Nguyệt San phát hành định kỳ vào mỗi đầu tháng
Nguyệt San Giao Mùa
P.O.Box
378
Merrifield, Virginia
22116
USA
Số 242
Ngày 1 tháng 6 năm 2022
 |
|
Home
|
Giao Mùa (Unicode)
|
Giao Mùa (Vietnet)
Những Số Cũ | Thư Ngỏ | Liên Lạc | ||
| Chủ Nhiệm kiêm Chủ Bút: | Ðinh Trường Như (TK Trung Kỳ) |
Ban Biên Tập: |
Mạc Phương Ðình, Phan Thái Yên |
|
Chung Thủy, Nguyễn Thị Thanh Dương |
|
& TK Trung Kỳ |
Mọi bài vở đóng góp xin gửi về GiaoMua@hotmail.com
Copyright
2002 by Giao Muà e-magazine and respective authors
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Bài vở trên Giao Muà là do các tác giả gửi đăng và Giao Muà không chịu trách nhiệm về nội dung. Muốn xin trích đăng lại, xin liên lạc với GiaoMua@hotmail.com.
I . Thơ _______________________________________________________________________
| 1. Ðau Thương | ______ Vân Hà | ||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Không Thể Nào Quên | ______Hạo Nhiên Nguyễn Tấn Ích | ||||||||||||||||||||||||||||
| 3. Linh Lan | ______PhamPhanLang | ||||||||||||||||||||||||||||
| 4. Tình Ý Sắc Màu Trăng | ______ Thylanthảo | ||||||||||||||||||||||||||||
| 5. Nét Vẽ | ______ Sông Cửu | ||||||||||||||||||||||||||||
| 6. Trăng Tháng Tư | ______Hàn Thiên Lương | ||||||||||||||||||||||||||||
| 7. Tình Nón Lá | ______ Bạch Liên | ||||||||||||||||||||||||||||
| 8. Người Ði | ______ Nam Thảo | ||||||||||||||||||||||||||||
| 9. Ðời Không Ðáng Chán |
______ Nguyễn Thị Thanh Dương. | 10. Kiếm Em |
|
______Lê Miên Khương | 11. Người Về ... |
|
______Ðặng Xuân Xuyến | 12. Phố Bụi Những Tình Thơ |
|
______ Trần Huy Sao | 13. Ðêm Thu Vọng Nguyệt |
|
______ Nguyễn Chí Hiệp | 14. Giọng Bắc |
|
______ Diệp Yến Thanh | 15. Biển Chiều Gọi Nhớ |
|
______ Viễn Phương | 16. Trạm Ga Cao Nguyên ÐÀ LẠT |
|
______ Tình Hoài Hương | 17. Lá Rụng Và Ðoá Hoa Vô- Ưu |
|
______ ChinhNguyen/H.N.T | 18. Ðà Lạt Tháng 6 Mây Mù |
|
______ Tuyền Linh | |
II . Văn _______________________________________________________________________
| 1. Người Ðàn Ông Số Vất Vả ___________ Nguyễn Thị Thanh Dương | 2. Khi Ðịnh Mệnh Cúi Nhìn ___________ Tình Hoài Hương |
| 3. Ðêm Khơi ___________ Phan Thái Yên |
| 4.Lối Thoát ___________ Bạch Liên |
| 5. Trò Chuyện Với Khoảng Không Trước Mặt ___________ Tuyền Linh |
| 6.Mẹ Tôi ___________ Sông Cửu |
| 7.Xóm Cũ Ngày Xưa ___________ Hai Hùng SG |
| 8.Thơ Trần Vấn Lệ ___________ Ðặng Xuân Xuyến |
| 9.Dạy Trẻ Biết Quan Tâm Ðến Người Khác ___________ Vũ Thị Hương Mai |
III . Tin Tức /Trả Lời Bạn Ðọc__________________________________________________
| 1. Tin Tức/Trả Lời Bạn Ðọc _______ Ban Biên Tập |
I . Thơ __________________________________________________
II . Văn___________________________________________________________
Nguyễn Thị Thanh Dương
Tình Hoài Hương
Phan Thái Yên
Bạch Liên Bạch Liên 5. Trò Chuyện Với Khoảng Không Trước Mặt Tuyền Linh
Tuyền Linh Sông Cửu Sông Cửu Hai Hùng SG Hai Hùng SG Ðặng Xuân Xuyến Ðặng Xuân Xuyến 9. Dạy Trẻ Biết Quan Tâm Ðến Người Khác Vũ Thị Hương Mai -Vũ Thị Hương Mai IIỊ Hộp Thư Toà Soạn
___________________________________________________
Thể lệ để nhận Nguyệt San Giao Muà:
1) Ðể vào danh sách của NSGM (subscribe),
xin gửi email về GiaoMua@hotmail.com
Ðịa Chỉ Liên Lạc:
Nguyệt San Giao Muà
Copyright
2002 by Giao Muà e-magazine and respective authors
Năm tôi lên 9 anh Cu 12 tuổi, anh đang học lớp 6, tôi cùng lớp cùng tuổi với con Hảo em út anh nhưng tôi chơi với cả ba anh em nhà anh vì chúng tôi ở cùng xóm, hai nhà chỉ cách nhau vài căn..
Từ trong gia đình đến hàng xóm toàn gọi anh là Cu, chẳng cần biết tên thật anh là gì.. Những bà hàng xóm thường réo tên anh thoải mái:
- Cu, mẹ mày có nhà không?
- Thằng Cu, ra mà xem con em gái mày đang bị ngã ngoài ngõ kìa
Hảo đã giải nghĩa cho tôi Cu là tên loài chim Cu chứ không phải nghĩa ?kiả, nhưng tôi vẫn lanh chanh hỏi lại anh cho chắc:
- Anh Cu ơi, tên anh nghĩa là loài chim Cu hay là???..
Anh trợn mắt và tức giận búng vào tai tôi đau điếng không cho tôi nói hết câu:
- Con nhỏ nhiều chuyện, tên Cu chỉ là tên gọi ở ngoài, tao tuổi con khỉ tên là Thân mày nhớ chưa?
Tôi vừa nói vừa bỏ chạy vì sợ bị anh búng tai lần nữa:
- Em cứ gọi là anh Cu, dễ nhớ hơn.
Cha anh mất sau một cơn bạo bệnh cách đây hai năm, thế là gánh nặng gia đình một mình mẹ anh lo toan, bác gái phải chạy chợ từ sáng sớm đến chiều buông mới về, bác bán hàng ở chợ Gò Vấp.
Ở nhà anh Cu bỗng trở thành người nội trợ chăm sóc hai em là thằng Toàn và con Hảo, sáng anh đi học trưa về là đâm đầu vào bếp nấu cơm rồi giặt giũ quần áo, quét dọn nhà cửa và làm đủ thứ việc trong nhà..
Tôi thường sang nhà anh chơi với Hảo và Toàn, có nhiều lúc tôi ngồi chồm hổm xem anh Cu thái quả bầu, vo gạo, xem anh rán trứng, ?cho tới lúc ba anh em ngồi vào mâm cơm tôi cũng chưa chịu về để anh Cu phải mời:
- Mày có muốn ăn cơm không?
Tôi mừng rỡ:
- Cho em ăn vớỉ
Thằng Toàn thì lườm tôi:
- Sao mày không về nhà mày ăn cơm ngon hơn, ở đây cơm nhà nghèỏ
Tôi ăn cơm với trứng rán lộn xộn mà thấy ngon lành nên đáp thật thà :
- Anh Cu nấu ăn ngon hơn.
Anh Cu giải thích:
- Trứng rán với một tí mỡ đảo lộn xộn lên làm gì mà ngon cho được, tại mày ăn cơm nhà lạ nên cảm thấy ngon .
- Em nói thật mà, với lại em thích ăn cơm nhà anh vui hơn.. Ở nhà mẹ em cứ bắt ăn cơm với ruốc cho lành, ăn thịt cá cho bổ, em ngán lắm.
Ngoài món trứng rán lộn xộn tôi ăn món canh bầu nấu với tôm khô cũng thấy ngon hơn nhà mình Lạ thật, chẳng lẽ anh Cu có tài nấu ăn đến thế..
Tôi ăn chực nhà anh Cu vài lần thành quen, thành ghiền, có lần tôi lẽo đẽo theo anh ra sàn nhà sau nhìn anh rửa bát và ?năn nỉ:
- Mai mốt em lớn anh Cu lấy em nhá, nấu cơm với canh bầu trứng rán lộn xộn cho em ăn?
Anh Cu bỗng đỏ mặt mắc cở, anh lấy tay hất nước trong chậu rửa bát vào người tôi và đuổi tôi:
- Con nít con nôi ăn nói tầm bậỷvề nhà mày đi.
Một buổi chiều thứ bảy tôi sang nhà anh Cu chơi như thường lệ, vừa vào trong nhà thì cũng là lúc có hai chị nữ sinh mặc áo dài trắng dắt xe đap dừng lại trước cửa nhà anh, tôi đoán là bạn học cùng lớp với anh, không thấy anh ở nhà trên tôi biết anh Cu đang ở dưới bếp nấu cơm nên gọi ầm ĩ lên:
- Anh Cu ơi, anh Cu ơỉcó bạn anh đến..
Gọi to thế mà chưa thấy anh lên, từ dưới bếp nhìn lên nhà trên anh Cu có thể thấy thấp thoáng hình dáng hai cô bạn anh rồi mà, tôi liền chạy xuống bếp thì thấy anh đang vội vàng bắc nồi canh bầu ra khỏi bếp, xong anh quay rả.kéo tai tôi thật đau và mặt anh đỏ bừng lên vì tức giận:
- Sao mày gọi tên Cu thế hả ? nàỷnàỷlần sau chừa không được gọi Cu nếu có bạn tao đến chơi.
Anh lau tay, sửa lại quần áo cho ra vẻ dù chẳng chỉnh tề thêm là bao và đi lên nhà, tôi đi theo thấy hai chị nữ sinh nhìn anh cười cười và thay nhau trêu đùa:
- Hình như ở nhà bạn có tên?gì lạ lắm nhỉ?
- Ừ, tên ?. nghe kêu lắm?
Anh Cu lại đỏ bừng mặt và liếc nhìn tôi với vẻ?căm hờn. Tôi cảm thấy mình có lỗi bèn tìm cách chuộc tội, tôi khoe:
- Hai chị ơi, anh C?
Suýt nữa thì tôi lại nói anh Cu, may mà tôi dừng kịp và vội vàng sửa lại:
- Anh Thân đang nấu cơm dưới bếp, anh ấy nấu cơm rất giỏi, ngày nào anh cũng cho nhà ăn món canh bầu và trứng rán lộn xộn ngon lắm?
Tưởng rằng lời khen của tôi sẽ làm anh vừa lòng hãnh diện không ngờ anh lại ném cho tôi cái nhìn .tóe lửa làm tôi ngạc nhiên và e ngại không dám ở lại nhà anh mà lủi thủi đi về..
Hôm sau tôi sang chơi nhà anh Cu, anh vẫn không tha cho tôi, anh vẫn còn giận lắm:
- Tại sao mày lại kể với hai bạn là tao nấu cơm hả?
Tôi cãi ngay:
- Thì ngày nào anh chẳng nấu cơm, em nói có gì sai đâu..
- Nhưng đấy không phải là công việc của con trai. Còn nữa, sao mày lại khai ra nhà tao toàn ăn cơm với trứng và canh bầu hả?
Tôi lại cãi:
- Em thấy anh hay nấu món ấy, mà hai món đều ngon. Anh sợ gì? Thế lần sau em sẽ kể thêm món rau muống luộc và đậu hũ kho hả anh?
- Trời ơi, sao mày ngu thế. Không kể gì hết, hiểu chưa?
Thấy anh càng giận thêm tôi sợ hãi líu ríu:
- Vâng, em?. hiểu rồi.
Mà thật ra tôi không hiểu gì cả. Anh giỏi giang, anh nấu ăn ngon mà sao lại cấm tôi không được khoe cho người khác biết.?
Chúng tôi vẫn ở chung xóm và lớn lên, tôi vẫn gọi anh bằng tên Cu như bấy lâu nay trong nhà và hàng xóm vẫn gọi, chẳng ai thắc mắc hay ngại ngùng gì cả. Tên Cu cũng bình thường như bao cái tên khác.
Càng lớn tôi càng thấy tên Cu của anh?kỳ kỳ và đã hiểu ra cha mẹ anh gọi âu yếm thế vì anh là con trai, cũng như con gái thì người ta hay gọi là cái Gái, cái Tẹt gì đó để phân biệt giới tính, chứ không phải đặt tên anh cho giống loài chim Cu như Hảo đã nói cho đỡ ?quê ? anh của nó.
Anh Cu đã là một thanh niên, anh vẫn ngoan hiền đảm đang thay mẹ lo cơm nước chăm sóc hai em và làm bao nhiêu công việc nhà.
Năm tôi 14 tuổi tôi biết mắc cỡ không ngồi lì nhà anh để đợi anh Cu mời ăn cơm nữa, mà anh có mời tôi cũng chẳng dám ăn. Món trứng rán lộn xộn và canh bầu anh nấu vẫn là món ngon trong đời tôi.
Tôi cũng hiểu ra nhiều điều, vì quả bầu và trứng là món rẻ tiền nên nhà anh ăn thường xuyên chứ không phải là món họ yêu thích.
Nhà anh dọn đi nơi khác, đến gần chợ Gò Vấp để mẹ anh thuận tiện việc đi lại buôn bán
Chia tay ba anh em mà tôi chỉ nhớ một người, chỉ nhớ anh Cu .
Từ nhà tôi đến chợ Gò Vấp không xa, chỉ chừng hai cây số nhưng tôi không thể ngày nào cũng sang nhà anh Cu chơi được nữa.
Hôm anh về thăm xóm cũ, vừa trông thấy anh tôi mừng rỡ chạy ra và kêu lên không kềm hãm được::
- Anh Củanh Củ
Lạ quá, anh không tức giận khi tôi gọi anh bằng cái tên này dù anh đã là một thanh niên cao ráo đẹp trai. Anh 18 tuổi rồi.
- Em và bố mẹ em có khỏe không?
Dĩ nhiên bây giờ anh không xưng hô với tôi ?mày, taỏ nữa. Tôi cũng biết điều tự ý sửa lại:
- Cả nhà em vẫn bình thường, hôm nọ Hảo nói với em là anh Thân đã thi đậu vào đại học sư phạm phải không?
- Ừ, anh sẽ học sư phạm
- Anh giỏi qúa, giỏi việc nhà lại học giỏi nữa.
Anh không e ngại như xưa mà còn đùa:
- Số anh?vất vả mà, bây giờ anh cũng vẫn vừa đi học vừa nấu cơm và chăm sóc hai đứa em chứ đã xong đâu. Này, anh vẫn còn làm món trứng rán lộn xộn và canh bầu, em dám?ăn không?
Tôi vẫn nhớ lời tôi đã năn nỉ và mong ước mai này lớn lên anh Cu sẽ cưới tôi vì tôi thích ăn hai món này của anh. Anh còn nhớ không hay anh chỉ vô tình nhắc lại?
Hình ảnh anh Cu ngày xưa và bây giờ luôn ở trong trái tim tôi, một thứ tình cảm nhẹ nhàng, trong veo, là tình trẻ thơ hàng xóm lâu năm, tình bạn hay tình của tuổi mới lớn bâng quơ ?
Hai năm sau cả nhà tôi đi xuất cảnh sang Mỹ, tôi không có dịp tham dự ngày anh ra trường tốt nghiệp đại học như có lần tôi đã hứa với anh, mà ngược lại anh là người đưa tiễn tôi ra phi trường cái điều mà anh và tôi đều không hẹn trước..
Hôm ấy tôi buồn lắm chỉ nhìn anh mà không nói nên lời, mãi tôi mới nói được:
- Chúc anh ở lại bình an, anh sẽ ra trường và dạy học giỏi nhé..
Anh cũng buồn buồn:
- Sang Mỹ em có thèm ăn món trứng rán lộn xộn và canh bầu nấu tôm khô thì một ngày nào đó về đây anh sẽ nấu mời em..
******************
Sau khi tôi sang Mỹ anh em Hảo và tôi thỉnh thoảng có liên lạc qua lại.
Rồi tôi và anh Cu đều đã có gia đình riêng, mỗi người bận rộn cuộc sống của mình,
Tôi và anh Cu hai phương trời cách biệt, hai cuộc đời, hai lối rẽ khác nhau.
Anh em Hảo và tôi không thân như thuở nhỏ nữa, những người bạn hàng xóm cũ của tôi đã nhạt phai dần theo chồng chất của thời gian và cuộc sống..Tất cả chỉ còn trong kỷ niệm.
Bỗng một hôm tôi nhận được điện thoại từ anh Cu. Thì ra gia đình riêng của anh đã xuất cảnh sang Mỹ nhiều năm nay.
Anh vừa tình cờ gặp một người hàng xóm cũ nào đó ở Mỹ và người này cho số điện thoại của vài hàng xóm khác, trong đó có số điện thoại của tôi để anh Cu hỏi thăm hàng xóm láng giềng nơi xứ lạ quê người..
Khi tôi hỏi thăm gia đình anh thì anh Cu nói rất ít và chỉ nói chung chung. Anh có vẻ buồn không muốn nói nhiều về gia cảnh mình.
Tôi không là đứa trẻ con năm xưa xồng xộc chạy vào nhà anh và biết hết mọi ngõ ngách tâm tư của cuộc sống.từng người trong nhà anh nữa..
Và tôi cũng chỉ kể với anh là các con tôi đã ăn học trưởng thành.
Thế là tôi và anh Cu cùng nhau nhắc lại những kỷ niệm xưa nơi xóm nhỏ khi chúng tôi còn nhỏ.
Ngày liên lạc được với tôi cũng là dịp con thứ hai của anh tốt nghiệp đại học, anh mời vợ chồng tôi tham dự, anh nhắc lại ngày xưa tôi đã không thể tham dự anh ra trường thì ngày nay hãy dự ngày ra trường của con anh và cũng là dịp bạn bè gặp lại..
Tôi đã vui vẻ nhận lời.
Nơi anh Cu ở cách nơi tôi không xa, chỉ gần một tiếng lái xe.
Tôi lái xe đến nhà anh, đây là lần đầu tiên chúng tôi tái ngộ kể từ ngày tôi đi xuất cảnh năm tôi 17 tuổi.
Vừa thấy anh, y như ngày xưa, hôm anh từ Gò Vấp lần đầu tiên trở về thăm xóm cũ tôi lại bật thốt lên mừng rỡ :
- Anh Củ?
Anh tuổi con khỉ tên Thân tôi biết thế mà sao vẫn cứ quen miệng gọi là anh Cu . Có lẽ cái tên anh Cu đã thân mến in sâu vào tâm khảm tôi suốt cả thời trẻ thơ .
