ríu rít chào một ngày mới. Tiếng chim réo gọi nhau, đưa tôi về những cánh đồng lúa xanh màu mạ non bên kia bờ đại dương. Ở vùng trời thương nhớ đó cũng có những cánh chim hiền hòa bay là đà trên ngọn lúa ân tình. Năm tháng ngọt ngào nào nuôi tôi khôn lớn.

Mặc dù tôi đang miên man mơ màng, vỗ cánh bay cùng tiếng chim trở về quê Mẹ . Nhưng trong lòng cứ thấp-thỏm, lo âu vì còn vương mang một chút bâng khuâng, một chút lo lắng. Tôi phân vân tự hỏi :

Không biết những cánh chim hiền hòa xa xăm, của vùng trời quê Ngoại êm đềm thuở nào, có còn vui vẻ, hồn nhiên cho tôi hòa nhập - để tôi có thể tìm lại khung trời tuổi dại ngày xưa chăng ?

Vùng trời thương nhớ mà tôi đã xa cách bao mùa thu thay lá.

Bạch Liên

***********


Bức Tranh Nhòa

Mưu sinh kiếm tiền là mục đích gầy dựng cho chính mình và người thân, tìm một nơi chốn che nắng hứng mưa, có đời sống êm đềm. Nhiều người không an phận khi mình có được cuộc sống bình lặng. Họ muốn vượt xa hơn và phô trương bộ óc thông minh của mình, hầu đứng vững với địa vị vang tiếng. Ai cao, ai thấp trên chính trường, thương trường, không ngừng tìm tòi chế biến, ra sức sáng tạo biết bao điều mới mẻ.

Thế giới đã, đang và chắc chắn sẽ có một danh sách dài loằng ngoằng, nêu tên các bậc hiền triết, các nhà khoa học gia tài ba nổi tiếng, được xếp hạng vang lừng. Không thể nào thiếu vắng danh sách người giàu có nhất hiện giờ trên toàn thế giới. Lâu lâu, khoảng chừng vài tháng thì có sự dời đổi ngôi vị. Ôi chao ơi, nghe con số tài sản kết sù của các nhân vật tiếng tăm lừng lẫy trong thiên hạ, tôi choáng váng mặt mày. Vì khối tiền của họ quá to lớn, cao chất ngất này có thể đè bẹp chết người dễ dàng mà không cần gươm giáo.

Tiền tài phú quý là vật ngoài thân. Nhưng than ôi, cái sức mạnh tàn khốc đó đã làm lung lay con người trần tục. Không ai mà không nghĩ tới và luôn ước mơ mình làm chủ một hãng xưởng nào đó cho đời sống dễ thở, thoải mái tiêu xài. Nhìn chung quanh bạn bè, người thân và cũng như người chưa bao giờ quen biết, thì xã hội là mớ bòng bong rối nùi đến nhức đầu chóng mặt. Chuyện vui cười hả hê rầm trời, cũng như âu sầu buồn nát ruột tím gan, nhan nhản xảy ra cho từng cá nhân, từng gia đình và cho cả thế giới.

Có vài nhân vật giàu khét tiếng cũng không thể nào dùng tiền núi của mình để mua mạng sống cho chính mình, khi vướng mắc vào căn bệnh oái ác không còn thuốc chữa trị. Chúng ta cùng nhau suy ngẫm thế sự để học hỏi trường đời. Hành trình kiếm tiền ngày đêm chắc chắn làm hao mòn thân thể và đôi khi đồng hành với một thân thể xanh xao hao gầy. Cuối cùng rồi, không ai tránh khỏi bệnh tật. Một ngày hơi thở yếu ớt, sức khỏe buồn tênh đành buông rời, chia tay trái tim cô cậu chủ, và lặng lẽ ra đi.

Cô cậu chủ im lìm, không một lời phàn nàn oán trách định mệnh, ngoan ngoãn an phận với lớp cỏ xanh rêu. Thân xác mục rã, biến hoá thành triệu triệu cát bụi lang thang, tan nhòa theo luồng gió bay xa về cõi hư không. Trăm người trăm ý vì mỗi con người là một bộ óc hoàn toàn khác biệt. Anh em sinh đôi cũng không có cùng tánh tình, huống hồ gì là người dưng nước lả. Không ai có lối suy tư và giải quyết vấn đề sâu lắng trong tâm khảm giống nhau. Từ đó, nảy sinh ra nhiều nghịch cảnh oan trái ,và ray rứt với nỗi buồn thảm thiết, bi ai.

Tạo hóa sanh ra con người
Mỗi người có một cuộc đời
Nghèo giàu tùy theo định mệnh
Không ai cãi lại ý trời
*
Bàn tay ngón vắn, ngón dài
Mỗi người có một biệt tài
Người hiền lành, người hung dữ
Rối bời xã hội đắng cay
*
Cha mẹ sanh ra đàn con
Ðứa cao, đứa thấp, đứa tròn
Tánh tình tất nhiên cũng khác
Ðứa trầm ngâm, đứa véo von
*
Thế giới muôn loài trộn lẫn
Da vàng, đen thui, trắng ngà
Lá xanh, cam, nâu, tím, đỏ,
Nhân, sinh, vật, bức tranh nhòa

Bạch Liên

Mục Lục

9. Khi Phụ Nữ Lái Xe

Kim Loan

Bữa nay Edmonton trời nắng vàng rực, tôi thay bộ đồ đẹp chạy xe đến Tòa (Law Courts) của thành phố để ...đóng tiền phạt giao thông. Vừa bước ra khỏi chỗ parking lot của Tòa, nhỏ em trong ca đoàn tự dưng xuất hiện:

- Chị Loan đi đâu vậy?

- Thì đi đóng phạt chớ đi đâu, còn em?

- Dạ ...em cũng như chị!

- Em bị ...tội gì!?

- Em đậu xe chỗ dành cho handicapped chị ơi!

- Trời! Chỗ đó là tối kỵ, phạt nặng à nhe.

- Dạ $250 đó chị. Chỗ parking gần nhà thờ em đậu mỗi chiều thứ bảy đi lễ vì cái bảng handicapped có ghi ?Sundays onlỷ , ai dè có lần đi lễ Chúa Nhật em vẫn đậu theo thói quen, thành ra bị phạt. Còn chị, tội gì ?

- Chị bị phạt $388 vì ...vượt đèn đỏ trên high way.

- Wow!! Chị nổi tiếng yếu tay lái, mà dám vượt đèn đỏ xa lộ, ngầu quá.

- Thì đó, cái highway nhỏ xíu, lúc ấy chị đang vẩn vơ tìm ...vần thơ nên không để ý, đến nơi thấy đèn vàng thì không kịp thắng lại nên rồ máy vượt qua. Tuần sau giấy phạt gửi về ghi rõ: đèn đỏ 3 giây mà ?khổ chủ? vẫn ...ngoan cố, phạt cho nhớ đời!

- Thôi chị ơi, coi như chị em mình đóng thuế cho city, để họ phục vụ chúng ta đường sá tốt đẹp, công viên tươi tốt và nhiều thứ khác nữa.

- Chị có nói gì đâu nà. Xứ này mình đi đóng phạt mà hổng ...đau lòng nhiều, vì an tâm tiền của mình đi vào công quỹ, chớ không như xứ cộng sản, đóng tiền cho công an là biết chắc nó sẽ bị bốc hơi vào túi quan tham chia chác nhau.

Hai chị em bước vào cổng Tòa, xếp hàng qua các thủ tục security check y như ngoài phi trường . Mấy chàng security và cảnh sát nơi đây sao mà ...đẹp thế, ai nấy đều cao to hùng dũng trong bộ uniform đầy quyền uy . Chúng tôi mỉm cười, nói thầm với nhau, đến đây gặp các chàng này thì đóng bao nhiêu tiền cũng đáng. Nói vui vậy thôi, chớ lý do chúng tôi có mặt tại Tòa là để năn nỉ được giảm tiền phạt .