Anh chẳng phiền toái tôi chút nào vì tôi vẫn dùng cái tên mà ngày xưa tôi đã có lần làm anh mắc cở với bạn bè, trái lại nét mặt anh cũng vui mừng rạng rỡ.
Anh ngạc nhiên thấy tôi đi một mình, bây giờ tôi mới kể anh nghe chồng tôi đã qua đời cách đây vài năm vì một tai nạn xe cộ khủng khiếp đã làm tôi bàng hoàng đau đớn, vì lẽ đó nên tôi ít khi nhắc đến cái chết của chồng.
Tôi ngạc nhiên hơn khi biết chuyện gia đình anh, người vợ đã lìa bỏ chồng con đi theo tiếng gọi tình yêu khác, anh đã ở vậy nuôi hai đứa con ở tuổi dở dang như các em anh ngày nào.
Anh từng có kinh nghiệm chăm sóc hai em nên săn sóc hai con rất chu đáo kể cả công việc nấu nướng cho con từng bữa ăn. Căn bếp vắng lạnh không có bóng dáng người mẹ đã có người cha thay thế....
Suốt những năm qua anh không nghĩ đến chuyện tái hôn chỉ vì muốn gần gũi để thương yêu bù đắp cho các con đã thiếu thốn tình mẹ, để các con không bị tổn thương thêm lần nữa. Mẹ đã bỏ rơi chúng, nếu cha sau đó cũng tìm hạnh phúc mới lấy vợ khác chúng sẽ cảm thấy bơ vơ và tủi thân dường nào
Tôi cảm phục anh đến nghẹn ngào:
- Anh là một người cha tốt, là một người đàn ông tốt, từ khi người đàn ông trẻ con 10 tuổi cho đến bây giờ.. Người đàn ông có tâm hồn bao la yêu thương và biết cả nấu cơm quét nhà giặt giũ, biết chăm sóc người thân của mình .?.
Anh lại vui đùa :
- Ngày xưa anh đã nói với em anh là người đàn ông có số vất vả. mà.
Tôi và anh cùng lẻ loi cô độc, có phải ông trời cố tình xô đẩy cho chúng tôi gặp lại nhau không?
Sau lần hội ngộ ấy anh và tôi dần dần thân nhau lại như xưa, anh thường lái xe từ thành phố anh đến thành phố tôi..
Hảo từ Vệt Nam được tin tôi và anh Cu đã gặp lại nhau nó mừng vui lắm luôn gọi phone nói chuyện để khuyến khích chúng tôi đến với nhau vì các con của tôi và con anh đều đã trưởng thành . Hảo nói với tôi::
- Ngày nhỏ bạn thích anh Cu lắm mà, khi lớn bạn cũng thích anh ấy nhưng đã vội ra đi, tuy bạn không nói ra nhưng chơi với bạn, gần gũi bạn tôi đã hiểu thế.. Bạn có biết là anh Cu đã mơ ước sau khi tốt nghiệp đại học sư phạm anh sẽ hỏi cưới bạn làm vợ không? Ngày bạn đi anh Cu buồn và hụt hẫng như một người vừa đánh mất tương lai
Tôi cũng buồn và cảm thấy hụt hẫng như thế. Tôi và anh cùng tâm trạng mà cùng non trẻ vụng về chưa ai kịp nói lời yêủ..
Không cần cô em út nói giùm..Anh đã đến thăm tôi với một bó hoa hồng đỏ thắm để cầu hôn tôi:
- Anh xin cưới em nhé. Em còn yêu anh không?
Tôi vờ ngây thơ vì chẳng còn ngây thơ như xưa nữa :
- Sao anh lại hỏi thế? Em yêu anh hồi nào mà còn hay hết ??
- Anh còn nhớ có con bé năm lên 9 tuổi đã lẽo đẽo theo anh ra sàn rửa bát sau nhà năn nỉ anh mai mốt lấy em, nấu canh bầu, trứng rán lộn xộn cho em ăn. Ngoài hai món ?đặc sản? nhà nghèo ấy từ ngày chăm sóc hai con anh còn biết nấu những món ăn Âu Mỹ nữa ??
- Em chỉ thích ăn món ?nhà nghèỏ của anh thôi, trứng và canh bầu nấu tôm khô thôi.. Thế thì số anh vẫn?khổ, vẫn vất vả. Ngày xưa nấu nướng hầu hạ cho các em của anh, rồi cho các con anh, nếu cưới em anh lạỉphải nấu nướng cho em, cho cô vợ cuối mùa này nữa.
Anh vui vẻ:
- Chăm sóc cho những người mình yêu thương là anh vui rồi, anh tình nguyện làm người đàn ông số vất vả suốt đời.
Tôi dịu dàng nắm bàn tay anh:
- Em thử lòng và đùa với anh thôi, lẽ nào để anh chiều em mãi thế, em có còn là con bé hàng xóm của anh năm xưa đâu. Em sẽ thay đổi số mệnh cho anh, không để anh phải vất vả nữa. Em sẽ nấu cho anh những bữa cơm ngon để cám ơn anh ngày xưa từng mời em ăn cơm cũng như cám ơn anh đã thực hiện lờỉnăn nỉ của em, hôm nay xin cưới em ?
Anh kéo tôi sát vào người anh và ôm tôi, vòng tay đàn ông yêu thương che chở, vòng tay này đã từng của hai em anh, của hai con anh và hôm nay thuộc về tôi:
- Cho anh xin lỗi ngày xưa đã mấy lần nổi giận búng tai và nhéo tai em nhé. Em biết không, khi ở tuổi lớn lên anh đã từng mong được bên em để nói lời xin lỗi này..
Tôi nũng nịu trách:
- Anh nhắc lại chuyện cũ em bắt đền anh đấy. Làm sao bây giờ? chả lẽ em?nhéo lại tai anh ?
- Ðừng em, anh sẽ đền em bằng những nụ hôn, tuy muộn nhưng vẫn là những nụ hôn đầu đời của tình yêu đầu đời chúng ta nhưng vì duyên số nên đến gần cuối đời chúng ta mới đến với nhau..
Khi Ðịnh Mệnh Cúi Nhìn
Phần Thứ Nhì
Chương 17/4
Thắng Cảnh Hữu Tình: Từ Rọ Tượng đi Sông Cầu
Tình Hoài Hương
*
Ðoàn xe Renault của hãng Tiến Lực gồm sáu chiếc từ giã Nha Trang chạy bon bon trên quốc lộ 1 lúc 5 giờ sáng. Xe qua khu vực Diên Mỹ, Ninh Phước, Dục Mỹ xuôi về Lạc Hóa, Vạn Giã, Vạn Ninh, Long Hóa. Hướng đèo Rù Rì quanh co hiểm trở u ám, có ngôi miếu nhỏ nằm giữa lưng chừng đèo Rọ Tượng. Xe hơi qua lại luôn ngừng nghỉ năm bảy phút, để tài xế đi tới miếu thắp nhang cúng hoa quả, khấn vái. Do xưa vùng nầy có nhiều voi, dân kiêng cữ chữ ?voỉ là ông chúa tể linh thiêng to lớn nhứt của loài vật. Thành thử họ đổi tên ?tượng? nghe thật hay. Chân đèo Rọ Tượng về phía Ninh Hòa là làng chài Tân Thủy xa trung tâm thị trấn Ninh Hòa.
Vịnh Văn Phong về phía Bắc cồn cát trắng phau, hàng thùy dương rủ bóng chạy dài ven bãi biển xanh khá đẹp. Nước thường rất lạnh khu vực Dốc Lết xa Nha Trang 49km bãi biển đẹp mê hồn ở Phường Ninh Hải, thuộc Thị xã Ninh Hòa (Tỉnh Khánh Hòa) phía Nam gần Dốc Lết 6 km là Hòn Hèo. Xa xa là Hòn Khói, tại Hòn Khói tôi có quen một bạn thời thơ ấu tên Kim Hà (em của chị Kim Khánh). Thỉnh thoảng Hà và tôi liên lạc thư, nhưng thư đi và đến rất chậm, thường hơn nửa tháng hoặc một tháng mới nhận tin, do ngăn cách đôi bờ: hải đảo và đất liền.
Phía đầu nguồn đỉnh Hòn Sơn cao 660m, nước chảy giữa hai triền núi đá, có ba tầng hồ ở ba ngọn đồi khác nhau rất đẹp. Trên lưng núi có hồ lớn nước suối tuôn xuống hồ thấp, tạo thành dòng chảy qua làng mạc quanh co tới xã Ninh Ích, suối đổ ra đầm Nha Phu, ấy là suối Ba Hồ về phía Bắc chừng 25km, thuộc địa phận Ninh Hòa. Từ hướng Dốc Lết bên phải là biển cả xanh màu ngọc bích bao la ngút ngàn mênh mông tới chân trời.
Vạn Giã, Vạn Ninh, Long Hóa... đèo Cổ Mã ở hướng Nam Ðại Lãnh xanh biếc, lấp loáng ánh mặt trời long lanh trên biển, phong cảnh đẹp tuyệt vời. Xa xa, những chiếc thuyền đánh cá đậu san sát đẹp như tấm thảm lụa thêu núi dệt rừng, với làng mạc nhà cửa tươm tất bao bọc bởi hàng thùy dương, và hàng dừa, hàng cau chen cánh ven bờ. Cồn cát trắng tưới nắng vàng lung linh phơi đầy loại lưới cá, ngó từ xa những tâm lưới như những mạng nhện khổng lồ : Lưới Ðăng, lưới Rút, lưới Rồng, lưới Rê, lưới Văng, lưới Rẽo. Làng nầy chuyên về nghề: "Chồng chài. Vợ lưới. Con câu" trên những cánh buồm trắng nhỏ li ti như hột đậu phụng bồng bềnh trôi đi trôi về. Ngư thuyền có vạm vỡ, cánh tay lực lưỡng khi tung vó bắt cá; giống vị thủy thần lão luyện từng trải trên sóng biển bạc đầu.
Ngồi trong xe đò thấy tàu lửa kéo theo vệt khói dài thấp thoáng len lỏi bên kia mé rừng, đôi khi tàu xục xịch chui vô đường hầm, nhiều nơi trùng điệp ngút ngàn núi non cheo leo uốn lượn quanh co. Bỗng trời mưa tầm tã trên đèo Cả gió lồng lộng mà phong cảnh nơi đây vẫn hữu tình, ngó bên trái dốc đá núi đèo cheo leo hiểm trở, nhìn bên phải đại dương mênh mông bát ngát mờ nhòe trong màn mưa ảm đạm, dường như trời mưa và biển cả hòa quyện vô nhau, ở trong xe mà mình cảm thấy khá lạnh, thi vị như trong ca dao:
Trèo lên Ðèo Cả
Trông xuống Vạn Giã Tu Bông
Biết rằng phụ mẫu đành không
Anh chờ em đợi uổng công hai đàng
Chiều chiều vượn hú đầu non
Ðường qua đèo Cả lối mòn dặm quanh
Non xanh xanh nước xanh xanh
Nước non trông cảnh hữu tình xiết bao
Phía trái là núi tiếp núi rừng đan rừng trùng điệp xanh ngắt màu lá cây. Bên phải là mặt biển bao la màu ngọc biếc, dải cát dài trắng phau hình vòng cung chạy ven chân đèo, vách đá nơi khu đất liền phía cực Ðông tập trung loại cây dó Bầu, dó Lưỡi Trâu, dó Cam, rất nhiều trầm tích tụ chất nhựa dầu thơm đặc biệt, trầm có màu xanh cổ vịt, màu trắng vân lóng lánh, đó là lúc trầm đã biến thân thành Kỳ Nam.
Người chuyên nghề đi tìm trầm ưa nói: "Nhất bạch, nhì thanh, tam huỳnh, tứ hắc"... "Trầm nơi Vạn Giã, hương tỏa sơn lâm". Tôi nghe thuở xưa có người ngậm sâm đi tìm trầm trong rừng sâu xa tít tắp. Nhưng đi quá lâu ngày họ bị lạc nhau và mất hút trong rừng. Người ấy không tìm thấy lối ra, lâu ngày lâu năm? thì móng tay móng chân dài ngoẵng, râu tóc mọc xồm xoàm, họ đói khát kinh khủng và ngơ ngáỏ dần dà đã hóa thành cọp. Ui! sao hoang đường, lạ lùng ớn lạnh huyền thoại vậy không biết?!
Ðúng là phong cảnh tuyệt tác hữu tình, bầu trời vần vũ mây xám đục phơn phớt vàng, bàng bạc hơi nước đan trong sương mờ mờ. Núi rừng trùng điệp và khí trời man mác toả lạnh mát rượi, đó đây thoang thoảng mùi thơm thật dễ chịu. Xe chạy chậm quanh co trên con đường hẹp, trơn trợt như bôi mỡ. Thời gian phôi pha giữa không-gian u trầm, nhiều lần khi "dừng bước giang hồ" ghé tạt về thăm quê, ngồi trên xe dọc theo quốc lộ 1 mình thiệt nôn nao vui thích biết mấy... lúc thấy ngọn núi đá đơn độc đứng chênh vênh trơ trọi giữa trời đất mênh mông. Tôi luôn ngắm và chụp hình núi đá nầy, dòm từ xa núi đá giống đúc người mẹ đứng ôm con trên ngọn núi đơn điệu, mà thấm buồn. Có nhiều người đi chung chuyến xe biết chuyện, họ nói đó là hòn Thạch Bi Sơn (Ðá bia). Thấy hòn Ðá bia, bỗng dưng tôi liên tưởng hai mẹ con đứng chênh vênh lắc lẻo sừng sững trên đỉnh núi cô tịch cao chót vót:
Chóp Chài đội mũ, mây phủ đá Bia
Ếch nhái kêu lia, trời mưa như trút (ca dao)
Hoặc:
Chiều chiều mây phủ đá bia
Ðá bia mây phủ chị kia mất chồng
Mất chồng em chẳng có lo
Sợ anh mất vợ nằm co một mình (cd)
Sực nhớ về tục truyền "Hòn Vọng Phu" thuở xưa chinh phu vì "xã tắc lâm nguy, thất phu hữu trách". Vì nợ nước quên tình nhà, chàng đi chinh chiến ngoài biên ải giữ gìn bờ cõi sơn hà gấm vóc. Chinh nhân hẹn sẽ trở về khi giặc hết nhà yên, thì ở nhà:
Cái cò lặn lội bờ sông.
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.
Nàng về nuôi cái cùng con.
Ðể anh đi trẩy nước non Cao Bằng.
Chân đi đá lại dùng dằng.
Nửa nhớ Cao Bằng nửa nhớ vợ con. (3)
Nàng luôn dặn dò chồng:
Anh đi em ở lại nhà.
Vườn rau em tưới mẹ già em trông.
Anh đi em ở lại nhà.
Hai vai gánh vác mẹ già con thơ.
Lầm than bao quản muối dưa.
Anh đi anh liệu chen đua với đời. (3)
Chinh phụ tháng năm ôm con lên núi mòn mõi đơn điệu ngóng trông chồng dãi dầu phong sương, chàng vẫn biền biệt không tin tức. Nước mắt chinh phụ tuôn trào suốt ngày đêm đã thấm đẫm toàn thân. Thời gian dài đằng đẵng xô sóng trên luống tóc sầu bạc phơ, nàng sương phụ đã hóa thân thành đá. Ôi! Lòng người vợ hiền Việt Nam thủy chung, bạc phơ mái tóc vẫn sắt son suốt kiếp trông chờ chồng, đó là tấm gương sáng chói qúy giá vô ngần:
Bác mẹ già phơ phơ đầu bạc.
Con chàng còn trứng nước thơ ngây.
Có hay chàng ở đâu đây?
Thiếp xin mượn cánh chắp bay theo chàng. (3)
Ðại thi nhân Nguyễn Du có lời thơ trữ tình với Tô Thị:
Thạch da, nhân da, bỉ hà nhân.
Ðộc lập sơn đầu thiên bách xuân.
Vạn kiếp điều vô vân vũ mộng.
Nhật trinh lư đắc cổ kim thân.
(Ðá chăng? Người chăng? Ðó là ai?
Ðứng sững đầu non nghìn năm rồi.
Muôn kiếp mây mưa không vướng mộng.
Lòng son nay trước trọn bao đời).
***
* Phú Sơn, *Phú Hiệp, *Ðông Tác... rồi Tuy Hoà là một Tỉnh của miền Nam Trung bộ, trên tọa độ 12 độ 53? - 13 độ 14? vĩ độ Bắc, l08 độ37? - 109 độ l3? kinh độ Ðông, trực thuộc tỉnh Phú Yên. Nhạn Tháp cao khoảng 20m xây bên bờ bắc sông Ðà Rằng, tháp Nhạn có hình tứ giác bốn tầng. Chân tháp bệ vệ nhưng khi lên cao, thì chóp tháp càng thu nhọn nhỏ giống hình chóp nón lá. Cửa hình vòm cung nhọn, có tượng hình Linga hơi giống tượng Po Nagar, đầu quái vật ở trên đỉnh như phế tích u trầm. Dọc chiều dài hướng Tây có dãy núi thấp, đồi cây cỏ xanh um xen kẽ ruộng đồng, và cồn cát trắng.
Tuy Hòa có ba sông chính: Sông Ba. Sông Kỳ Lô. Sông Bàn Thạch. Trong đó sông Ðà Rằng và đẹp, nước bắt nguồn từ đỉnh Ngọc Sơn chảy qua các lưu vực rồi lượn quanh các vùng, sau đó đổ ra cửa biển Ðà Rằng. Sông rộng mênh mông có cầu gỗ Ðà Rằng (sông Ba) dài nhứt trong các cầu dài khoảng một cây số hai mươi mét, có 21 nhịp cầu luôn tấp nập người qua lại, xe cộ đông đúc. Cầu nối các vùng
* Các vùng lân cận: Hoà Ða, *Chí Thạnh, *La Hai, *Phước Lãnh, *Vân Canh, Sơn Hòa, Sơn Long, Tuy An, Chí Thạnh, Vạn An, v.v... lưu lượng thủy triều không đều, lúc mạnh lúc yếu, theo khí hậu miền đại dương vùng nhiệt sáng và nắng ấm dồi dào độ 2000/2700 h/năm, tổng số lượng bức xạ 230 kcal/ cm3/năm. Gió mùa nóng, và mưa ẩm quanh năm nơi vùng sông Cái, sông Bàn Thạch. Lại có các: Hòn Lao mái nhà. Hòn đảo Cô, hòn Dứa, hòn Than, hòn Chùa. ?Hòn? ơi sao lại lắm hòn thế!