Ở Canada, khi bị giấy phạt giao thông thì bạn có hai chọn lựa, thứ nhất là ngoan ngoãn chịu phạt, ghi cheque gửi tiền cho city, thứ hai, nếu thấy oan uổng thì xin mời đến Tòa . Tại đây, lại có hai chọn lựa nữa: nếu muốn kêu oan, Tòa sẽ cho ngày hẹn trở lại, ra Tòa, cãi qua cãi lại, nếu thắng thì thôi, thua thì phải nộp đầy đủ. Còn nếu như chỉ muốn giảm tiền phạt, như chúng tôi đây, thì vào gặp đại diện Tòa, sau khi ca ?bài ca con cá?, kể khổ với khuôn mặt vô số tội, thì hầu như ai cũng được giảm, tùy theo mức độ, có khi 25% hoặc thậm chí giảm một nửa, nộp tiền ngay tại chỗ rồi ra về . Ða số ?khổ chủ? đều chọn giải pháp ?năn nỉ ỉ ôỉ giảm tiền cho lẹ, vì nếu chọn hẹn ngày ra Tòa, mất thêm thời gian mà hên xui khó biết được, ngoại trừ biết chắc mình sẽ thắng. Như một chị bạn trong Hội Người Việt (lại là ...phụ nữ), lái xe sau khi camping trở về, đường chiều mưa nhẹ, chị lái chậm hơn mức quy định tối thiểu, liền bị một chàng cảnh sát cho giấy phạt vì tội ...chạy như rùa bò, làm ảnh hưởng đến traffic flow. Chị cương quyết ra Tòa để cãi, rằng chị lớn tuổi, chiều xa lộ mưa ướt nên chị phải cẩn thận, chạy trong lane bên phải dành cho người chạy chậm, cớ sao lại phạt chị ?? Kết quả là chị đã thắng vì bữa đó Tòa là một ...phụ nữ.

Thú thật, tôi cũng là ...khách khá thường xuyên nơi Tòa! Với đủ ?tội danh?, đậu xe quá giờ, quẹo đường cấm, cầm phone texting trên xe, nhưng có lần nhớ mãi, là trong vòng hai tuần tôi có ...ba giấy phạt cùng một địa điểm, chỉ là ngày giờ khác nhau. Mang ba giấy phạt vào gặp Tòa, ổng nhìn tôi cười:
- Ba cái giấy trong hai tuần, cô chạy xe kiểu gì thế?

Tôi gân cổ, cãi:

- Thưa Ngài, tôi biết chạy qua trường học chỉ được 30km/giờ, nhưng đây chỉ là một góc sân sau của trường, giáp với con lộ lớn có mấy lanes, khó ai biết được, cho nên tôi không biết chớ không cố tình phạm luật. Bữa nào rảnh, ông thử đi qua đoạn đường này là biết liền hà...

Ổng thấy tôi cũng có lý, bèn giảm 50%, ra khỏi tòa tôi sung sướng đi thẳng đến shopping mua sắm với số tiền 50% mới ...saved được tại Tòa .

Ở xứ này, xe là đôi chân, là phương tiện thiết yếu nên tôi đành phải lái xe . Tôi không hề quan tâm xe đẹp xe sang, mặc dù chồng tôi lần lượt ?lên đờỉ các loại xe ?brand namẻ của Ðức, tôi vẫn trung thành với Toyota, Nissan của Nhật. Sau mấy lần thi rớt lên rớt xuống, tôi cũng có bằng lái, nhưng mấy năm đầu tôi không dám đổ xăng vì ...sợ, hễ xe gần hết xăng là tôi réo chồng đi đổ. Ðến nay tôi đã biết đổ xăng nhưng mấy chuyện bơm bánh xe, rửa xe thì vẫn ?gọi người yêu dấủ làm giùm.

Chồng tôi nâng niu gìn giữ xe của anh ấy bao nhiêu thì xe của tôi ...thoải mái bấy nhiêu . Trong xe của tôi là tiệm ...tạp hóa mini. Nào lotion bôi tay, lotion bôi mặt chống nắng, chai dầu xanh, nay có thêm chai sanitizer, vài cái maskes, trong hộp xe là hai cái sun glasses, gloves, chewing gums, vài hũ macadamia nuts phòng xa khi kẹt xe có cái lót dạ. Dưới sàn là đôi giày bệt, phía sau ghế ngồi là cây dù nếu trời đổ mưa phải ra khỏi xe, rồi cái jacket mỏng vì thời tiết Canada nóng lạnh bất thường (giống tôi), và mùa đông thì ghế sau có một cái blanket, lỡ tôi mặc đồ không đủ ấm, hoặc đi lễ nổi máu điệu, diện áo đầm thì cái blanket vô cùng hữu ích.

?Khả năng? chạy xe của tôi, bạn bè người quen ai cũng biết. Mỗi lần tôi chở cha xứ là Ngài bảo không dám thở, chỉ ngồi yên lần chuỗi đọc kinh, bởi tôi là... ?chuyên gia U- turn? vì mải lo nói chuyện nên đi lố đường. Ðôi khi đang chạy với tốc độ 60km/giờ theo quy định, tôi bỗng giảm xuống 40 vì lan man về một bài viết bài thơ dở dang, đến khi bị các xe phía sau bóp còi, tôi mới ...bừng tỉnh trở lại tốc độ 60. Mới đây trên đường đi làm, tôi bật signal xin vào lane trái, nhưng highway lúc đó nhiều xe chạy rào rào nên tôị..hoảng, cứ để signal chưa dám sang lane. Tôi liếc qua kiếng bên trái, đúng lúc chủ nhân chiếc xe lane đó nhìn thấy tôi, ổng giơ hai tay lên trời, có ý than vãn: ?trời ơi, tui nhường lane cho bà nãy giờ, sao bà còn mắc cở gì mà chưa chịu qua!??, tôi quê xệ cúi đầu xin lỗi rồi sang lane, thầm cám ơn người tài xế dễ tính, kiên nhẫn, không bực bội bóp còi hoặc vượt qua tôi ...dằn mặt!

Ðể kết thúc bài viết, tôi xin kể câu chuyện mới xảy ra : Tôi chạy xe ra khỏi cây xăng, vi vu thênh thang trong chiều gió lộng . Nhìn lên kiếng chiếu hậu, tôi thấy một xe đang chạy theo . Ai vậy cà, tôi có quen không?! Là người đàn ông da trắng, cỡ tuổi 40, mặc áo sơ mi và chiếc cà vạt màu nhạt, khuôn mặt thanh tú, đeo cặp kiếng trắng . Anh ta ngước nhìn tôi, dù tôi chạy nhanh hơn hay chậm lại, anh ta vẫn bám theo. Chả lẽ anh ta là cảnh sát chìm, mà tôi có tội gì chứ! Hay là anh ta muốn ...làm quen ? Ui chu choa, tôi là ?gáỉ U60, còn chàng cỡ U50, đừng hòng mà mơ tưởng ?phi công trẻ lái máy bay già? với tôi!

Rồi cũng tới ngã tư đèn đỏ, tôi dừng xe và anh ta vượt qua lane, đậu kế bên tôi . Tôi bối rối, anh ta kéo kiếng xe, ra dấu muốn nói chuyện, tôi nhanh chóng soi gương trước mặt, rồi ỏn ẻn kéo kiếng xe, nhìn anh ta cười duyên, chưa kịp mở miệng thì anh ta la lớn:
?Bà chị quên đóng nắp bình xăng, thôi bye nha!?

Edmonton, tháng 7/2022
KIM LOAN


KỶ NIỆM NGỌT NGÀO

Xóm cũ bé nhỏ của tôi ơi
Nhớ quá đi thôi, nhớ cả đời
Căn nhà có giàn hoa giấy đỏ
Kỷ niệm hôm nào chẳng phai phôi
Trước đây, tôi đã từng giải thích tại sao tôi có hai tên: Tên Thoa ở nhà và tên Kim Loan trên khai sanh (chỉ vì cái nàng ca sỹ hát Căn Nhà Ngoại Ô). Tên Thoa là do má tôi đặt, còn tên ăn theo cô ca sĩ nổi tiếng là do ba tôi ...nhẹ dạ nghe lời ông nhân viên hộ tịch mộng mơ đang say mê câu hát: ?em ơi trái đất vẫn tròn ..?.

Tôi được sinh ra và lớn lên ở một xóm nhỏ ven đô, gần Ngã Năm Chuồng Chó. Sở dĩ có cái tên này là do trước 1975, thời chính phủ Việt Nam Cộng Hoà, ngay Ngã Năm bên cạnh kho đạn là Trường Quân Khuyển, huấn luyện các chú chó chuyên nghiệp để phục vụ trong chiến tranh hoặc gìn giữ trật tự anh ninh xã hội. Khi tôi ra Sài Gòn học, có một anh bạn cùng trường muốn đến nhà chơi. Anh ở trung tâm phố thị, trên đường Trương Ðịnh phía sau vườn Tao Ðàn, chưa bao giờ bước chân đến Gò Vấp, nên khi tôi chỉ đường đến Ngã Năm Chuồng Chó, anh nhìn tôi, cười:

- Sao em dễ thương vậy, mà lại sống ở nơi có cái tên nghe rất?dữ dội và chẳng thơ mộng chút nào!

Tôi cười cười :

- Và anh chắc chắn sẽ bị lạc đường đấy nhé!

Anh tuyên bố :

- Hẻm Bàn Cờ rối hơn canh hẹ, anh còn tìm ra, huống gì hẻm Gò Vấp xóm em!