Ðèo Cù Mông quanh co dài hơn 6,6 km luôn hoang vu, trầm mặc, cô liêu và u ám, là ranh giới Tỉnh Bình Ðịnh & Phú Yên, chân đèo phía Nam ở Huyện Sông Cầu cũng gọi là vũng Mồi, đầm, hầm Cù Mông. Du khách đi đường bộ ngồi trên xe có thể thấy đoàn tàu lửa thấp thoáng len lỏi trong rừng, hoặc chui vô hầm tối dài ngoẵng gần 3 km. Ðoàn xe dẫn tới Tháp Ðôi ở Xã Ðống Ða. Gồm có hai tháp: Tháp Một cao 18m, tháp Hai cao 22m đều là hình chóp nón lá.
* Quy Nhơn thuộc Tỉnh Bình Ðịnh biển xanh trời rộng có thành Chà Bàn xa khoảng 26 km về hướng Tây Bắc, nơi kinh đô vương quốc Chàm ngày xưa, vua Yangpoku Vijaya ngự trị giữa các tượng voi, rắn, cùng nhiều tượng dị hình khác. Thành Chà Bàn xây bằng đá ong, đường đi lát đá hoa cương. Triều cuối cùng vua Yangpoku Vijaya (Chàm) còn gọi tên là Thập Tháp, tháp Cánh Tiên có nhiều hình quái vật, tượng rắn đá trắng, voi đá. Ðịa hình nghiêng nghiêng, hàm lượng đất phù sa thấp bạc màu gần chân núi, quanh đầm, vịnh, đất trôi dần ra bờ biển Ðông. Thành Quy Nhơn nay chỉ sót lại một cây me cổ thụ. Biển Quy Nhơn khá đẹp cát mịn có Tuy Phước, Phù Cát, Mỹ Thọ, Mỹ Lộc...
* Bình Ðịnh là một Tỉnh nam trung bộ, tọa độ 13o 30 ? 14o42? vĩ độ Bắc. 108o 35? kinh Ðông. Phía Nam giáp Phú Yên, phía Bắc giáp Quảng Ngãi, Ðông giáp biển Ðông, phía Tây giáp Gia Ray. Bình Ðịnh nằm trên trục đường bộ & đường sắt xuyên Việt & đường giao thông quốc lộ 1 quan trọng. Bình Ðịnh có nhiều hồ, đầm nước lợ & nước ngọt, vịnh. Tài nguyên thủy sản: rong câu chỉ vàng, sò điệp, các loại cá nổi & cá đáy, cá ngựa, tôm thẻ, tôm hùm, yến sào, cua Huỳnh Ðế qúy. Không những Bình Ðịnh phong phú về cá tôm mà cũng là nơi có: nước suối khoáng, cao lanh, đất sét, Biotite vàng,
đá Granosyenit đỏ. Sa khoáng Titan, sa khoáng Ðề Gi, các mỏ Cao Lanh, cát trắng? (và quặng Titan ở Quy Nhơn, Phù Cát, Phù Mỹ).
Bình Ðịnh có danh lam thắng cảnh thiên nhiên Ghềnh Ráng đẹp, nơi an nghỉ cuối cùng của Hàn Mặc Tử. Bãi tắm Hoàng Hậu toàn đá xanh nhỏ to tròn tròn xếp từng lớp, ngó từ xa giống như bãi trứng chim khổng lồ. Suối Tiên, suối Mơ, suối khoáng, xứ dừa Tam quan. Bán đảo Phương Mai, Thị Nại. Thuở xưa vua Bảo Ðại đã cho xây ngôi nhà đẹp trên khu đất cao, nhà giống con tàu nhấp nhô lướt sóng đại dương thiệt đẹp. Tại làng Thị Tứ có lò rèn nổi tiếng. Nam nữ Bình Ðịnh thích múa điệu trống truyền thống Tây Sơn. Con nhà võ nổi danh với câu thơ lưu truyền:
Ai về Bình Ðịnh mà coi
Con gái Bình Ðịnh cầm roi đi quyền.
Hoặc:
Bình Ðịnh có núi Vọng Phu
Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh
Em về Bình Ðịnh cùng anh
Ðược ăn bí đỏ nấu canh nước dừa (ca dao)
Sông Kôn lớn nhứt Tỉnh Bình Ðịnh chảy qua kinh thành Ðồ Bàn, nay không còn Chà Bàn của Chế Bồng Nga, mà là Quy Nhơn biên trấn xa xôi của dòng họ nhà Lê, rồi của chúa Trịnh. Tháp Bánh Ít ở trước mặt, như hai búp măng mọc lên từ lòng đất. Tháp Cánh Tiên rực vàng trong nắng sớm và đỏ thắm những buổi chiều tà. Bên kia sông có cái bóng đồ sộ của một ngọn tháp ở xã Nhơn Thành in xuống nước, tháp lung linh rực rỡ như một khối ngọc khổng lồ: Ðặc sản ngon:
Gỏi chính Châu Trúc
Bánh tráng Tam Quan
Nón lá Gò Găng
Nem chua chợ Huyện
Công đâu công uổng công thừa
Công đâu gánh nước tưới dừa Tam Quan
Muốn ăn bánh ít lá gai
Lấy chồng Bình Ðịnh sợ dài đường đi... (3)
* Phú Tài. Cánh đồng *Phù Mỹ bao la, đầm *Trà Ô, hòn Cao quay ra biển vô cùng đơn điệu trước biển cả mênh mông. Những nơi nầy nằm trên vị trí giao thông khá thuận lợi về hai mặt: đường biển và đường bộ. Núi đồi ngút ngàn, chen lấn đồng ruộng ven núi. Nơi nổi danh ba vị anh tài áo vải cờ đào Lam Sơn: Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ.
Ðường đi càng khúc khuỷu gập ghềnh, xe rung lên từng hồi xóc mạnh qua ổ gà, gò mô, đất đá sạt lở. Xe đi gần vùng đảo Cù Lao Chàm, Hòn Ông, Hòn Dài, Hòn Tai nơi có nhiều khỉ (ui, lại có một lô một lốc các "hòn"!). Dọc quốc lộ vô số dừa chen cánh ngả nghiêng theo chiều gió đại dương rì rào sóng vỗ. Trời trở cơn gió bão rung cây cối ven đường dữ dội, mưa mịt mù nước mưa xối ào ào khung kính xe, bóng tối sớm bao trùm vạn vật, suốt ngày không có chút ánh mặt trời. Hai bên đường cư dân bán đầy hàng quà bánh trái, hàng nước, chủ tiệm phải đóng cửa. Xe tạm ngừng để khách vô tiệm cơm đông đúc dưới cơn mưa như trút, gió rét căm căm.
Tôi ghé qua một tiệm mua ít thứ cần, trong tiệm bán ngũ gia bì, sa nhân, thiên niên kiện, thổ phục linh, phong kỷ, đều có sản xuất tại xứ nầy. Khoảng một giờ sau bác tài kêu khách đi, chạy thêm một giờ thì xe bị bể bánh, phải ngừng lại hơn nửa ngày để thay bánh xe, sửa chữa vài thứ và vô dầu nhớ. Ui xà, thiệt may ở nơi đây không bị mưa mới lạ. Nhân đó có ông cụ tuổi già không sao đếm nỗi tháng năm ở những lằn nhăn lún sâu trên vầng trán hói. Họ đề nghị với hành khách trên xe:
- Ai muốn đi thăm di tích Hận Ðồ Bàn, nơi kinh đô dân tộc Chàm. Thì bớt vài đồng, thuê một anh đưa lối dẫn đường.
Nghe vậy, khoảng mười người trẻ hiếu kỳ ngồi chung xe góp tiền đưa lão trượng. Họ cùng tôi leo lên ba chiếc xe ngựa cà rịch cà tang đi du hí. Muốn vô thành Ðồ Bàn phải đi qua cửa chánh, tức cửa Vệ. Vã lại xe khách bị hư chỉ cách thành nầy non nửa cây số. Thành có ba cửa: Cửa Tả, cửa Hữu, cửa Bắc ở hậu cung. Thành có ba lớp: Thành ngoài, thành trong, tử cấm thành. Tháp đắp toàn gạch tàu nung đỏ, đất sét, đá ong, đá phiến, thỉnh thoảng điểm thêm ít đá tai mèo, dưới chân cột kê toàn đá tảng. Tháp Cánh Tiên nằm trong thành Ðồ Bàn, xưa gọi là tháp Vijaya. Quanh vùng nầy còn sót lại ít di tích tháp Bạc, tháp Bình Lâm, chùa Nhạn Sơn. Tứ bề cây đan cây, cỏ lướt cỏ, cổ thụ to chằng chịt rậm rạp um tùm. Cảnh vật điêu tàn hoang phế in trên từng bậc thềm loang lổ mốc meo rêu rong. Cạnh bức tường thành ngôi tháp hư hại đổ nát mấy nơi chưa được trùng tu, nên càng tiêu điều hoang phế, coi hết sức đơn điệu buồn bã.
Ôi! hận Ðồ Bàn và người đẹp hong mái tóc huyền, giặt lụa bên ven sông vang bóng thời ấy, khiến tôi gợi nhớ về ngày xưa ông Trần Khắc Chung được triều đình giao nhiệm vụ trao bức tranh cho Chế Bồ Ðào. Huyền Trân và Khắc Chung: Một già một trẻ không hẳn nảy sinh tình cảm yêu đương (như đồn đãi ác ý vu vơ) nhưng họ quý mến kính trọng nhau qua tài đức và phong cách an hòa.
Chiêm cắt hai châu Ô, Lý mà dâng Vua xứ Việt, để làm sính lễ (do quan hành khiển Ðoàn Nhữ Hài trấn giữ). Thì bờ cõi, dân tộc, được đem ra giao hảo cho hôn ước Chăm Pa và người đẹp đất Việt. Rồi Chế Mân chết. Theo phong tục Chiêm thì hoàng hậu phải hoả táng theo thi hài Vua. Nhà Việt liền sai ông Khắc Chung tức tốc đi Chiêm, ông dùng tài trí mưu lược để cướp Huyền Trân trở về kinh thành Thăng Long an toàn năm 1308.
Phong tục của người Maoris chết: họ cho phối ngẫu cùng thủy táng xuống "thủy mộ quan", mong thân xác tắm mát trôi về phương Tây, thuộc quần đảo Hawaiki an nghỉ. Người chết rồi ùm tủm xuống nước "mát mẻ" ác quá sao đành! Bên Chăm bắt người sống sờ sờ, mà phải trợn trừng mắt nhăn răng bị đem đi hoả táng theo, thì rất ác độc rùng rợn và khủng khiếp chịu không thấu! Vương quốc Chế tan rã từ năm 1470. Tôi đã học lịch sử nầy, nỗi sợ hãi như in vô trí. Xứ dừa *Tam Quan và Chế Bồng Nga cùng đoàn tỳ nữ ca múa thuở nào bên bờ sông nay chẳng còn đâu, chỉ nghe:
Xoài Ðá Trắng Sắn Phương Lụa
Tiếng đồn chợ xổm nhiều khoai
Ðất Ðỏ nhiều bắp, La Hai nhiều đường. (3)
* Phú Yên phía Ðông giáp biển Ðông, phía Tây giáp Ðắc Lắc & Gia Ray, phía Bắc giáp Bình Ðịnh phía Nam giáp Khánh Hòa. *Trà Ổ có núi Lồi, Eo Gió, Kỳ Co, Hàm Hổ dân cư ở quanh các vùng ven biển, ven đồng bằng đầm vịnh nước lợ như vịnh Cù Mông, vịnh Xuân Ðài, đầm Ô Loan, Vũng Rô đa số sung túc. * Phù Cát có yến sào, cua huỳnh đế, có đá granosinite đỏ, có mỏ cao lanh, đất sét. Người ta ưa bày bán các vật lưu niệm bằng đất nung thiệt mỹ thuật khá đẹp.
*Khánh Phước, *Phù Mỹ, *Văn Phú, *Bồng Sơn, đèo Nhông xa thị trấn Phù Mỹ 8,5 cây số về phía Bắc đèo Phù Cư. Phía Ðông nhiều rừng dừa to cao, hàng hàng lớp lớp tre nứa nghiêng mình ra giữa lộ, như đón chào khách lữ hành. Cơm nhiều vùng ven biển nổi tiếng ngon, nóng, đậm đà hương vị quê hương, và rẻ nhứt là ở Sông Cầu, Bồng Sơn. Ðặc biệt dọc các vùng duyên hải khi khách vô dùng cơm, thì các chủ tiệm tay đưa khăn lạnh, miệng tươi cười niềm nở nói câu mời chào đon đả, họ ân cần lịch sự thân tình đón mọi người vui vẻ với khăn nóng khăn lạnh thay đổi mỗi mùa. Cơm canh cá chua thơm phức, con tôm sú tươi rói, con cá to tròn đang bơi lội trong hồ, gà vịt luộc nóng hổi vừa thổi vừa ăn, ngon ơi là ngon tuyệt! kèm ly nước dừa ướp lạnh trong tiệm ăn gọn gàng sạch sẽ.
Người nghe dù không đói bụng, ngại trời mưa to gió lớn, nhưng những lõi lời ân cần mời gọi, dù chưa đói bụng mà thích làm vui lòng chủ quán, khách đã ghé dùng bữa, rồi mua giúp các món quà đặc sản về nhà làm quà cho thân nhân.
*
Tình Hoài Hương
(*) Từ năm 1960 -> đến năm 1975 - bối cảnh ở thời điểm nầy, hầu như ít thay đổi.
Mẹ của Nương qua đời vào một ngày cuối năm trước giổ đầu của cha. Những cơn đau tim nguy kịch và nỗi thương nhớ chồng con đã không giúp được mẹ nấn ná sống chờ. Những ngày cuối đời, lúc tỉnh táo mẹ cầm tay Nương kể chuyện con, chuyện rể, và tháng ngày gia đình đầm ấm trong ngôi nhà ở phố những năm trước ngày giải phóng, trước khi nhà bị người bác họ đi tập kết về ?quản lý hộ để khỏi bị cách mạng tịch thủ . Câu chuyện Nương nghe nhiều lần đã thuộc nằm lòng, qua hơi sức tàn của mẹ nghe thất lạc mong manh như giữa giấc chiêm bao khiến nàng ôm chầm lấy mẹ khóc ròng. Một lần mẹ đòi Nương phải đở bà ra trước sân nhà. Cánh đồi dương vọng chắn triều âm qua mấy mùa nắng hạ, nung lòng cát trãi im lìm qua cuộc biển dâu như hình ảnh câm nín mù lòa của thượng đế.
Ðám tang mẹ lúc ngày vừa chớm. Bạn chài của cha vừa từ đêm khơi trở về, tóc áo còn lộng tanh mùi cá, họ lặng lẽ gánh áo quan giữa hai hàng xương rồng lối ra nghĩa trang nơi mẹ sẽ nằm cạnh cha suốt cả thiên thu. Nương và gia đình cậu dì từ Quế Sơn bước sau quan tài khóc sụt sùi trong áo khăn sô. Ðứa con gái mồ côi cha mẹ đứng bất động giữa hai hàng người thân. Mẹ nằm đó trong áo quan đóng chặt, chỉ tấc gang mà xa nghìn trùng. Các anh chị đang ở đâu, sao lại nở bỏ em một mình ở lại. Mắt Nương lệ mờ đăm nhìn về phía đầm sông đợi chờ một điều không thể. Nương cảm thấy trời thật cao và mọi vật dường như bất động. Thời gian. Hơi thở. Mặt nước lặng lờ? Dì Chanh đến bên Nương víu nhẹ vai cháu, trao cho nàng nhành bạch trang còn tươi lá. Nương khóc òa lên lúc nhìn thấy cành hoa trắng trên nắp quan tài chìm dần dưới những nắm đất chôn kín đời người.
Buổi sáng sau ngày mở cửa mả, gia đình các cậu dì về lại Quế Sơn. Ngồi một mình trên bến đò thẩn thờ nhìn theo ghe người thân khuất dạng sau cù lao Thuận Tình, Nương sợ đến điếng người khi cảm nhận ra mọi người đã bõ đi và anh Huân đã thực sự không về.
Dáng anh Huân ngồi buồn dưới hiên nhà, bóng anh đơn độc chèo đò qua sông buổi sớm bỏ nhà ra đi, và hình ảnh xác xơ của anh trong trại tạm giam ở Chân Mây vì tội vượt biên mãi rõ nét trong trí nhớ Nương.
Chẳng bao lâu sau cái Tết đầu tiên xa nhà, anh Huân phải sống lang thang ở Ðà Nẳng, thì mẹ và Nương hay tin anh vượt biên thất bại. Nương theo mẹ lặn lội đi xe đò qua đèo Hải Vân ra tận Lăng Cô rồi Chân Mây tìm thăm con trai. Trong cảnh hổn loạn, nạt nộ, khóc than, chờ chực, mẹ bật khóc khi thấy công an dẫn anh Huân ra phòng thăm nuôi. Khuôn mặt anh bơ phờ, vài vết bầm tím trên gò má trông anh càng tội nghiệp. Suốt nửa giờ thăm viếng, anh Huân luôn vỗ về an ủi mẹ. Nương trao giỏ thức ăn, áo quần, thuốc men cho người công an khám xét trong lúc mẹ thăn thỉ thăm hỏi con trai. Nhà nước đã ?khoan hồng? để anh Huân thay vì bị tù tội đã được ?tình nguyện? theo đoàn lao động đi thâu hoạch quế trầm cho nhà nước. Ðoàn sẽ khởi hành trong vài ngày tới. Người công an hất hàm ra dấu cho anh Huân nhận giỏ quà đã khám xong, rồi chỉ tay ra cửa nói với mẹ bằng thứ âm giọng miền ngoài khó nghe.
- Bác cứ yên tâm trở về địa phương sinh hoạt cho tốt. Con trai bác nếu lao động tốt, bỏ ý định trốn theo Mỷ Ngụy thì thế nào cũng đoàn tụ với gia đình sớm thôi.
Mẹ già nước mắt lưng tròng bịn rịn từ giã con trai mắt cũng đỏ hoe. Huân thương mến nhìn Nương, vỗ nhẹ ân cần lên cánh tay em. Ðó là lần cuối cùng Nương còn nhìn thấy nét tinh anh trong mắt Huân, buổi chiều cuối cùng không lâu trước khi anh Huân của Nương bị quăng ngược vào u mê của rừng rú.
Lúc hai mẹ con ra khỏi trại giam thì trời đã cuối chiều, chuyến xe đò sau cùng về Ðà Nẵng ? Ngã Ba Ði Huế đã chạy khỏi từ lâu. Ðang lo lắng tìm nơi tá túc qua đêm thì một người đàn bà trẻ hấp tấp dựng xe đạp vồn vã chào hỏi. Nương mừng rỡ gặp được người quen ở nơi xa lạ, reo vui.
- Chị Vê ở bệnh viện Hội An, vẫn thường đến nhà mình với anh Ðức ở cùng giang đoàn với anh Dõng, mẹ nhớ không?
- Mẹ nhớ chớ! Cậu Ðức, cậu Toản, cậu Hoát, cậu Lương sáng nào mà không sắp hàng ở bệnh viện chờ cô Vê, cô Mai y tá thử máu cho.
- Bác nhớ đúng nhưng nhìn không ra cháu vì mới có mấy năm mà cháu đã già đi quá nhiều phải không bác ? Chị Vê nhìn mẹ nói đùa rồi tỏ vẽ quan tâm. Bác có thường không, nhìn bác xanh và ốm lắm.
- Ôi thôi, già rồi ai mà không ốm.
Chị Vê ân cần mời mẹ và Nương về nhà, vừa đi vừa thăm hỏi chuyện nhà. Sau việc hôn nhân không thành, anh Ðức buồn xin thuyên chuyển đi tàu biển. Vì tự ái, chị Vê cũng xin đổi bệnh viện ra Ðà Nẳng mà không cho anh hay chị đã có thai. Sau bảy lăm, chị Vê đưa con trai về sống ở vùng đất nhỏ này cho tới bây giờ. Cháu Thiếu-Anh đã hơn bốn tuổi rồi, giống anh Ðức như khuôn. Nương nhìn ánh mắt chị Vê, thương cảm bồi hồi nhớ lại những lần thấy đôi tình nhân đến nhà thăm anh chị mình.
- Giống anh Ðức như vậy chắc Thiếu-Anh ?beaủ lắm hả chị?
- Ðẹp trai cho lắm chỉ thêm khổ con gái người ta thôi em ơi. Rồi chị đùa. Em được khổ chưa!?
Ngôi nhà nhỏ của mẹ con chị Vê ở cuối xóm, nghe được tiếng sóng biển. Trên tường tấm hình nhỏ đôi tình nhân chụp ngày còn ở Hội An quây quần với nhiều hình của cháu bé từ lúc nằm nôi. Cơm nước xong, bé Thiếu-Anh liếng thoắng dẫn đường cả nhà ra bãi biển. Nhìn chị Vê cùng con nô đùa với sóng, tiếng cười trẻ thơ rộn trong tiếng rạt rào của biển, Nương biết chị đang sống hạnh phúc và cảm thấy vui lây. Nàng ôm tay mẹ, nhìn những ánh đèn chài chụm đầu vào nhau trên mặt biển.
Ðêm biển mùa xuân gió thổi mát lạnh. Chị Vê dẫn con ngồi xuống bên mẹ. Bà ngồi im lặng, thỉnh thoảng lại buông tiếng thở dài.
- Bác yên tâm. Ngày mai cháu vào trại giam khám bệnh sẽ mang thêm vào cho Huân thuốc sốt rét và một ít thuốc kháng sinh. Ở đây cháu được tiếng là ?bác sĩ? kiêm bà mụ, cấp cứu, đủ thứ?Chị Vê cười. Chẳng còn ai ngoài O y tá ?chột? ni.
Chị Vê chỉ tay về phía núi thoáng mờ trong bóng đêm.
- Túy Vân phía đó. Ði ngược lên xa Nươnga là Nam Ðông, A Sau, A LướỉHọ làm ăn dữ lắm. Tù vượt biên, tù tệ nạn xã hội, thay vì giam tốn cơm họ bắt ?tình nguyện? đi tuốt vô trong núi xa, có khi qua tận Lào, tìm trầm đốn quế về cho mấy hợp tác xã, công ty quốc doanh. Tới khi nào đạt chỉ tiêu qui hoạch thì cho về.
Ðêm hôm đó, trong căn nhà nhỏ bên bờ nước Chân Mây có thêm người mất ngủ, lăn trở thở dài. Lạ nhà không ngủ được, nửa đêm Nương thức dậy rót nước cho mẹ thì thấy chị Vê đang đứng dưới hiên nhà nhìn trời khuya.
- Ở nhà em có nhận được tin tức chi của vợ chồng chị Nhi em chưa? Không biết họ bây giờ lưu lạc xứ nào?
Chị Vê hỏi Nương rồi thở dài tâm sự. Gặp bác và em chiều nay lay dậy trong lòng chị cảm giác từ lâu lắm chị tưởng đã an bài. Không biết anh Ðức bây giờ đang ở đâu? Ðịnh mệnh. Hạnh phúc. Khổ đau. Phải chi mà mình sống yên được với nó, cho dù vui hay buồn. Có một thời, lâu lắm rồi, chị tưởng chẳng thể nào tìm được hạnh phúc giữa nhớ thương, oan ức, khóc ròng? rứa mà thiệt lạ?trong cõi sâu thẳm nhất của khổ đau chỉ một thai động, một mấp máy môi cười đã giúp chị vượt qua tất cả, ?chấp hết? và sống thương đời. Có lần trong một giấc chiêm bao chị đứng nhìn anh Ðức và gia đình đang nô đùa hạnh phúc trên ngọn đồi hoa vàng rực rỡ. Tỉnh ra chị ẳm con nhìn tấm hình cũ của hai đứa mà lòng thật bình an. Tình yêu của chị về anh vẫn đằm thắm như thuở nào. Em biết không? Chỉ là định mệnh mà thôỉ
Khuya lắng sâu theo tiếng sóng rạt rào. Hai chi em đứng yên lặng hồi lâu. Hình như có tiếng Thiếu-Anh cười trong giấc ngủ trẻ thơ. Chị Vê quay nhìn hỏi Nương rồi tự trả lời.
- Có chi khác nhau giữa sống thương đời và nghị lực, em biết không? Ðó là khi Thiếu-Anh khóc hay cười, mà cu cậu thì khóc cười tùy ?tình hình? nên mình luôn phải có sẳn cả hai để đối phó.
Nương chợt nhớ ra tiếng cười ?pha lê vỡ? của chị Vê vẫn như ngày xưa.
Chiếc xe đò chạy than cuối cùng rồi cũng uể oải lăn bánh về phía đèo Hải Vân. Mẹ và Nương cùng nhoài người ra cửa xe vẫy chào. Cháu Thiếu-Anh ngồi sau lưng mẹ trên xe đạp, miệng cười tay vẫy thật dễ thương.
Xe vất vã trèo lên đèo dốc ngoằn ngoèo. Nương mãi mê nhìn mây núi quên cả thời gian, xe lên đến đỉnh đèo lúc nào không hay. Nương nhớ lại lần đầu tiên theo chị Nhi ra Huế, lòng say sưa cảm giác lâng lâng lúc nhìn mây nước quyện nhau từ chốn lưng trời. Nàng thích thú lạ kỳ tưởng mình đang đứng trên mây nhìn xuống vịnh biển mờ sương khói. Giữa tiếng gió trời nồng nàn kỷ niệm, lòng chợt tạm quên đi tiếc nhớ sầu đau để chỉ còn nghe nhịp đập của tim và tiếng lòng anh chị Dõng Nhi trao nhau qua những dòng thơ Nương đã thuộc nằm lòng.
Tôi về ngậm ngải tìm mơ
Trầm em hương vọng cuối bờ thơ ngây
Bóng tà huy đọng mây ngàn
Ðèo xa quán lú sương bàng hoàng rơi
Này em nhấc chén sầu khơi
Tóc phai màu trách chi lời phân vân
Mắt như lá mộng mây gần
Chiều heo hút núi chập chờn thanh xuân.
Sau ngày mẹ mất, Nương đan lưới ở hợp tác xã thay tay mẹ trong khi chờ trường ?đào tạo giáo viên? ở Hội An khai giảng. Những người bạn buổi đổi đời của mẹ, họ vui tính và rộng lòng, giúp Nương nguôi ngoai phần nào nỗi nhớ mẹ cha đã qua đời và anh chị vắng xa.
Trời hay mưa vào những buổi chiều hè sót muộn này. Mưa từ biển về. Nhóm đàn bà ngồi đan lưới dưới bóng dừa xóm Thuận Tình nhốn nháo dọn dẹp lưới thúng vào dưới hàng hiên nhà hợp tác rồi ngồi ngóng mưa qua. Màn nước trắng lịm cửa biển, phủ mờ xóm chài trên đồi cát rồi lan dần lên mặt sông. Lúc mưa rớt giọt rào rào trên mái tranh thì đầm sông ngoài kia đã mênh mông một màu trắng xóa. Có lần mưa chợt tới giữa lúc Nương chèo ghe về nhà sau buổi làm. Một mình trong bao la mưa, chỉ còn lại con đò dập dềnh theo nước quyện vây quanh. Nàng vô cùng sợ hải và cảm thấy đơn độc đến tuyệt lòng. Nhưng rồi bổng dưng trong một chợt thoắt sát na, Nương bình tĩnh lạ lùng buông xuôi tay chèo nằm nhắm mắt bất động trong lòng con đò nhỏ. Nàng hồ như trôi theo dòng nước, mơ màng theo mưa bay qua năm tháng, tình thâm, buồn phiền hệ lụy. Muôn vàn mưa rơi xuống châu thân nàng gõ nhịp bồi hồi, phải chăng cho lần chung cuộc trở về hay đẩy đưa Nương thơ dại trôi xuôi vào vùng thinh sắc ảnh hình êm đềm kỉ niệm. Tiếng cười hiền của mẹ, tiếng nô đùa của anh chị trong rộn rã vườn trăng, và bóng dáng cha đứng dưới buồm căng buổi sớm thuyền về nặng lòng cá quẩy, cuối cùng đã kéo Nương ra khỏi giấc mê. Mưa đã tạnh tự lúc nào. Nương vuốt mặt, trấn tỉnh, chèo đò vào bến. Triền cát ngấm mưa xa lắc ngã về nhà. Người khô rốc trong mệt lả nghi nan, nàng bấu từng bước chân mình lên cát ướt, vừa bước đi vừa khóc một mình.
Hoa sim quanh mộ phần cha mẹ dại tím buổi chiều sau cơn mưa. Khói hương bay lãng đãng trong ngày tàn. Vạt nắng xế nghiêng qua hiên nhà quạnh quẻ, mái lá im lìm. Ðầm sông lặng lờ, phân vân níu lại dòng nước đang trôi xuôi ra biển. Nương nhìn quanh cảnh sắc quen thuộc buồn thiu rồi dõi mắt ngược sông Thu về phố, lòng phân vân tháng ngày sắp tới.
Nương về lại nhà ở Hội An nhưng mãi sau gần hai tuần mới dọn vào phòng cũ của mình được. Buổi chiều trước ngày khai giảng, nàng theo ghe chài quen về bến chợ. Nương hàm ơn quay chào người hàng xóm tốt bụng đã bỏ ghe xách giúp túi gạo bobo tiêu chuẩn nàng lãnh từ hợp tác xã đến nhà. Nàng tần ngần đứng lại trước cổng nhà thân yêu, cánh cửa khép hờ cũ kỷ màu sơn dưới giàn bông giấy lơ thơ hoa đỏ cuối mùa. Nương tay xách vai mang, chân bước qua ánh mắt nhìn chẳng mấy thiện cảm của vợ chồng người bác họ. Chưa kịp trấn tỉnh cơn xúc động trở về, Nương đã hốt hoảng hét lên khi nhìn vào căn phòng cũ của mình qua cửa sổ mở toang. Cửa ra vào bị khóa chặt, mấy tấm gổ đóng nghiêng xéo làm đà chắn bên ngoài trông càng cáu bẩn. Gian phòng đã trở thành chuồng nuôi heo.
Nương ngồi phệt xuống hiên nhà giữa đống áo quấn, sách vở, gạo mắm. Nước mắt ràn rụa, nàng nhìn về phía người đàn ông, căm hận đến không thể nói lên lời. Ông ngồi chò hỏ kiểu nước lụt trên sân gạch. Khói thuốc mờ mịt trào ra từ cặp môi xám xịt, mấy ngón tay xương xẩu đen đúa của người cán bộ huyện đội di di mẩu thuốc tàn dưới chiếc dép lốp.
- Cô này lạc hậu quá. Tăng gia sản xuất để cải thiện mà cô không nhất trí thì là thế nào? Bảo cho mà biết nhé. Ðợt thứ ba này lớn lên, bán xong là có tiền mua xe động cơ rồi đấy.
Giọng Quảng Nam pha lợ miền ngoài của người bà con tập kết càng làm Nương chói tai, cáu giận thêm. Chẳng nói chẳng rằng, Nương bặm môi xắn áo dùng khúc củi lớn phá sập tấm vách chắn, mở cửa lôi xềnh xệch hai chú heo con ra cột ở góc vườn. Người vợ lồng lên xỉa xói.
- Con Ngụy non chết tiệt kia. Mày khôn hồn thì xéo ra khỏi nhà bà.
Còn hiểu chút thiệt hơn khi nhìn vào ánh mắt uất hờn như tóe lửa của đứa cháu họ, người đàn ông chột dạ kéo vợ ra phía nhà trước. Suốt chiều hôm đó cho đến khi tối mịt, Nương luôn tay xách nước dội rữa từ vách tới sàn mới chỉ bớt đi một phần sự dơ bẩn tích lũy từ mấy năm qua. Ðứng bên thành giếng trong vườn đêm chớm thu rười rượi, nhìn ánh đèn dầu le lói trên bệ cửa sổ thấp thoáng sau nhành vú sửa la đà, lòng Nương nguôi ngoai. Nàng nhắm mắt lắng nghe mình trở về với những ngày ấu thơ yên ả.
Cả tuần lễ, sau buổi học Nương vội về nhà bỏ thì giờ tâm sức cạo chùi từng phân vuông căn phòng. Sau đó nàng đến chào thăm gia đình người bạn của cha mẹ và hỏi nhờ tìm cách mua vôi màu để quét lại căn phòng đã dọn sạch sẽ. Bà mẹ ôm Nương vào lòng, thương cảm đứa con người bạn vắn số của mình, chỉ mới vài tuần sau ngày mẹ mất mà đã hao gầy thấy rõ. Hai người, một già một trẻ, ngồi hàn huyên chuyện nhà quên cả thời gian. Người con lớn của bà cũng là sĩ quan hải quân. Những ngày tháng Tư năm bảy lăm, anh Mẫn đang phục vụ trên tàu biển đã theo chiến hạm đi nước ngoài từ Sài Gòn, đến nay vẫn chưa có thơ tin như anh chị Dõng Nhi của Nương. Người con kế là sĩ quan bộ binh, hiện đang ở tù cải tạo trên vùng núi Tiên Lãnh. Cũng như mẹ của Nương lúc sinh thời và hàng trăm ngàn bà mẹ khác trên toàn Miền Nam, từ mấy năm nay bà vẫn ngày đêm mỏi mòn trông nhớ con xa và cặm cụi bới xách cho con gần trong vòng tù tội.
Nương khệ nệ ôm thùng sơn lớn trên tay, háo hức rảo bước về nhà. Bà mẹ đã sốt sắng lục tìm cho nàng thùng sơn gia đình cất giữ từ lâu nhưng vẫn còn dùng được. Bà còn hứa sẽ xin cho Nương một chân trong hợp tác xã làm đèn lồng nơi bà là xã viên.
Một buổi chiều ở trường về, Nương thấy những mảnh rời của chiếc giường cũ được ai đó dựng ngay ngắn phía ngoài vách cửa. Nương đã lục tìm mấy hôm nay hầu như khắp nơi trong nhà mà chẳng thấy đâu. Nàng nhìn về phía gian phòng lớn luôn đóng kín của vợ chồng người bác họ rồi tặc lưởi lắc đầu. Họ trả lại cho mình là được rồi, hơi sức đâu mà nghĩ cho mệt. Người đàn bà trao cho Nương một bóng điện tròn cũ sau khi nàng bằng lòng trả tiền điện mỗi tháng. Loay hoay suốt buổi chiều cho đến sập tối rồi Nương cũng mang được giường vào phòng và ráp lại theo đúng khuôn chiều. Nàng trãi chiếc chiếu mang theo từ nhà ở Xuyên Thọ lên giường đặt ngay ngắn ở góc phòng. Nương nằm yên thật lâu trong mùi chiếu gối thân quen, lún sâu vào cảm giác ấm cúng trở về căn phòng tràn đầy kỷ niệm. Tiếng chuông xe đạp leng keng vào cuối giấc mơ kéo Nương ra khỏi cơn mộng mị đầu đêm. Nàng biếng lười với tay kéo sợi dây công-tắc. Ánh đèn bật lên vàng tươi căn phòng còn thơm mới mùi sơn làm Nương bật rộ tiếng reo vui. Sợi dây gai từ bóng điện trần nhà treo dài đong đưa khiến nàng nhớ tới bầy khỉ nhỏ bằng nhựa mềm anh Dõng cho đu tòng ten trên sợi dây dù màu ô-liu. Màu lân tinh ngủ sắc rạng lên mỗi lần Nương tắt đèn phòng. Sợi dây quá khứ vui vầy hóm hỉnh đã thất lạc vắng xa. Nương vùng dậy xếp dọn, tới lui tắm gội trong ánh sáng như nắng vàng đã thiếu vắng từ lâu.
Cuộc sống của Nương dần ổn định theo với bận rộn ở trường và công việc ở hợp tác xã sau giờ học. Một tháng vài lần khi có giờ rảnh Nương thường theo ghe cá về nhà, ở lại qua đêm, quét dọn thăm nom bàn thờ phần mộ mẹ cha. Nương là đứa con chung của xóm chài sau cửa biển. Vừa thấy bóng chị Nương trên ghe từ phố về là bầy trẻ đã líu lo chạy bừa theo dốc cát xuống bến đón nàng. Các bà mẹ xóm chài thương cô gái côi cút mà nghị lực trùm bồ cho từng con khô, con mực mỗi khi Nương về lại phố. Ðứng với họ trên dốc cát chờ ghe về vào những buổi sớm sương còn vương trên lau lách, nhìn vào từng ánh mắt vọng phu đẫm đọng đợi chờ, lòng Nương lại rưng rưng nỗi nhớ mẹ cha anh chị.
Tết năm đó, lần đầu tiên Nương được về quê ngoại Quế Sơn. Nàng say sưa nhìn cảnh vật ven sông trong suốt chuyến đò ngược dòng Thu Bồn rồi hiểu ra vì sao anh Huân luôn nhắc tới cảnh quê. Những ngày đầu năm đoàn tụ với gia đình cậu dì trong lòng quê ngoại hiền hoà thân thuộc giúp Nương quên đi phần nào cuộc sống cô quạnh của mình. Cậu Chấn hỏi chuyện học hành rồi nhìn đứa cháu mồ côi pha trò.
- Người ta học Nga văn, Hoa văn. Còn mi lại học tiếng Mỹ, đúng là còn muốn ôm chân đế quốc mà.
Ông cười ha hả sau câu nói bông đùa. Cậu Chấn là giáo sư Pháp văn, bị ?mất dạỷ từ mấy năm nay, về lại quê làm ruộng, may mà không bị bắt đi cải tạo.