Thuở đó, chưa có phone nên đố ai đi tìm nhà trong hẻm mà không hỏi những người xung quanh. Anh ấy quả là có kinh nghiệm ?tìm hẻm? nên đã đến đúng con hẻm xóm tôi, nhưng xui cho anh ta, gặp ngay thằng Tửng, thằng bé khôn lanh nhứt xóm. Thằng Tửng trả lời rành rọt:

- Em bảo đảm với anh một trăm phần trăm, xóm này không có ai tên Loan hết, anh lộn hẻm rồi!

Anh ấy tiu nghỉu đi trở ra, một lát sau quay lại, vẫn gặp thằng Tửng:

- Em ơi, người ta chỉ cho anh đúng là hẻm này. Ðể anh diễn tả chị ấy cho em nhe: chị để tóc ngang vai, mắt một mí lót, dáng cao cao...

- Xóm em có mấy chị như thế, ai biết anh muốn chị nào?

- À, chị ấy đi chiếc xe đạp màu vàng, có cái giỏ xe phía trước thắt cái nơ đỏ, hơi ...màu mè cải lương đó cưng ?

- Xời ơi, vậy là chị Thoa! Anh còn kể thiếu cái kẹp tóc màu xanh trên đầu chị ấy, và còn cái răng khểnh nữả

- Ðúng rồi! Ðúng rồi!

Thằng Tửng lên mặt, cự nự:

- Vậy sao anh không nói từ đầu cho khỏi mất thời gian của em!

Bà bán khoai mì ngay đầu hẻm nghe câu chuyện bèn góp vào:

- Nếu là cái xe đó thì chỉ là con bé Tẹt!

Anh bạn tôi và thằng Tửng ngạc nhiên, thì bác ấy cười tươi rói:

- Hồi mới sanh ra, mũi nó tẹt lét à, nên má nó gọi là con Tẹt, chỉ có mấy người lớn tuổi mới biết cái tên đặc biệt này thôi đấy.

Chị bán đu đủ đá bào kế bên liền nhào vô, cười mỉm chi:

- Tui không biết Tẹt, nhưng trong sổ ghi nợ của tôi là tên Thoa Ruồi!

Anh bạn tôi sửng sốt:

- Thoa Ruồi? Ghi sổ nợ?

Bấy giờ, chị bán đu đủ mới cười thành tiếng lớn, giải thích:

- Tại vì cô ấy có cái mụn ruồi ngày trên khoé miệng bên phải nên mở hàng rất đắt hàng. Lần nào dọn hàng, đúng lúc cô ấy đi ngang là tôi nài ép, năn nỉ cổ mở hàng. Cô ấy bận rộn đi học suốt, nhưng vẫn nể lời tôi mà ủng hộ, cổ nói: ?Em không có thời giờ ngồi ăn, chị cứ quẳng bịch đu đủ đá bào lên giỏ xe em, đến trường em sẽ ăn, rồi tiền bạc thì 2-3 tuần em mới thanh toán một lần nghen!?. Vậy đó, cậu đừng có hiểu lầm, cổ không phải nợ như chúa chổm đâu!!!

Thế đó, trước khi "lọt" vào được nhà tôi, anh ấy phải qua vòng "sơ tuyển" đầu hẻm, và cũng hên là không bị rớt... "từ vòng gửi xe"!!!

Vậy mà sau cuộc viếng thăm bị ?lên bờ xuống ruộng? đó, anh nói :

- Giờ thì anh thấy Ngã Năm Chuồng Chó thiệt?đáng yêu! Ðến một lần là muốn đến nữa!

Ngã Năm Chuồng Chó chỉ là tên địa danh xóm tôi, bây giờ đến chuyện con chó Kiki của nhà tôi.

Thú thật, tôi chẳng phải loại người ?yêu động vật thiết thả, nên khi anh Tư của tôi mang nó về, tôi chẳng hề welcome nó, dù chỉ là một cái nhìn bình thường. Có những khuya ngồi học bài, hoặc sau này đi dạy, soạn giáo án, Kiki hay chui dưới gầm bàn cọ quậy dưới chân tôi, nhằm lúc căng thẳng hay bực mình, tôi co cẳng đá nó một cái rõ đau, nó chỉ kịp kêu ẳng một tiếng và cụp đuôỉtháo chạy! (Xin các chú bác, các anh chị em trong Hội Bảo Vệ thú vật?tha lỗi cho tôi). Nhưng Kiki lại không hề giận tôi, mỗi sáng vẫn chờ tôi thức dậy, đưa tôi ra cổng và chiều lại rối rít đón tôi về. Ðặc biệt, nó luôn là người báo tin cho tôi biết khi có khách đến chơi. Mà nó biết đọc cả ánh mắt tôi nữa cơ! Khi tôi vui vẻ niềm nở mở cổng cho khách, nó cũng ?hớn hở tung tăng đi theo sau. Còn khi tôi miễn cưỡng đón khách ?không chờ mà đến?, nó lầm lũi lặng yên, đợi cho chủ và khách an toạ, nó ngang nhiên ngồi ngay dưới chân tôi với bộ mặt ?hình sự?, lâu lâu nhìn khách rồi sủa khan một tiếng, công khai làm ?kỳ đà cản mũỉ và body guard?bảo vệ cô chủ!