- Tại họ chê không ai xin thi tuyển vào lớp này, nếu không thì làm gì tới phiên con, lí lịch trích dọc trích ngang lem nhem từ trên xuống dưới từ trái qua phải... Cũng nhờ sách vở Anh văn của chị Nhi con còn cất giữ, học theo mấy năm nay nên vào lớp cũng dễ dàng. Giáo viên phó tiến sĩ dạy Anh văn của cháu tốt nghiệp tận Hà Nội nên dạy dỗ trật trúng tùy đối tượng.
Cậu Chấn vuốt tóc cháu.
- Thôi ráng đi con. Ráng mà học cho đở cái thân.
Chuyến đò xuôi Thu Bồn về Hội An, Nương gói ghém theo tình thương quê ngoại cậu dì chòm xóm qua vị ngọt của mít, của bòn bon mãi còn đậm đà trong trí nhớ và một xách đầy dưa mắm sắn khoai. Nương nghĩ tới tiếng cười của dì Chanh, cậu Chấn trên cầu Chợ Ðụn, của mẹ con chị Vê trên bãi sóng Chân Mây. Tiếng cười của người sống thương đời với nghị lực sẳn lòng.
Cô gái miền Nam ở trọ trong chính ngôi nhà của mình. Nàng sống bình thản trong một thế giới riêng ngập tràn kỷ niệm, chẳng màn chi tới sự soi bói của vợ chồng người bác họ. Từ khung cửa sổ rộng mở đến khoanh giếng khơi cuối vườn là khoảng cách an nhiên nàng tự tại bước chân, một thứ đường ranh cấm kị cho dù ganh tức vợ chồng gã chủ nhà biển lận cũng đành phải chấp nhận. Bếp lửa nhỏ cuối ngày bập bùng dưới hiên nhà thơm lừng mùi tôm cá ngoài tiêu chuẩn. Tiếng gàu nước lanh canh thành giếng tròn căng ánh mắt rình rập thèm muốn, ghen tương. Áo mỏng mường tượng dáng xuân sung mãn bước qua vườn đêm còn đọng giọt giếng khơi làm lay động ánh trăng xuyên qua tàng cây vú sửa.
- Tướng này mắn con tợn đấy. Lấy que thọc vào cũng đẻ thôi.
Tiếng thuốc lào rít lên lúc giọng mụ đàn bà cũng rít qua kẻ răng.
- Ối giời! Cái ngữ đàn bà con gái tiểu tư sản, tắm táp mà cũng mân mê cả giờ.
Rồi như chạm phải nọc, người đàn bà the thé lên.
- Giá mà của ông cán bộ cũng được như cái que đó thì bây giờ gái già này cũng được vài mụn con với người tạ..Thế mà cứ tưởng mình là ?đỉnh caỏ, cứ thấy nồn là mắt sáng tít lên. Rõ tội, chẳng bao giờ vào được tới thủ đô. Ðể cho gà đéo còn sướng hơn.
Mặc cho mụ vợ xỉa xói, người đàn ông bỏ vào nhà trong. Gã ực một ly rượu thuốc cho dễ ngủ, nằm mơ màng. Mấy chục năm trước, thời chín năm, bước vào tuổi thanh Huân gã sớm bỏ làng quê Ðại Lộc theo Việt Minh kháng chiến chống Pháp. Thời cuộc đẩy đưa, năm năm tư gã tập kết ra Bắc được Ðảng chỉ định cho làm cán bộ một hợp tác xã nông nghiệp vùng Bùi Chu Phát Diệm nơi phần lớn giáo dân đã di cư vào Nam. Vài năm sau, Ðảng bố trí cho đi B vào chiến trường miền Nam, vùng Tây Bắc Thừa Thiên. Trung đoàn của gã gần như tan rã trong vụ tổng công kích tết Mậu Thân, lần về tạm chiếm cố đô Huế hai mươi mấy ngày. Gã may mắn chỉ bị thương nhẹ theo tàn quân trở ra Bắc đóng tại một vùng hẻo lánh thuộc tỉnh Hà Nam Ninh. Không lâu sau đó, Ðảng lại bố trí cho gã lập gia đình, vợ gã bây giờ. Cô gái lở thì làm hậu cần hợp tác xã ngày đó hãnh diện lấy chồng là chiến sĩ đi B về, già hơn cả giáp. Sau tháng Ba bảy lăm, người đàn ông đem vợ hồi kết về quê cũ. Toàn miến Nam là chiến lợi phẩm của người chiến thắng. Họ cũng được chia phần, ăn trên ngồi trốc. Người vợ trình độ lớp ba hiện làm trưởng một cửa hàng mậu dịch quốc doanh - tiệm tạp hóa của mẹ Nương ngày trước.
Một đêm tối trời cuối niên học đầu, sau buổi làm việc ở hợp tác xã về, Nương mệt mỏi thiếp đi lúc nào không hay. Ðang lúc ngủ say, Nương chợt thức giấc vì sức nặng đè trĩu lên người. Mùi hôi thối từ lổ miệng của gã cán bộ khiến nàng muốn ngạt thở. Trong một hồi lâu Nương dùng hết sức lực xô đạp, cố gắng ghì giữ áo quần đang bị bàn tay thô bạo của gã xé toạt. Trong kinh hoàng vô vọng, máu bật vành môi, Nương khép chặt kín đôi chân, trì kéo đến trâng cứng tê dại từng sợi cơ đường máu thần kinh. Bóng tối rớt chụp xuống, phủ trùm cơn mộng buổi thanh tân sắp rã tan tành theo từng giọt nước mắt cuối chờ lăn... Bổng dưng Nương cảm thấy toàn thân mình nhẹ hẩng. Gã cán bộ bật rủ ra như xác vô tri nằm phủ phục dưới chân giường. Nương hoàn hồn bật khóc, vơ vội bộ áo quần xếp ở góc phòng chạy ào ra phía giếng khơi cuối vườn. Từng gàu nước nối tiếp nhau dội tràn lên thân thể cô gái, gột rữa cho hết tanh hôi. Tiếng lanh canh của gàu va vào thành giếng giúp nàng dần dần lấy lại bình tỉnh. Trong bóng đêm Nương vuốt ve thân thể mình trắng tinh. Nước đã rữa sạch hết vết dơ bất lực của gã đàn ông trên người.
Nàng lắc đầu khinh bỉ nhìn ánh đóm thuốc lào rực ngún lên phía hiên nhà nơi vợ chồng gã cán bộ đang ngồi chưởi bới nhau tục tằn. Tiếng gã phân bua sau cơn ho sặc sụa.
- Lũ Ngụy non này, chúng ăn gì mà mạnh thế. Chân thì cứ to cứng như cột đình.
Người đàn bà lên giọng chanh chua, nửa đồng lõa nửa hăm dọa ghen tương.
- Thằn lằn leo cột đình thì nó thế đấy. Hiếp dâm mà ông cán bộ cũng không đủ sức làm, còn leo lẻo thế này thế nọ, thật không biết thẹn. Làm thế chỉ tổ cho nó khinh thêm. Bà bảo cho một lần cuối nhé. Có nổi cơn thì bảo bà, bà chịu thế quen rồi. Ði linh tinh đã chẳng đến đâu lại có ngày mất cả cơ nghiệp đấy.
Nương ngước mặt nhìn trời, hít sâu vào lồng ngực làn không khí mát lạnh của đêm. Chân bước chậm qua vườn khuya, lòng Nương nghĩ về một cơn mơ cũ êm đềm.
Lối Thoát
Tháng tư gợi nhớ về quá khứ
Có ai quên bóng tối Sài Gòn ?
Mịt mù bom đạn nổ giòn
Nhà xiêu, phố cháy không còn như xưa
*
Tháng tư bảy lăm chưa phai nhạt
Ngả đường đông nghẹt lạc người thân
Hớt ha hớt hải phân vân
Kiếm tìm lối thoát, ngàn lần?phải đi
*
Ra bến cảng người ghì, người kéo
Rớt xuống sông, không khéo trợt tay
Nằm sâu dưới đáy từ đây
Ước mơ chưa trọn, thành thây ma buồn
Cứ mỗi một cuốn lịch mới thay đổi con số cuối từng năm thì chúng ta phải nhìn thấy tháng tư hiện ra ngay trước mắt mình. Có ai lạnh lùng ơ hờ đến vô tình, dửng dưng bảo rằng?tôi không biết tháng tư đang quay về?
Là người Việt sinh sống ở Sài Gòn phố thị thì không ai mà không biết đến cảnh khói lửa ngập trời vào những ngày cuối tháng tư. Tháng tư là khúc quanh đau thương nhất mà tuổi trẻ chúng ta chưa từng chứng kiến cái thảm khốc này bao giờ.
Ðúng thật !
Từ ngày cha sanh mẹ đẻ, vừa lọt lòng, hí mắt ngắm nhìn thế gian, chưa lần nào và có thể nói chưa bao giờ những cô học trò áo trắng ngây thơ chỉ biết sách vở và học đường; Lại chấp nhận một khúc quanh kinh hoàng ngoài sức tưởng tượng của mình.
Vận nước xoay chiều khi mà lòng ta thì chưa hiểu, nên chưa sẵn sàng để suy nghĩ. Trí óc quá ngây thơ, chỉ biết trơ mắt, ngớ người đứng nhìn dòng đời chia xé trăm nẻo. Có lẽ rất nhiều độc giả có cùng tâm trạng như tôi. Chúng ta ngơ ngáo phân vân trước ngã ba cuộc đời một cách vô tội vạ.
* Ta phải làm gì vào giây phút hoảng loạn này?
· Sách vở xếp lại hay còn có cơ hội để giàn trải kiến thức nhỏ nhoi mà mình đã gầy công, chắt chiu gom góp mấy năm qua chăng ?
· Hỏi để mà hỏi chứ thật rảcâu trả lời chỉ là con số zêro to tuớng, một khoảng trống vô hồn.
Trước mặt là một mớ hỗn độn không thể nào tìm thấy một ánh lửa mờ nhòe của chiếc que diêm le lói ở cuối đường hầm; Hoặc đó chỉ là một vệt sáng vàng vọt lờ mờ còn rơi rớt bỏ sót lại giữa màn đêm tăm tối.
Những người may mắn chạy thoát ra khỏi Sài Gòn hoàn toàn không biết gì cảnh hỗn loạn bi thảm thê lương sau lưng, mà những người bị kẹt lại phải gục đầu chấp nhận. Họ không được thốt ra lời nào cũng như không có quyền lên tiếng than thở, phàn nàn.
Quá tội nghiệp cho những ai bị ở lại trong hoàn cảnh oan nghiệt chẳng đặng đừng này. Trong trái tim tím ngắt coi như mất đi phân nửa niềm hy vọng cho ngày mai rồi. Còn phân nửa thì ta phải cứng cỏi để đối đầu với cuộc sống mới với nhiều điều ta chưa bao giờ nghe, cũng như chưa bao giờ nhìn thấy tận mắt cái ngộ nghĩnh. Cái ngược đời, đáng lý không nên cười nhưng đành mím môi cười ra nước mắt của những người chưa bao giờ được nhìn thấy Sài Gòn hoa lệ. Trong lòng thì se thắt ấm ức, tức tưởi, rối bời một mớ bòng bong mà con đường trước mặt đang bị hàng rào nghiệt ngã chắn lối, niêm phong.
Một lối thoát duy nhất, may ra những trái tim muốn sống dò dẫm tìm chút vầng sáng bình minh ở cuối chân mây cho đời mình. Không còn sự chọn lựa nào khác mặc dù ta phải đánh đổi trò chơi phiêu lưu, sinh tử bằng cả tánh mạng của mình để đi tìm.
Ðó là vượt biển!
****
TRÒ CHUYỆN VỚI KHOẢNG KHÔNG TRƯỚC MẶT
Tuyền Linh
TẬP II - Nước Mắt Ðàn Ông
Phần 2
25.01.2021 - Gớm, tính ra cũng đã nửa tháng rồi mình mới gặp lại bạn. Thật tình, mình cũng rất muốn gặp bạn sớm hơn để tâm sự cho đỡ buồn, nhưng nghĩ cũng ngại, sợ mất thì giờ của bạn. Giai đoạn nầy là giai đoạn mình muốn ôn lại quá khứ, ôn lại cái thời gian khốn khổ không thể nào quên của mình. Bạn chịu khó nghe mình ? tám ? nhé!
Bạn biết không, sau 6 tháng rèn luyện tại quân trường Quang Trung, mình ra trường và được phân bổ về ngành Quân Cụ, mình được mang lon Trung Sĩ. Ông anh vợ mình, Ðại Uý Tạ Phấn Tuân tới dự buổi lễ ra trường của mình. Xong lễ, hai anh em mình kéo nhau vào Cân Tin uống cà phê và trò chuyện. Lúc bấy giờ, anh ấy mới cho mình biết lý do tại sao anh bảo mình đừng khai bằng cấp gì cả. Nếu khai có bằng tú tài thì đã bị chuyển qua tập luyện bên trường sĩ qua Thủ Ðức rồi. Mà đã qua bên ấy, thì chắc chắn mình sẽ ra trường với ngành Bộ Binh, không thể nào được đi chuyên ngành Quân Cụ. Lý do: ngoài khả năng ? dù che cán ? của ông anh vợ mình. Mà đã là quân chủng bộ binh thì suốt năm suốt tháng phải đi hành quân, luôn có mặt tại nơi tuyến đầu lửa đạn. Mình tránh né việc nầy không phải mình sống bạc nhược sợ chết, nhưng chết như thế nào mới đúng nghĩa để chết?
Chắc bạn cũng biết, thời kỳ trưởng thành của mình, phong trào phản chiến lên rất cao, mà tinh thần mình không ngoại lệ. Mình rất ghét đánh nhau. Ðánh nhau để làm gì, cho ai? Quan điểm về ý thức hệ của mình lúc bấy giờ hoàn toàn không có. Cho nên việc thi cử để lấy bằng tú tài, mình đã tính toán tránh né trước đó rồi. Vì lẽ ấy, mình trốn trình diện nghĩa vụ 4 năm là thế đó!
Sau lễ ra trường tại TTHL Quang Trung được 2 ngày, mình nhận lệnh thuyên chuyển về phục vụ ngành Quân Cụ tỉnh Cần Thơ. Công việc của mình tại đây là Tiểu Ðội Trưởng, điều khiển nhóm lính thợ chuyên sửa chữa xe tăng thiết giáp M 113. Tuy mình thường xuyên công tác tại hậu cứ, nhưng thỉnh thoảng cũng có dẫn lính thợ đi sửa chữa lưu động ở các quận huyện thuộc địa phận Cần Thơ. Công việc làm của mình kể ra cũng nhàn nhã, bình yên. Người ta thường gọi là lính kiểng đó bạn. Cũng may, nhờ có ông anh vợ giúp, mình mới có được cuộc sống như vậy. Mình chẳng bao giờ ham hố quan to chức lớn, nó hoàn toàn vô nghĩa đối với mình.
Mình công tác tại Cần thơ được 3 năm, đến năm 1967 thì mình được thuyên chuyển về Liên Ðoàn 81 Quân Cụ đóng tại Ðà Nẵng. Mình được thuyên chuyển qua hình thức hoán đổi. Tại đây, mình được phân bổ về làm trong Ðại Ðội thu hồi quân xa quân dụng. Mình là trưởng ban đặc trách thu hồi quân xa hư hỏng từ các chiến trường kéo về bãi tập kết chờ ngày phục hổi hoặc phế thải. Vẫn là công việc sửa chữa và phục hồi các quân xa hư hỏng từ chiến trường kéo về như hồi ở Cần Thơ, chỉ khác là phục hồi các loại xe JEEP 1/4, xe DOD 3/4, và xe GMC thay vì xe tăng M113 như mấy năm trước đây. Mình được về làm việc tại quê nhà Ðà Nẵng là một điều rất hạnh phúc, được gần vợ gần con thì không có gì quý bằng. Thời điểm lúc bấy giờ mình vui lắm, bạn biết không!
Cuộc đời con người như một canh bạc, lúc đỏ lúc đen, lúc lên lúc xuống, chẳng có gì tồn tại lâu dài cả. Bản thân mình cũng không ngoại lệ. Rồi bất ngờ, mình bị lệnh thuyên chuyển về làm việc tại Liên Ðoàn 82 Quân Cụ đóng tại Quy Nhơn Bình Ðịnh vào tháng 8 năm 1971 với lý do nhu cầu công tác. Nhưng mình biết lý do đó không chính đáng. Lý do chính là do tư thù cá nhân của tên đại úy Huỳnh Viết Thương, đại đội trưởng của mình, bởi hắn ta nghi mình đã tố cáo hành vi tham nhũng của hắn lên Cục Quân Cụ. Mình bị hàm oan, mình biết ai là kẻ đã tố cáo, nhưng mình không thèm lên tiếng minh oan. Ðơn giản, mình cũng chán làm việc dưới quyền của một tên ngu dốt, vô lại, đểu cáng như hắn. Mình còn nhớ, vào năm 1979, bất ngờ mình gặp hắn tại bến xe miền Ðông Sài Gòn với bộ dạng dáo dác như kẻ ăn trộm. Hắn thấy mình, vội vàng né tránh và chui lẹ vào đám đông như chuột chui ống cống. Mình nghĩ ngay đến chuyện hắn có tật giật mình, mình nghĩ hắn trốn học tập cải tạo là cái chắc, nhưng bản tính mình không quen đánh người ngã ngựa, nên thôi. Mình cảm thấy nhẹ nhõm sau giây phút ấy. Rõ là quả đất tròn, oán thù và nhân quả luôn xoay vòng. Như là cuộc hội ngộ giữa hư và thực.
Trước khi mình chuyển về công tác tại Quy Nhơn, mình có liên lạc với hai ông bạn chí cốt đang làm việc tại đó, ông Trần Hữu Chí và ông Trần Lục. Cả hai ông đều là bạn học cùng lớp cùng trường Phan Châu Trinh với mình tại Ðà Nẵng. Ông Trần Hữu Chí lúc bấy giờ là chủ quán cà phê giải khát GIÓ KHƠI, cơ sở rất quy mô, địa điểm kinh doanh tại bờ biển Quy Nhơn. Ông Trần Lục là trưởng phòng tài chính và nhân sự tại tỉnh Bình Ðịnh. Ông Lục nhiều lần rủ mình về ở chung với ông ấy, nhưng mình từ chối, vì mình cảm thấy ở trong doanh trại thoáng hơn, yên tĩnh hơn. Mặc dù ba anh em không ở chung với nhau, nhưng chiều nào tụi mình cũng tập trung tại câu lạc bộ GIÓ KHƠI của ông Chí để nhấm nháp chút bia bọt và tâm sự chuyện đời dâu bể. Mình cũng không hiểu sao, sau khi thi tú tài xong, mỗi người lưu lạc mỗi hướng, cuối cùng lại gặp nhau tại chốn Quy Nhơn nầy. Kể cũng lạ! Nhờ vậy, mình cũng đỡ tủi, đỡ trống vắng phần nào mỗi khi nhớ vợ nhớ con. Số phận đưa đẩy, vô tình mình thành kẻ tha phương cầu thực.
Mình về nhận việc đơn vị mới tại Quy Nhơn với chức vụ Hạ Sĩ Quan phòng chính trị. Trời ơi, trong đời mình, mình ghét nhất là chính trị. Từ hồi nào đến giờ, mình có học về ngành nầy bao giờ đâu. Mà mình có biết gì về chính trị để làm chứ. Thật là oái ăm! Nhưng không nhận nhiệm vụ cũng đâu có được. Ðây là công lệnh mà!
Rồi cứ thế, qua ngày qua tháng, mình tập làm quen với công việc sao chép những văn thư giấy tờ từ trên phổ biến xuống để phân phối đi các đơn vị nhỏ hơn. Mình hoàn toàn không sáng tạo được gì trong công việc hàng ngày của mình cả. Tuy vậy, mình rất ưng ý. Cứ hằng ngày tà tà như thế, không phải ra chiến trường chém giết nhau là tốt lắm rồi.
Mình làm việc tại Liên Ðoàn 82 Quân Cụ Quy Nhơn đâu được 2 năm, đến cuối năm 1973, mình được lệnh thuyên chuyển về Pleiku với chức vụ Trung Sĩ 1 tiếp liệu. Về đây, công việc của mình càng thong thả và nhàn nhã hơn ở Quy Nhơn, suốt ngày chỉ nhận và chuyển tới chuyển lui các phiếu tiếp liệu quân xa quân dụng đến các đơn vị khác. Nhờ vậy, lúc bấy giờ mình rộng thời gian để tham gia các nhóm du ca. Kể cũng vui và ham sống hơn.
~oo0oõ
Mình vốn mê ca hát nên gặp dịp là tham gia ngay. Mình còn nhớ, hồi còn học ở Sài Gòn, mình và ông bạn mình là Mạc Phong Thanh cùng ở chung gác trọ với giáo sư Nguyễn Thanh Hùng tại Gia Ðịnh. Anh Thanh Hùng là bạn của thi sĩ Trụ Vũ và cố nhà báo Vân Sơn Phan Mỹ Trúc thuộc thế hệ đàn anh. Nhờ làm ở nhà in nên bạn mình quen anh Vân Sơn Phan Mỹ Trúc, được anh Sơn thương như cậu em trong nhà, và từ đó mình được hưởng xái lây. Các anh thấy mình hay đàn ca nghe cũng được nên giới thiệu mình với các chủ phòng trà Sai Gòn để thử giọng. Từ đó, đêm nào mình cũng đến các phòng trà, chờ đến gần giờ đóng cửa, mình mới được thử giọng. Ðâu được vài tuần, các anh trong ban nhạc thấy mình hát cũng khá nên đề nghị chủ phòng trà sắp xếp chương trình cho mình hát ? chay ?, nghĩa là hát thực thụ như ca sĩ chính, nhưng không có tiền thù lao. Thế nhưng mình mừng lắm. Bạn không hiểu được cảm giác của mình lúc bấy giờ đâu. Vui lắm?! Mình còn nhớ, ca khúc tủ của mình là bài Tiếng Sông Hương của nhạc sĩ Phạm Ðình Chương. Bạn biết không, mỗi lần mình trình diễn bài này, y như là có ma nhập, khán giả vỗ tay rầm rầm. Bây giờ nhớ lại vẫn còn thấy sướng tê người.
~oo0oõ
Mình thi đậu vào lớp sinh viên khai thác hầm mỏ tổ chức tại Sài Gòn vào năm 1962 nên đành bỏ dang dở nghiệp ca hát. Kể cũng buồn, nhưng ngặt một nỗi gia đình nhà mình lúc bấy giờ quá nghèo nên buộc mình phải chọn con đường thực dụng hơn. Học ngành khai thác hầm mỏ được ăn ở nội trú mà lại có lương hàng tháng. Tuy lương trong thời kỳ còn sinh viên không cao, nhưng mỗi tháng cũng có đồng tiền rủng rỉnh trong túi để tiêu xài vào những ngày nghỉ cuối tuần. Với tụi mình lúc bấy giờ, như thế là tuyệt vời lắm rồi. Còn đòi hỏi gì hơn?
Mình và cả lớp sinh viên khai thác hầm mỏ được đưa về mỏ than Nông Sơn tại Quảng Nam Ðà Nẵng để vừa học vừa thực tập. Chương trình học tuy không khó lắm, nhưng bài vở giảng dạy toàn bằng Pháp ngữ nên những học viên nào xuất thân từ trường Việt cũng có phần nào trở ngại. Phần nào thôi chứ không đến nỗi lắm, bởi trong chương trình hồi còn học Trung học, mình cũng đã được học hai ngoại ngữ: Anh và Pháp. Tuy không bằng các bạn học trường Pháp, nhưng cũng cố gắng theo kịp. Không sao.
Sau khi tốt nghiệp khóa Gám Thị khai thác hầm mỏ, mình xin ở lại và công tác tại mỏ than Nông Sơn luôn. Mình thấy quyết định nầy rất xác đáng và tiện lợi cho mình, bởi từ Nông Sơn về nhà mình ở Ðà Nắng, khoảng cách chỉ 30 km thôi, rất gần. Nhờ vậy, hễ cuối tuần là mình được về thăm nhà, hạnh phúc lắm bạn à.
~oo0oõ
Trở lại vấn đề quân ngũ ở Pleiku, phải nói thật lòng, thời gian mình công tác ở Pleiku sướng như tiên. Ban ngày làm việc qua loa, có nhiều khi mình cup cua nghỉ một buổi cũng chẳng sao. Nhờ vậy, mình rộng thời gian tham gia hoạt động du ca đó bạn. Bạn biết không, mình có nhiều mánh để được nghỉ phép về thăm nhà mà chẳng ai để ý biết. Mỗi khi mình muốn về thăm nhà, mình chỉ việc lên trạm xá ghi tên vào sổ bệnh để đi khám bịnh. Tại Quân Y Viện, mình đã mua chuộc sẵn y sĩ phòng khám rồi. Do vậy, sau khi khám, mình được y sĩ phê cho mình nghĩ dưỡng bịnh 7 ngày là chuyện bình thường. Chỉ cần một chầu nhậu là êm hết bạn ơi! Mánh nầy mình tái đi tái lại hoài trong năm. Chẳng ai thèm để ý làm gì.
Cuộc sống ở Pleiku là thong thả vậy đó, nhưng chẳng mấy khi tâm trí mình bình thản đâu bạn. Bạn nghĩ coi, mỗi ngày đọc báo đều thấy chiến trường nơi đâu cũng sôi động, nhất là các vùng Quảng Nam, Huế, Quảng Trị. Nhà mình ở Ðà Nẵng, sát một bên là Quảng Nam, bên kia là Huế, chỉ cách nhau con đèo Hải Vân, bảo làm sao mình yên lòng được? Chiến trường càng ngày càng sôi động, nỗi lo cho vợ con của mình càng ngày càng dâng cao, mình quyết định xin về phép để xem tình hình ra sao.
Không chần chừ gì nữa, sau khi về trình sổ khám bịnh lên đơn vị trưởng, kèm lời phê duyệt của y sĩ phòng khám Quân Y Viện Pleiku, liền đó mình xin giấy phép để về quê. Lúc bấy giờ, mọi phương tiện di chuyển bằng đường bộ không ổn, mình bèn mua vé máy bay Air Việt Nam để đi.
Khu bán vé phi trường Pleiku lúc bấy giờ chật kín người, trên nét mặt mỗi người đều để lộ một cử chỉ vội vã khác thường. Mình cảm giác như có một điềm gì đó không hay được báo trước. Mình nhận vé máy bay xong, vội ra ngồi tại khu chờ, đợi đến giờ lên máy bay. Lòng thấy chẳng yên tí nào.
~oo0oõ
Mình đang lơ lửng trên không trung được một hồi lâu thì bỗng cảm giác như người bị mất thăng bằng, máy bay chao đảo dữ dội. Mọi hành khách nhìn nhau hớt hải, chẳng biết điều gì đang xảy ra. Chừng một phút sau, máy bay bình thường trở lại. Tin rò rỉ từ buồng lái phi công qua các tiếp viên, mình được biết, máy bay định hạ cánh xuống phi trường Buôn Mê Thuột để lấy khách, nhưng phía dưới đang đánh nhau nên máy bay không hạ được, máy bay lượn vài vòng rồi bay đi luôn. Thì ra tình trạng máy bay bị chao đảo là do vậy.
( còn tiếp )
****
Thấy mẹ gần đây hay quên nhớ thất thường, Anh Lũy lo lắng nói với vợ:
- Mẹ trên 80 rồi. Em cố gắng để ý chăm sóc an ủi khi mẹ vui buồn dùm anh!
Chị Thúy vợ Lũy ngó xéo chồng rồi trả lời nhát gừng:
- Mười lần đi cầu bả không giựt nước đủ mườỉ Chớ quên nhớ thất thường gì đâu? Ngày ngắn tháng dài ai chịu cho nỗi!
Anh Lũy vẫn dịu giọng:
- Hồi còn bé mẹ sống vì mình, bây giờ mình phải lo cho mẹ chứ bỏ cho ai giờ em?
Thúy nhìn bà Sáu mẹ Lũy đang co ro ở trong bếp nói thẳng với chồng:
- Thì gửi bà vào "nhà già" (nursing Homes) đi. Ở đó người ta lo cho bà.. Ai muốn thăm vào thăm, có chi đâu khó?!
Bà Sáu mẹ Lũy hình như nghe được sự toan tính của cô dâu... bà nhìn thằng con trai .. lập bập như cầu cứu:
- Ðừng con, xin con đừng đem mẹ vô đó... Mẹ muốn ở nhà với con! Hai tay bà hơi run nên ly mì bà đang cầm bị rơi xuống gạch.
Nhìn chiếc lon nhựa lăn lóc trên sàng nhà, bà Sáu lắm léc nhìn Thúy sợ sệt. Lũy chạy lại dìu mẹ ngồi lên sopha rồi cười nói với mẹ như không chuyện gì xảy ra. :
- Mẹ đợi con tí. lau sơ nền nhà, con làm hai tô mì khác mẹ con mình cùng ăn...
Bà Sáu rưng rưng nhìn con nhoẽn miệng cười, bỗng bà ngó qua thấy Thúy đang bậm môi vừa nhìn đồng hồ trên tay vừa ngó chồng, bà hơ hải nói giọng ngọng ngịu:
- Ðể đó mẹ dọn cho... Con đi làm đi. Mẹ no rùi mà...
Lũy nhìn hai tay bà Sáu run run...Anh thương mẹ vô cùng. Lũy cất giọng giả bộ mèo nheo với bà:
- Con đang đói mà... Mẹ hỏng cho con ăn con chết liền nè...
- Chọ..cho. Bà Sáu vừa lật đật lom khom bước lại tủ lạnh vừa dỗ dành... Ðể mẹ làm nóng cho con 1 tô, con ăn mì ly hay mì tộ?
Lũy chạy theo sát bên mẹ phòng bà vấp ngả vừa thì thầm:
- Mẹ ăn món gì con ăn món đó... Mẹ hỏng ăn con nhịn đói luôn!
Bà Sáu ngước lên nhìn Lũy, bà đưa ngón tay trỏ sỉ sỉ ngay mặt con nói giọng như hồi còn khỏe ở quê nhà:
- Ừ! Ừ! Má ăn nữa... Cái thằng ...Lớn đầu còn nhõng nhẽo với mẹ như con nít! Lũy nhìn mẹ giọng mừng rỡ:
-Oh! Má tôi nhớ lại rồi! Tạ ơn Chúa. Má con phục hồi trí nhớ lại rồi...
Lũy vui mừng chạy nhanh lại ôm vai bà Sáu. Lòng anh cảm thấy cảm xúc nôn nao như hồi nào còn bé không muốn rời xa mẹ nửa bước.
Thúy tằng hắng rồi gằn giọng bảo chồng:
- Làm ơn đưa tui lại tiệm trước đi, rồi trở về lo săn sóc báo hiếu cho mẹ. Tui cũng nhắc cho mà nhớ. Coi chừng bị đuổi sở rồi hai mẹ con dẫn đi "homeless " cực lắm đó!
Câu nói vợ làm Lũy nổi giận, nhưng liếc nhìn bà Sáu tỏ vẽ sợ sệt... anh giả bộ cười khà , nói to:
- Giỡn hoài. Anh mới phone cho xếp anh, nói mẹ anh không được khỏe nên xin đi làm trể vài giờ... Ông ta OK. còn gửi lời thăm, bảo anh cứ lo cho mẹ mai đến làm cũng được ... Hôm nay ổng cho người khác làm thay khâu anh. Thúy nhìn Lũy mĩm cười nói mĩa:
- Ðược rồi! Ông tin xếp ông đi. Ở Mỹ nầy mà. Cái gì họ cũng OK. cũng very good hết. Nhưng họ đuổi việc cũng nhanh lắm ông (!)
Bây giờ thì Lũy không còn cố nhịn nhục trước những lời lẽ kẻ cả của vợ nữa, anh lớn tiếng với Thủy:
- Cô làm ơn bớt trù ẽo lại chút đi... Ở đây dù phải đi xin ăn để nuôi mẹ cũng không khổ bằng hồi bị đuổi đi Kinh Tế Mới... suốt ngày Má phải đi moi khoai rừng nuôi anh em tui đâu! Mẹ cực khổ vì bọn con cả đời rồi! Thấy sắc giận của chồng, Thúy sụ mặt làm thinh...
Chở cô vợ đến tiệm Nail xong, Lũy không đi làm mà lái xe thẳng đến khu chợ "Phước Lộc Thọ" vào tìm sạp vãi chị ba Sương. Vừa thấy Lũy, bé Hồng con chị Ba gọi mẹ:
- Cậu Lũy kìa má! Chị ba Sương nhìn Lũy bươn bả leo "cầu thang bộ" lên tầng 2, chị hỏi to:
- Có gì mà tìm chị giờ nầy vậy Lũy? Má khỏe hong? Cậu không đi làm à?
- Dạ má em khỏe, nhưng vẫn quên nhớ bất thường quá chị ơi. Em tìm chị để hỏi "Hôm trước chị hứa tìm cho em một người giúp việc, cái chính là chăm sóc cho má em. Hỏng biết chị tìm được chưa? Phiền chị giúp em? Chị Sương gật đầu mĩm cười đáp:
- Có rồi. Người thì thiếu gì, nhưng người tin cậy thì hiếm lắm. Chị có cô em bà con bạn dì với anh ba từ Sài Gòn qua, theo diện du lịch . Nó được ở lại Hoa Kỳ 1 năm. Cổ định tìm việc làm kiếm chút ít tiền làm lộ phí... Chắc giúp em chăm sóc bà già tiện lắm đấy! Nghe chị Sương nói Lũy mừng rở hỏi:
- Hay quá! Chừng nào cổ đến làm giúp em được chị?
- Chiều nay, khoản 4 giờ anh chị đưa nó qua. sẳn thăm bác Sáu luôn. Nè, việc tiền công, ăn ở thế nào vợ chồng em bàn rõ ràng với nó nhen. Nó tên Xuyến, Nguyễn thị Xuyến...
- Dạ! Em nghỉ làm bữa nay, chờ anh chị đến nhá... Mừng quá. Cám ơn anh chị...
*
Mấy tuần nay nhà Lũy không khí có phần lắng dịu. Thúy, vợ Lũy bớt gay gắc với mẹ Lũy hơn. Bà Sáu mẹ Lũy có phần tỉnh táo vui vẽ hơn. Có lẽ nhờ có Xuyến đến giúp việc nhà và chăm sóc Bà Sáu. Nhân dịp nghe tin chánh phủ tiểu bang từ nay cho phép ra đường không bắt buộc phải đeo khẩu trang phòng Covid nữa. Lũy nói với Thúy:
- Chúa Nhật nầy mình đi biển hít thở chút chơi. Ở nhà lâu tù túng quá. Thúy vui vẽ bằng lòng. Lũy mừng thầm.... Lâu quá rồi mới thấy vợ chồng "tâm đầu ý hiệp" Thúy nói cùng chồng:
- Ừa, mai tiệm em cũng nghỉ đi biển chơi nữa. Chánh phủ xả đeo khẩu trang mình cũng xả hơi chớ...
Vừa mới sáng Lũy đã lái xe ra trước nhà. Anh nói với Xuyến đến giúp việc ở lại nhà Lũy luôn:
- Em lo thức ăn nước uống đem theo xong chưa? Ra biển đổi không khí chắc má anh vui ăn được nhiều...
- Dạ xong. Tội nghiệp bà già cứ gọi em là con gái cưng... Má bảo thương em hơn anh đó...
- Ừ! Má ngỡ em là con Thành em gái anh vượt biển mất tích gần 10 năm rồi đó. Em cứ nhận là tên Thành đi cho bà đở nhớ...Ðừng nói em tên Xuyến nhá.
- Dạ!
- Cám ơn công khó em giúp chăm sóc má anh.
- Có chi đâu anh. nhiệm vụ em mà...Chỉ sợ em làm chưa vừa ý anh chị thôi...
- Anh dọn chỗ rồi đó. Em và Má ngồi phía sau xẹ..nhớ mở cửa ít thôi, sợ gió bà già lạnh...Chờ vợ anh; chị Thúy ra là mình đi,,,
Xuyến vào nhà dìu bà Sáu ra xe, coi bộ bà vui lắm, nhìn Xuyến cười toe toét hỏi:
- Ði chơi biển hả Thành? Anh hai con hứa đưa má đi ngoài bãi chơi mà nó bận đi mần nên hỏng đi được, nay mới đi.
Thúy vừa trang điểm xong ra cầu thang đứng ngó xuống thấy bà Sáu, cô trợn mắt nhìn Lũy la toáng lên:
- Trời đất! Cho bà già đi nữa hả? Lũy gật đầu nói với vợ:
- Ừa! Ðèo má đi hứng gió biển, tắm nắng luôn...
- Thôi đi ông ơi! Người già nào hỏng có "bệnh nền"... chen chút rũi ro dính Covid thì khổ...Có cô Xuyến ở nhà với bà già rồi. Mình phải tự giản cách, phòng bệnh chớ. Ông lúc nà cũng chủ quan. Lũy nhìn vợ cười cười giải thích:
- Hỏng sao đâu em. Má chỉ kém trí nhớ thôi. Bệnh nền là bênh kinh niên, má đâu có, em đường lo! Xuyến liếc xéo nhìn Lũy kiên quyết:
- Tuổi bả đâu còn sức đề kháng nữa... chen chút rũi bị lây làm saọ..Ðừng có cải tui! Biểu gửi bả vào Nursing Homes cũng không chịụ..Người gì mà...