Nhưng kỷ niệm đẹp nhất giữa tôi và Kiki là có lần tôi đi vượt biên thất bại, trở về nhà giữa khuya, khi mọi người đang ngủ say. Tôi còn chần chừ nơi cổng, đã nghe Kiki sủa vang vội vã từ bên trong để người nhà tôi ra mở cổng. Vừa bước vào, Kiki nhảy xổng vào người tôi, hít hà, bày tỏ sự ?nhớ nhung? sau mấy ngày xa cách. Rồi tôi và bà chị Cả ngồi bên thềm đá hoa sau bếp nghe tôi kể chuyện vượt biên, nó cũng?hóng chuyện, ngồi chồm hổm, ngoác mõm ra lắng nghe say sưa, chẳng biết có hiểu gì không, mà nước dãi ròng ròng cũng không buồn khép miệng lại. Tôi mỉm cười, ôm đầu nó xoa xoa thay cho lời cám ơn.

Thời gian qua đi, Kiki càng già cỗi, trở bệnh nặng và kiệt sức. Mấy ngày đó, nó nằm im nơi góc bếp, chẳng đoái hoài gì đến dĩa thức ăn trước mặt. Ði làm về, tôi cúi xuống hỏi thăm, thì hai hàng lệ chảy dài từ khoé mắt mệt mỏi của Kiki, ám ảnh tôi suốt đời.

Và chuyện gì đến phải đến, Kiki ?ra đỉ trong một buổi chiều mưa u ám. Mọi người trong nhà chẳng ai nói với nhau lời nào, dấu nỗi đau vào bên trong.

Căn nhà trở nên trống vắng, buồn tênh. Không còn Kiki mừng rỡ đón đưa tôi mỗi ngày nơi cổng. Không còn những buổi trưa hè êm đềm, Kiki nằm thảnh thơi, lim dim mắt dưới bóng mát giàn hoa giấy trước sân. Không còn những đêm khuya, tôi ngồi soạn bài, có Kiki quấn quít dưới chân ấm áp?

Lần đầu tiên, tôi bỗng bật khóc và chợt nhận ra rằng, tôi đã yêu Kiki biết bao!

Kim Loan

Mục Lục

Thể lệ để nhận Nguyệt San Giao Muà:

1) Ðể vào danh sách của NSGM (subscribe),
   xin gửi email về  GiaoMua@hotmail.com

2) Ðể rút ra danh sách của NSGM (unsubscribe),
   xin gửi email về GiaoMua@hotmail.com 

3. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com


4. Mọi bài vở, đóng góp, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com 
   Nguyệt San Giao Muà
   Homepage: http://www.GiaoMuạcom


Thể lệ gửi bài cho Nguyệt San Giao Muà:

 

Mong bạn gửi Bài cho GM theo cách này là tốt nhất :
  

1. Dùng mẫu chữ Vietnet (VIQR) hay Unicode
2. Viết Hoa chữ đầu của bài và bút hiệụ Ví dụ: Giọt Mưa Trên Lácủa NS Phạm Duy
3. Gửi bài ngay trong email (không kèm file), để cho BBT khỏi mất công download xuống để đọc
4. Gửi tất cả các bài trong 1 tháng 1 lần trong1 email, nếu tiện. 
5. Bài vở xin gửi đến trước ngày 25 mỗi tháng
6. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về: GiaoMua@hotmail.com


Cám ơn bạn rất nhiều, vì nhân sự có hạn, BBT không thể ngồi đánh máy lại từng đề bài hay bút hiệụ 

 

  

    

      

	Ðịa Chỉ Liên Lạc:
	

	Nguyệt San Giao Muà

		P.O . Box 	378

		Merrifield, Virginia 22116

		USA

    
  

Trang Nhà 







Web Site Hit Counter





 

Copyright
2002 by Giao Muà e-magazine and respective authors