Lũy cắt ngang lời vợ:
- Mình đi tìm bãi vắng tắm nắng hứng gió rồi ăn điểm tâm thôi... Ðâu có chen lấn chung chạ với ai mà sợ...? Nghe chồng nói Thúy la đỏng lên:
- Chời ơi! Ði chơi mà tìm chỗ vắng... Vậy ở nhà cho rồi...
Lũy giận tím mặt nhưng nhìn thấy bà Sáu nép sát vào Xuyến nét mặt nhăn nhó... anh chạy lại ôm vai mẹ cười ha hả làm như chẳng chuyện gì xảy ra hết.
- Má lại băng trước ngồi với con. Anh nắm tay dìu bà Sáu ra băng trước, thắc dây an toàn cho mẹ xong, Lũy quay lại bảo Xuyến :
- Em đem nước và thức ăn lên ngồi băng sau nha Thành! Anh quay qua đanh giọng nói với Thúy:
- Còn cô! Gọi taxi đi tìm chỗ đông vui mà chơi! Ði luôn cũng được. Trước khi chia tay tui nói cho cô biết: Hồi trước năm "giải phóng" mẹ tui gánh hai anh em tui mỗi đứa một đầu, chạy loạn cả tháng trời ...Mẹ đâu con đó? Bây giờ mẹ sức yếu lực cạn rồi. Mỗi ngày mẹ chỉ nhìn tôi mà sống. Nghèo khổ mấy mẹ con tôi cũng không muốn xa nhau đâu... Cô biết chưả!...
Lũy cố dằn ấm ức trong lòng, rồ máy, nhấn ga cho xe tẻ dốc rẻ qua xa lộ chở mẹ đi thẳng về hướng biển.
Tháng Tư 2022.
Ngưòi ta thường nói khi con người lơn tuổi rồi, họ hay mon mem quay lai miền ký ức để hoài niệm về những kỷ niệm vui buồn xảy ra trong cuộc đời của mình, nhất là những lúc có dịp gặp lại bạn bè xua cũ cùng thời thì hầu như những câu chuyện đó sẽ được thi nhau kể để cùng sống lại của một thời quá khứ mà họ đã trải qua.
Tui cũng vậy giờ thì cuộc sống trên cõi đời này chỉ tính bằng tháng, vì người đời có câu :" Năm năm, sáu tháng, bảy ngày", đại ý họ ví người tuổi từ năm mươi đỗ đi thì cuộc sống sẽ tính bằng năm, sáu mươi tuổi tính bằng tháng, bảy mươi trở đi tính bằng ngày, vậy đó rui không ngoại lệ, cũng hay len lén quay về "Nẻo xưa" để kể lại cho các bạn nghe chuyện "Hầm bà lằng" của cái xóm cũ ngày xưa nơi tui nương náu.
*
Xóm tui ở nằm trên con đường đất đỏ, mưa thì sình lầy dính đầy bánh xe, khi nắng thì bụi đỏ bay mịt mù , xóm đầu trên nhà cửa khang trang vì phần đông là dân nhà giàu, họ là những ông bà công chức, hoặc là những sỹ quan cao cấp của quân đội. Xóm giữa thì nhà của đan xen giữa một ít nhà khá giả, phần còn lại thì tạm đủ ăn đủ mặc. Còn xóm đầu dưới thì đa phần là dân nghèo, mặc dù sống đủ thứ nghề vẫn thiếu trước hụt sau nhưng tình nghĩa xóm làng họ "rất giàu".
Tui còn nhớ như in, sau lưng nhà tui thời bấy giờ là đồng mã nho nhỏ gần chục ngôi mộ, có gia đình chú Hai chạy Tắc Xi ở kế bên khu mồ mã này, gia đình chú ở Quận Trảng Bàng khá gần với vùng chiến sự, làm rẫy bái không đủ sống nên chú đành bỏ lại mọi thứ rồi về tá túc gần nhà tui, căn nhà chú ở là mướn lại của chú Chín trong xóm, chú Hai tu bổ lại rồi dọn vô ở, thú thiệt khi chú Hai chưa về tá túc nơi này, hàng ngày sống nơi khu đất này tui thấy " Lạnh cẳng" dữ lắm, vì phía trước cũng như đàng sau nhà nơi nào cũng là mồ mã, người cõi âm và người dương thế ở chung đụng với nhau hàng ngày thủ hỏi sao tui không " Ớn chè đậu", nhất là về đêm tía má sai đi công chuyện gì thì y như rằng lần nào trong bụng tui cũng đánh lô tô, mới học lớp nhì mà hàng ngày cứ nghe đám bạn hù ma nhát quỷ hoài khiến tui ghét chỗ này lắm, tui thầm trách ông già tía tui sao chọn nơi này sanh sống mần chi cho anh em trong nhà tui ai cũng sợ sệt, cũng may là ở riết rồi cũng quen dần, rồi những sợ sệt ban đầu cũng phôi phai, rồi nay có gia đình chú Hai về sống nữa thì bao nỗi sợ hải trong tui nó tự tan biến tự bao giờ.
Một hôm nọ nhân ngày nghỉ không phải lội bộ đến trường để học, tui lần mò qua nhà chú Hai chơi, thấy con nít lối xóm qua chơi chú Hai vui lắm, vì từ nay Thằng Xâm, con Bạc, con Gạch của chú Hai có bạn cùng vui đùa, tụi nó không còn thấy lạc lõng nơi xóm Gò Mã này nữa, thấy chú Hai đang lọ mọ sửa cái máy xe Tắc xi, tay chân chú lấm lem dầu nhớt tui tới kế bên rồi sề xuống hỏi thăm:
-Xe bị bịnh gì vậy chú Hai, thấy bữa nào chú cũng sửa hết.
- Ừ mướn nhằm chiếc xe cũ xì, nó giống như bà già bảy mươi vậy đó, nay bịnh mơi đau nên phải sửa.
Tui nói tiếp:
- Chú Hai sướng quá, được lái xe còn được có tiền nữa, bữa nào chú Hai cho con theo làm lơ cho chú Hai nha, con phụ thôi chứ không có đòi tiền công đâu.
Chắc chú Hai không muốn tui buồn khi từ chối thẳng thừng, chú nói:
-Thằng Phương bây còn nhỏ lắm, ráng ăn cơm cho nhiều, học cho giỏi đi rồi chú Hai cho đi theo.
Vậy đó chỉ cần chú Hai hứa vậy mà tui mừng hết lớn, thím Hai ngồi gần đó đang vò lá sương sâm, nghe hai chú cháu tui nói chuyện, chừng nghe chú Hai hứa với tui như vậy thím cười thật hiền rồi thốt lên.
- Cái ông này.
Không đề cập tới chuyện tui làm "Lơ Tắc xi", thím Hai kêu tui lại thím nói:
-Chèn ơi! Cái ông nhỏ này không lo học, còn nhỏ xíu hà thôi thím cho bây chén Sương Sâm nè đem về ăn cho mát.
Tui nhận chén sương sâm rồi đòi hỏi thêm :
- Thím Hai cho luôn miếng đường cát với cục nước đá đi, không có hai thứ đó ăn đâu có ngon lành gì đâu.
Thím Hai bật lên tiếng cười khanh khách rồi thím nói :
- Chèn ơi! Tui cho sương sâm rồi còn đòi thêm thứ khác nữa hả ông con, kiểu này hao quá ai chịu đời cho thấu.
Nói thì nói vậy, thím cũng múc cho tui vài muỗng cà phê đường, rồi thím lấy tay lận vô cái túi áo bà ba thím móc ra hai cắc bạc đưa cho tui, thím nói vui:
-Nè ông con, đường có rồi, còn nước đá cục chịu khó ra quán bà Ba ở ngoài đường mà mua, tui cho ông gần hết gia tài của tui rồi đó ông chịu chưa.
Nhận hai cắc bạc và chén sương sâm từ tay thím Hai, tui cám ơn rối rít rồi dông thẳng về nhà.
Má tui đang lui cui nấu cơm dưới nhà bếp, thấy tui bưng chén sương sâm về má tui liền hỏi:
- Bây bưng chén gì vậy ?
Tui thuật lại đầu đuôi câu chuyện bên nhà chú Hai cho má tui nghe, nghe xong má tui kí lên đầu tui một cái đau điếng, má tui nói :
- Bây gặp chú thím Hai hiền lành chứ gặp tao thì cho bây cái cù loi chứ ở đó mà xin thêm đường thêm nước đá, đã vậy còn đòi làm lơ xe Tắc xi nữa.
Má tui giải thích nếu tui được ngồi kế chú Hai làm lơ Tắc xi thì chắc chắn xe bị ế dài dài có ai đâu mà thèm ngoắc xe Tắc xi có người ngồi kế bên ông tài xế bao giờ, vì họ nghĩ tài xế đang chở khách có ngoắc thì tài xế chẳng ghé vô rước bao giờ..
^
Khi không còn chiến tranh, chú thím Hai tức tốc quay về mảnh vườn ngày xưa của gia đình mình trên Trảng Bàng để trồng trọt, vài năm sau tui có dịp lên thăm nhà chú thím, không khí mát mẻ, vườn cây trái thật xum xuê, nhất là những dây sương sâm mọc leo đầy trên hàng rào kẽm gai quanh nhà chú, vô tình nó làm tui nhớ lại chén sương sâm thím Hai cho mình dạo nào.
Thời gian trôi nhanh, mấy chục năm rồi tui không còn liên lạc với gia đình chú Thím Hai nữa, tui cũng không chắc chú thím còn hay mất, thỉnh thoảng có dịp ăn sương sâm tui chạnh nhớ chú thím hai và mấy người con của chú thím vô cùng, rồi bất chợt khóe mắt tui cay cay tui mới biết mình đã khóc, khóc cho cái tình lối xóm ngày xưa đã không còn hiện diện tro g cuộc sống hôm nay, nó thật sự đã mất tui nghĩ chẳng bao giờ tìm lại được.
Viết xong 15g ngày 17.5. 2022
--
THƠ, EM VÀ QUÊ HƯƠNG
TRONG "THƠ TRẦN VẤN LỆ"
*
Nhận được tập thơ THƠ TRẦN VẤN LỆ từ nhà thơ Nguyễn Thiên Nga (nhà thơ Trần Vấn Lệ ủy thác) từ Ðà Lạt gửi tặng, tôi rất vui vì có được tập thơ của nhà thơ tôi yêu quý nhưng có chút tiêng tiếc là không được chính nhà thơ Trần Vấn Lệ đề tặng vì cách trở địa lý.
Tôi kết bạn facebook với ông từ tháng 6 năm 2019, từ tình cờ đọc những comment trao đổi giữa ông với bạn facebook về thơ ca, thấy cách ?nói chuyện? của ông lạ lạ nên tò mò vào đọc trang facebook của ông và tôi bị thơ ông chinh phục. Sau đó ít ngày, tôi được nhà thơ Trần Quốc Phiệt cho biết đôi chút về ông: "Nhà thơ Trần Vấn Lệ, sinh ngày 31-5-1942 tại Phan Thiết tỉnh Bình Thuận. Trưởng thành và dạy học ở Ðà Lạt. Hiện định cư tại Los Angeles - Hoa Kỳ". Sau này, khi đã trở thành bạn facebook một thời gian, nhà thơ Trần Vấn Lệ cho tôi thêm chút thông tin về ông: Ðịnh cư tại thị trấn Temple, Nam California, Hoa Kỳ từ năm 1989. Trước năm 1975, là Giáo sư Việt Văn trường Bùi Thị Xuân (Ðà Lạt), đã từng tham gia Quân lực Việt Nam Cộng Hòa, phục vụ trong đơn vị Bộ binh, Quân khu II của Chính quyền Việt Nam Cộng Hòa.
Tập thơ "Thơ Trần Vấn Lệ" là tập thơ thứ 22 của ông đã xuất bản thành sách.
Thơ ông viết tự nhiên, chân thực, không câu nệ hình thức, viết như trải lòng, như có gì viết nấy nhưng lại rất tài dùng câu chữ trong những văn cảnh cụ thể, cũng rất khéo ngụy trang cách thể hiện thi ảnh thi tứ để bạn đọc luôn cảm nhận được sự chân chất, tự nhiên mà sâu lắng, tinh tế trong không gian thơ ca đa tầng, đa chiều của thế giới thơ ca Trần Vấn Lệ.
Bài viết này là chút cảm nhận của tôi khi đọc tập thơ "Thơ Trần Vấn Lệ" qua một số bài thơ viết về THƠ, EM VÀ QUÊ HƯƠNG.
1.
Ông viết về ?Em? và tình yêu ông dành cho "Em" lạ lắm, chả như mọi người cứ gồng lên em đẹp đến thế này, em đẹp đến thế kia, em đẹp đến ?nghiêng nước nghiêng thành?, đến ?hoa ghen nguyệt thẹn?... ?Em? của ông đơn giản chỉ là những niềm vui bình dị chợt đến từ câu thơ "nói về em", từ nụ cười ?mỉm? của "Em"... chỉ vậy thôi cũng đủ khiến cuộc sống quanh ông trở nên tươi ấm:
"Có câu thơ, một hôm rất lạ,
nói về em như nói một ngày vui!
Em biết không em đã mỉm cười
và hôm ấy tự nhiên trời nắng ấm!"
(Bài thơ làm từ hồi năm xưa xưa lắm)
Những câu thơ được cố ý viết bằng cách sắp xếp câu chữ thật bình dị, cấu tứ thật đơn giản với chủ ý diễn tả tâm trạng thật tự nhiên như tiếng lòng chân chất bật ra, đã khiến những câu thơ có ngữ điệu mộc mạc như thế trở nên ấm áp hơn, thật hơn, đời hơn bằng giọng thơ rất riêng của thơ Trần Vấn Lệ. Người đàn ông Trần Vấn Lệ ấy đã rất si mê, cũng rất biết nhịn nhường và biết hết mình vì "Em" với một tình yêu ăm ắp lãng mạn!
Hay những câu thơ:
"Sáng thức dậy, đóa hoa hồng trắng nở,
nụ môi em thì lại rất hồng!
Ðang còn là tháng Chạp mùa Ðông
em chớp mắt mùa Xuân đẹp quá!"
(Bài thơ làm từ hồi năm xưa xưa lắm)
là khối tình si ông giành cho "Em" thật độc đáo đến độc nhất vô nhị. Hỏi thế gian này liệu có người thứ hai yêu "Em" như nhà thơ Trần Vấn Lệ?! Tôi không biết "Em" ở đời thực của ông đẹp thế nào nhưng với những câu thơ: "Ðang còn là tháng Chạp mùa Ðông / em chớp mắt mùa Xuân đẹp quá!" thì hẳn "Em" trong tâm tưởng của nhà thơ Trần Vấn Lệ không chỉ "bát ngát Xuân", căng tràn nhựa sống mà còn đem đến cho nhà thơ niềm tin yêu phơi phới. Hai chữ ?chớp mắt? khiến câu thơ: ?em chớp mắt mùa Xuân đẹp quá!" trở thành điểm nhấn lấp lánh làm bừng sáng "Em", bừng sáng sang cả bài thơ. Những câu thơ tinh tế đậm chất riêng như thế tôi gặp khá nhiều trong ?Thơ Trần Vấn Lệ?.
Ông viết về tình yêu, về nỗi nhớ "Em" cũng lạ lắm, cũng chả cần phải "cồn cào", "da diết", "thôi thúc"... đến ồn ã, khuếch đại như nhiều nhà thơ mà là những cảm xúc rất thật, những tưởng tượng cũng rất thật với những hoàn cảnh thực tại mà ông - nhân vật trữ tình trong thơ - đang cô đơn độc thoại với lòng mình:
"Giờ này, Mỹ, tôi thức. Mặt trời lên. Chói chang
Em vẫn ở Việt Nam. Ðêm. Trăng cài song cửa.
.
Tôi dang tay. Tôi thở. Tay em trên ngực em?
Tôi đang nghe tiếng chim. Em lim dim đi nhé..."
(Một bài thơ nằm ngoài giới hạn)
Hay:
- ?Tôi nhìn nước mênh mông. Tôi nhìn trời bát ngát. Tôi muốn nghe ai hát bài Tình Xa. Tình Xa...
Em ơi em dễ thương, bài Tình Xa cứ hát... Tôi thèm cơn gió tạt áo dài em mênh mông!?
(Tình xa)
- "Màu tím của áo dài, gió vương nhòa sắc đá, đôi mắt huyền đẹp lạ... làm nao nao lòng người!"
(Dốc nhà làng Ðà Lạt để thương để nhớ)
- ?Ờ nhỉ anh hôn mắt
của em xinh quá nha!
Cái miệng em nở hoa
hình như... chưa hôn nhé!?
(Ði chơi hoài trong thơ)
Những câu thơ đầy ắp cảm xúc với cách bộc lộ trực tiếp bằng những lo lắng cụ thể, những nỗi nhớ cụ thể của tâm thế cô đơn: Lặng lẽ yêu, lặng lẽ nhớ của nhà thơ Trần Vấn Lệ đã tạo sức nặng ám ảnh tới người đọc bởi những da diết yêu thương, những quặn thắt nỗi nhớ và dằng dặc những nỗi buồn bủa vây ?khách lãng tử? đa tình cô đơn, cay đắng:
"Thương em quá, bàn tay, hai cái bàn tay ngọc! Thương em quá, mái tóc... Mái tóc dài như sông! Thương em quá cái lưng... cái lưng tàn nhang bám... Hay là anh phơi nắng... giấy trắng cho nó vàng?
.
Tôi đã nói với nàng những câu buồn như vậy!
Nước mắt nàng vẫn chảy. Thơ tôi ràn rụa theo!"
(Thơ và em)
Hay:
- "Thương em quá cái mặt. Nhớ em quá cái lưng.
Nói với nụ hoa hồng... Nụ hoa hồng màu trắng!"
(Một bài thơ nằm ngoài giới hạn)
- ?Hoa có hương là hương Xuân nồng
Mưa phùn không chỉ một bên sông!
Người đi nửa bước đầu không nón
Nửa bước làm ai vạn nhớ nhung!?
(Mưa phùn mỗi Tết)
Không cố ý cách tân làm mới thơ theo hình thức Thơ Hậu Hiện đại, cũng không cố công gọt dũa câu chữ, sáng tạo ngôn từ nhưng nhà thơ Trần Vấn Lệ luôn chú trọng cách thể hiện tâm trạng nhân vật trữ tình bằng sự nâng niu cảm xúc, bằng cách chọn lựa câu chữ, sắp xếp câu chữ và sắp xếp thi tứ, thi ảnh sao thật chân chất, gần gũi, dễ thương, dễ cảm để thông điệp bài thơ truyền tải đến bạn đọc thật tự nhiên nên thơ Trần Vấn Lệ luôn mộc mạc mà tinh tế, bình dị mà sâu lắng:
- "Lúc đó gió động lay bức rèm xuân...
Lúc đó bâng khuâng mấy nhành liễu chạm!
.
Mặt trời bỗng sáng - sáng hơn hôm qua
Con ngõ vàng hoa - vàng hơn bữa trước ..."
(Bài thơ yêu quá)
- "Trước khi em đi ngủ, em gọi tôi: "Anh à...
Trăng, đúng là trăng ngà, đêm nay Rằm anh ạ!".
.
Mới "anh à, anh ạ". Em không nói gì thêm,
có lẽ em kéo mền che hai chân ngà ngọc?"
(Một bài thơ nằm ngoài giới hạn)
- "Mưa Ðà Lạt trong veo, tôi nhớ thương Ðà Lạt, tóc ai trầm hương ngát, chạm nhẹ mà ngát hương!"
(Dốc nhà làng Ðà Lạt để thương để nhớ)
?Hình như tôi mới bật cười! Con sông Ba nước cuốn trời Phú Yên... cuốn em luôn cái mặt hiền... câu thơ tôi sợi chỉ viền áo xưa!?
(Dẫn nhau đi tới Ðỉnh Ngàn)
- "Anh nhớ vườn cau, em với Ngoại
Mưa làm lá rụng ngỡ tàu bay
Em sau bước Ngoại nâng tà áo
Chút xíu mưa làm má đỏ hây"
(Mù sương mùa đông)
- "Nàng mỉm cười như hoa ban mai
Tuyết băng óng ánh cặp chân mày
Mùa Xuân không đợi chờ chi nữa
Nắng bỗng chói ngời mỗi ngón tay!"
(Noel quê người quê nhà)
Ðến cách đặt tên bài thơ ông cũng không giống mọi người, rất khác, rất ngộ, rất riêng của Trần Vấn Lệ: Năm nay năm con hổ năm nào năm con người, Buồn tay ghi lại dòng năm tháng, Dốc nhà làng Ðà Lạt để thương để nhớ, Bạn có bao giờ nhặt nắng chưa, Bài thơ làm từ hồi năm xưa xưa lắm, Bài thơ có vị thơ, Bài thơ mồ côi, Mãi mãi thơ là thơ, Một bài thơ nằm ngoài giới hạn, Bài thơ yêu quá, Ði chơi hoài trong thơ, Gió chờ hoài không gió, Thế mà cũng xong một bài thơ...
2.
Cuộc chiến tranh 2 miền Nam - Bắc Việt Nam kết thúc vào ngày 30 tháng 4 năm 1975 và ông (nhà thơ Trần Vấn Lệ) thuộc phía những người "thua cuộc". Dời bỏ Tổ Quốc đến định cư tại xứ sở cờ hoa từ năm 1989 nhưng mãi tới tháng 3 năm 2016 ông mới có cơ duyên trở về thăm lại Cố Hương. Có lẽ vì thế mà thơ ông luôn đau đáu trầm buồn 2 tiếng Quê Hương:
"Lâu quá, lâu rồi, hai Thế Kỷ, người thì cuối biển kẻ đầu non... Tôi xa Tổ Quốc như chim én nhớ tổ bay tìm hương Cố Hương..."
(Hương tóc)
Hay:
- "Ðà Lạt đào nở thắm
mùa Xuân ôi mùa Xuân!
Tôi đang sống tha hương,
mơ màng về thiên cổ!"
(Ði chơi hoài trong thơ)
- ?Tết nay năm mới mùa Xuân mới
Ðào đứng mong hoài gió ấm, không!
Gió có tới bay vào cửa điện
Giai nhân chải tóc, điểm môi son...?
(Nhắm mắt buồn thôi nhé Cố Hương)
Ðọc thơ ông, chỉ thấy những nhớ thương đầy vơi, những xót xa buồn tủi nặng lòng kẻ phải cô đơn tha hương nơi xa xứ. Và lãng đãng trong thơ Trần Vấn Lệ, nhưng cũng hiếm hoi lắm mới chợt gặp tâm trạng ngậm ngùi tiếc nuối về quá khứ của "miền Nam tự hào", của ?Sử vàng một giấc chiêm baỏ, xen lẫn chút xót xa trước (hiện trạng) "Sử hồng máu lệ đã trào tiếp theọ..? (?) bằng tâm thế bi ai của người phía "bên thua cuộc":
"Mình yêu biết mấy Ðà Rằng, yêu cây cầu thuở miền Nam tự hào... Sử vàng một giấc chiêm bao. Sử hồng máu lệ đã trào tiếp theọ..?
(Dẫn nhau đi tới Ðỉnh Ngàn)
mà tuyệt không thấy câu thơ oán thán, hô hào "chống cộng" như không ít nhà văn nhà thơ đứng bên kia chiến tuyến với những người "anh em cùng dòng giống Tiên Rồng" phía "bên thắng cuộc". Có lẽ nhà thơ Trần Vấn Lệ đã ngộ ra được nỗi đau sau cuộc chiến sẽ loang tới tận hang cùng ngõ hẻm, luồn lách tới mọi ngóc ngách cuộc sống của người dân nên dù là "bên thắng cuộc" hay "bên thua cuộc" thì những di họa của cuộc chiến cũng đổ hết lên đầu người dân và những di chứng của cuộc chiến do đối lập ý thức hệ giữa 2 chính thể ở 2 miền Nam - Bắc còn mãi âm ỉ đau trong dòng chảy lịch sử của dân tộc:
"Tôi biết quê tôi không có tuyết
Chỉ làn khói quyện mỗi mai, chiều
Khói nhang hay khói cơm dằn bụng?
... những tấm bia mồ lính ngả xiêụ.."
(Noel quê người quê nhà)
Hay:
?Có những miếu đình trơ đống gạch
Có những Nhà Thờ dấu đạn ghim
Những túp lều tranh đều lụp xụp
Bếp còn củi gộc cháy trong đêm...?
(Buồn tay ghi lại dòng năm tháng)
Tôi nghĩ đó là những cảm xúc rất thật của nhà thơ Trần Vấn Lệ, không phải ông cố diễn để dung hòa với những ?người bạn? đang cổ súy tinh thần "chống Cộng" cực đoan nên Thơ và "Em" đã trở thành cứu cánh để nhà thơ Trần Vấn Lệ bám víu, tự xoa dịu những hệ lụy tàn khốc của cuộc chiến "huynh đệ tương tàn" mà trụ lại với đời. Nhưng rồi Thơ và cả "Em" nữa cũng trở thành thứ yếu, không đủ sức để làm dịu mát nỗi đau, nỗi buồn, nỗi nhớ... khi tuổi ông đã dần ngả về chiều, khi trái tim ông ngày đêm thêm quặn thắt hướng về Cố Hương:
?Liệu còn về được hay không? Quê Hương, nhật nguyệt hay vòng khói nhang? Khói vòng rồi khói cũng tan, cây nhang cắm đất mà tàn không baỵ..?
(Giấc mơ hồi hương)
Hay:
- ?Thế là chúng ta đã thấy
Bốn tám năm rồi phù vân
Giao thừa không một âm thanh
Chỉ tiếng thở dài thậm thượt!
(Thêm một mùa Xuân tha hương)
- "Tôi muốn về Cheo Reo... đứng nhìn mãi ngọn núi.
Tôi muốn tìm bờ suối, hái, săm soi hoa quỳ...
Em ơi, anh muốn đi / tới đầu trời cuối biển. Thơ, anh hốt, anh liệng, ném khắp Thái Bình Dương? Ai cũng có Quê Hương... thơ thì vô Tổ Quốc?
.
Bây giờ thì tôi khóc!
Tại sao tôi làm thở"
(Thơ và em)
Tôi có chút ?kỷ niệm? về câu kết một bài thơ với nhà thơ Trần Vấn Lệ khi viết vài dòng cảm nhận về bài thơ "Như Một Bài Tập Làm Văn" của ông.
Khổ cuối của bài thơ, ông bỏ lửng, chỉ có 2 câu:
"Cho tôi được im lặng
khi nghĩ về Quê Hương!"
Ðây là dạng câu "kết mở", sẽ có những cảm nhận khác biệt giữa những người đọc và cả người đọc với tác giả.
Khi cảm nhận bài thơ này tôi đã viết: "Tôi không thích cái kết của bài thơ như thế! Bởi yêu Quê Hương ai lại chọn giải pháp im lặng? Bất kỳ lý do nào, hoàn cảnh nào thì tôi nghĩ giải pháp: "Cho tôi được im lặng / khi nghĩ về Quê Hương" vẫn thuộc tâm thế của người có tình yêu Quê Hương chưa đủ lớn để vượt qua những trở ngại của phép tính giữ mình.", nhưng khi đọc tập thơ "THƠ TRẦN VẤN LỆ" - (những sáng tác từ mùa Ðông năm 2021 đến mùa Xuân năm 2022), với những câu thơ day dứt, nặng lòng về Quê Hương:
- "Trăng rơi! Có lẽ trăng rơi thật?
Ướt mắt tôi là những ánh sương!
Lấy giấy lau khô mà vẫn ướt
Lẽ nào đang bão ở Quê Hương?"
(Hỏi bờ lau sậy gió bay qua)
- ?Ai yêu Hà Nội, xa Hà Nội, chỉ để buồn cho ai ngó theo... Còn để lại chăng là tiếng gió, tiếng dương cầm những giọt trong veo!?
(Vĩnh biệt nhạc sỹ Phú Quang)
- ?Vừa mới Noel rồi sắp Tết
bao giờ nước Mỹ hết mùa Ðông?
Dĩ nhiên ai cũng nhìn lên lịch
hoa sắp nở nhiều, Xuân phải không??
(Ðường xa chi mấy)
- ?Quê Hương thành cái ảo, từ lâu rồi, quá buồn! Khi không mình tha hương, ba mươi ba năm, nhớ!
(Gửi hương cho gió)
- ?Những người lầm lũi, nay lầm lũi
Gánh núi non mình lên núi xa
Họ hứng mây sương làm áo mặc
Hứng mưa làm nước mắt, tuôn rả
(Nhắm mắt buồn thôi nhé Cố Hương)
- "Bao giờ mình về thật
cúi nhặt tuổi hai mươi?
Không lẽ cứ đi chơi
trong thơ hoài, buồn quá!"
(Ði chơi hoài trong thơ)
- "Nụ hồng trắng đắm đuối
Nở trong bàn tay ai...
Ðó không phải Tương Lai
... mà Trời ơi! Dĩ Vãng!"
(Nụ hoa hồng trắng và bàn tay em)
- "Ðời đẹp như bài thơ! Ðâu bài thơ nào đẹp?
Mắt tôi từ từ khép. Lòng cửa kính sương lăn..."
(Ðêm mùa đông)
"Chắc chắn Chúa giật mình... giật rớt cây Thánh Giá, cái lư hương được trả... khói thơm suốt bờ sông..."
(Thế mà cũng xong một bài thơ)
Và những câu thơ đã trích dẫn đưa vào bài viết từ tập thơ ?Thơ Trần Vấn Lệ? thì tôi hiểu ?đòi hỏỉ như thế với nhà thơ Trần Vấn Lệ quả là không thỏa đáng. Bởi cũng như ở Việt Nam, bên cạnh những vòng tay luôn giang rộng đón chào ?người anh em từng ở bên kia chiến tuyến? gác lại quá khứ trở về Việt Nam cùng hàn gắn vết thương chiến tranh, cùng chung tay xây dựng Ðất nước thì vẫn còn những kẻ luôn tìm cách cản trở tiến trình Hòa giải Hòa hợp Dân tộc bằng sự phân biệt đối xử, tạo thêm hận thù, gây chia rẽ tình đoàn kết Dân tộc thì trong cộng đồng người Việt ở hải ngoại cũng vậy, bên cạnh những trái tim luôn đau đáu hướng về Tổ Quốc với tinh thần Hòa hợp Hòa giải Dân tộc cụ thể, thiết thực thì vẫn còn những kẻ rắp tâm cản trở tiến trình Hòa giải Hòa hợp Dân tộc bằng những hành động "chống Cộng" cực đoan.
Từng là người lính, tuổi cũng đã dần ngả về chiều nên có lẽ nhà thơ Trần Vấn Lệ sợ chiến tranh, sợ tái diễn cảnh ?huynh đệ tương tàn?, sợ những đau thương mất mát lại tái hiện trên mảnh đất Việt Nam nên ông đã chọn phép dung hòa để ?giữ mình?, để hy vọng tình yêu ông dành cho Quê Hương Việt Nam được vẹn nguyên, không sứt mẻ.
Tôi chép vào đây bài thơ "Xa Quê" viết tặng nhà thơ Trần Vấn Lệ ngày 23 tháng 6 năm 2021 để kết thúc bài viết này.
XA QUÊ...
- Kính tặng nhà thơ Trần Vấn Lệ -
.
Xa quê lâu ngày tưởng nhớ
Ai ngờ cứ dửng dưng quê
Chiều nay, hay tin núi lở
Cả làng vùi dưới chân đê...
.
Hôm tê, từ quê báo thế
Lũ dâng, dâng kín mái nhà
Người người hò nhau cứu tế
Lửa gần mà nước quá xa...
.
Hôm qua, thêm ba "tàu lạ"
Bắn chìm dân đảo Phú Lâm
Biển ta sắp là biển lạ
Dân ta nuốt lệ lặng thầm...
.
Ừ thôi, cứ bàn chân dậm
Ừ thì, cứ chặt nắm tay
Xa quê, thì đau thì thấm
Nước mắt ngược dòng mới hay...
*.
ÐẶNG XUÂN XUYẾN
*.
Hà Nội, ngày 15 tháng 5-2022
Dạy con trẻ quan tâm đến người khác ngay từ khi con còn nhỏ. Bởi ở tuổi nhỏ, trẻ thường ích kỷ, nếu thấy mẹ bế trẻ khác cũng ghen tị, thấy trẻ khác có nhiều đồ chơi thì cũng muốn được như vậy. Ngay cả khi trẻ nô đùa ầm ĩ mà cha mẹ thì cần phải yên tĩnh làm việc. Tất cả những điều đó trẻ chưa hề ý thức là mình đang làm ảnh hưởng đến người khác. Nhưng khi vào tuổi tiểu học, sự ý thức và nhận biết của trẻ cao hơn, cha mẹ nên chú ý dạy bảo, trẻ có thể dần xây dựng cho mình thói quen tốt biết quan tâm, để ý đến người khác.
Ðầu tiên, bạn nên lấy những ví dụ điển hình trong cuộc sống để giáo dục trẻ, làm cho trẻ hiểu được cần phải quan tâm đến người khác thì người khác cũng mới quan tâm đến mình. Làm cho trẻ hiểu quan tâm tới người khác là một hành động tốt, thể hiện là người có văn hóa, có giáo dục. Muốn cho con thấy điều đó thì ngay bản thân cha mẹ phải là người gương mẫu. Nếu khi con học bài thì bố mẹ không nên làm ảnh hưởng đến con như mở đài to, xem ti vi hoặc nói chuyện ồn ào. Như vậy trẻ cũng sẽ ý thức được, mình không được làm ảnh hưởng đến cha mẹ khi cha mẹ đang cần yên tĩnh tập trung suy nghĩ để làm việc. Giáo dục ý thức biết quan tâm đến người khác cho con trẻ không cần phải ở đâu xa xôi, mà ngay từ trong mối quan hệ gia đình, mọi người yêu thương nhau, hòa thuận, luôn quan tâm đến nhau thì trẻ sẽ biết quan tâm đến người khác. Nếu trẻ sống thiếu tình thương, thiếu sự quan tâm của người thân thì trẻ khi lớn lên cũng không biết và không muốn quan tâm đến ai cả. Cha mẹ cần uốn nắn cho trẻ ngay từ nhỏ, uốn nắn từ những việc nhỏ nhất, liên tục để mắt đến sự hình thành thói quen quan tâm đến người khác của trẻ. Các bậc cha mẹ không nên chỉ dùng những lời giáo huấn cho trẻ, mà nên lấy hành động của mình để giáo dục trẻ là chính, như vậy mới có ảnh hưởng tốt với trẻ.
Ngoài ra, hãy khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động xã hội ngoại khóa như làm công tác từ thiện ở lớp, ở trường, ở khu phố; tham gia dọn vệ sinh tập thể; đóng góp quỹ giúp đỡ người nghèo, người khuyết tật? Nhưng việc đó giúp trẻ ý thức nhanh nhất về sự quan tâm đến người khác có ý nghĩa như thế nào. Biết quan tâm đến người khác là một phẩm chất nhưng nó không phải có sẵn và không phải ai cũng có. Có được điều đó là do sự giáo dục và tự ý thức của bản thân là chính. Cha mẹ cũng nên góp ý, phê bình nếu khi trẻ có biểu hiện thờ ơ, lạnh lùng khi người khác cần sự quan tâm, và cũng nên dành cho trẻ lời khen đúng lúc khi trẻ làm được một việc tốt.
Nguyệt San Giao Muà xin cám ơn những thân hữu đã dóng góp bài vở cho Nguyệt San Giao Muà số 242 . Một số bài khác sẽ được đăng dần vào số tớị Mong mỏi sẽ nhận được những sáng tác của các bạn bốn phương để cho Nguyệt San Giao Muà thêm phần hương sắc trong tương laị
2) Ðể rút ra danh sách của NSGM (unsubscribe),
xin gửi email về GiaoMua@hotmail.com
3. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về:
GiaoMua@hotmail.com
4. Mọi bài vở, đóng góp, xin gửi về:
GiaoMua@hotmail.com
Nguyệt San Giao Muà
Homepage: http://www.GiaoMuạcom
Thể lệ gửi bài cho Nguyệt San Giao Muà:
Mong bạn gửi Bài cho GM theo cách này là tốt nhất :
1. Dùng mẫu chữ Vietnet (VIQR) hay Unicode
2. Viết Hoa chữ đầu của bài và bút hiệụ Ví dụ: Giọt Mưa Trên Lácủa NS Phạm Duy
3. Gửi bài ngay trong email (không kèm file), để cho BBT khỏi mất công download xuống để đọc
4. Gửi tất cả các bài trong 1 tháng 1 lần trong1 email, nếu tiện.
5. Bài vở xin gửi đến trước ngày 25 mỗi tháng
6. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về: GiaoMua@hotmail.com
Cám ơn bạn rất nhiều, vì nhân sự có hạn, BBT không thể ngồi đánh máy lại từng đề bài hay bút hiệụ
P.O . Box 378
Merrifield, Virginia 22116
USA
Trang Nhà
