4. Dạy Trẻ Có Thú Vui Ðọc Sách

Vũ Thị Hương Mai

Khi đã biết đọc, biết viết một cách thành thạo, trẻ sẽ rất ham đọc sách. Vì chúng mong muốn được tìm hiểu thế giới bí ẩn qua trang sách, bởi còn rất nhiều điều thú vị chúng chưa biết mà giờ chúng háo hức muốn biết. Ở tuổi này, trẻ đã có khả năng lý luận và hiểu được những gì chúng đọc. Sở thích đọc này của trẻ cần phải có sự động viên và ủng hộ của cha mẹ. Tuy nhiên, cha mẹ cần phải chọn lựa và khuyên bảo con nên và không nên đọc những loại sách gì. Ðối với lứa tuổi 6 - 7 thì chưa nên đọc truyện phức tạp mà chỉ nên đọc truyện tranh, báo Nhi đồng, các loại sách học ở lớp và những sách có liên quan đến việc học tập của các em.

Ham mê đọc sách cũng là một trong những biểu hiện của sự ham học hỏi. Nhưng không nên để các em quá lạm dụng vào việc này, mất quá nhiều thời gian sẽ ảnh hưởng đến việc học tập của các em. Nhiều khi cha mẹ không thật chú ý đến điều này, cho nên nhiều em đã ham mê đọc truyện tranh hơn cả học bài. Truyện tranh là thể loại mà hầu hết tuổi thiếu nhi rất ham thích, nhưng chỉ cho các em được phép đọc vào thời gian rảnh rỗi. Còn thời gian học bài thì tuyệt đối không được đọc sách truyện. Hãy coi việc đọc truyện tranh là một phần thưởng giải trí cho các em sau khi đã hoàn thành tốt bài vở ở lớp.

Không phải đứa trẻ nào cũng thích đọc sách ngay từ nhỏ, thậm chí có em rất lười đọc. Học ở lớp, nghe bài giảng của thầy cô thôi chưa đủ, mà còn phải đọc lại bài sau khi về nhà. Vậy nên việc đọc sách trước và sau khi đến lớp cũng là một cách tự học rất tốt cho các em. Cha mẹ cần động viên vào tạo dựng cho con trẻ thói quen này ngay từ khi còn nhỏ.

Ðọc cho vui và đọc để học khác nhau như thế nào? Hãy dạy cho trẻ biết phân biệt giữa việc đọc một quyển sách cho vui, để giải trí với việc đọc sách học. Giải thích cho trẻ hiểu, việc đọc giải trí có thể đọc một lần, còn đọc để học thì phải đọc nhiều lần và đọc rất nhiều. Vì mục đích của việc đọc để học là chuyển những kiến thức trong sách đó vào đầu và ghi nhớ lại. Hãy dạy con trẻ cách học trong sách. Giai đoạn thứ nhất là chuẩn bị: trẻ phải có cái nhìn tổng quát về chương học và bài học. Bạn hãy chỉ cho trẻ cách làm, sau đó dạy trẻ hãy đọc đến tiêu đề, hiểu rõ chương này chia làm mấy phần. Sau đó sẽ đọc chi tiết và cần ghi nhớ những điều quan trọng.

Nếu trong sách có bản đồ, sơ đồ thì phải quan sát cẩn thận để hiểu bài hơn. Nếu có những câu hỏi hay tóm tắt cuối chương thì nhắc trẻ phải đọc cho thật kỹ. Ðó chính là những nội dung chủ yếu được tóm tắt lại.

Sau đó, dạy cho trẻ cách đọc để học, để ghi nhớ chứ không phải chỉ đọc cho vui. Ðọc sách chính là cách tự tìm hiểu và lĩnh hội tri thức tốt nhất. Cần phải đọc một cách chủ động, có thể dạy trẻ dùng bút chì gạch dưới những câu quan trọng cần ghi nhớ. Ðó cũng là một cách đọc sách giúp ghi nhớ nội dung rất tốt. Mỗi lần đọc một chương hay một cuốn sách, cha mẹ có thể hỏi và trao đổi với trẻ để trẻ có thể ghi nhớ lâu hơn. Tuy nhiên, ở tuổi tiểu học thì chưa nên bắt các em đọc những loại sách quá dày và chi chít chữ. Lựa chọn các em những loại sách tham khảo dành cho lứa tuổi của các em, nó phù hợp với khả năng hiểu biết của tuổi các em.

Không phải đứa trẻ nào cũng có thú vui đọc sách, đôi khi còn rất lười. Cha mẹ cần phải giúp con trẻ tạo dựng hứng thú với sách báo ngay từ khi chưa biết đọc. Ðiều đó sẽ kích thích trí tò mò, ham tìm hiểu của các con. Lựa chọn những sách phù hợp với từng lứa tuổi để các con không nhàm chán. Cũng cần phải nghiêm khắc với trẻ trong việc đọc sách. Vì đôi khi chúng ham đọc truyện tranh hơn đọc sách học.


****

Vũ Thị Hương Mai

Mục Lục

5. Trò Chuyện Với Khoảng Không Trước Mặt

Tuyền Linh

TẬP II - Nước Mắt Ðàn Ông
Phần 1

01.1.2021 - Bạn hiền ơi, Tết sắp đến nơi rồi, bạn có gì vui không kể cho mình nghe với? Tính ra mình tạm biệt nhau cũng khá lâu bạn há, cũng hơn một tháng rồi còn gì? Nhớ những ngày còn lùm xùm ở Tòa án về việc kiện tụng tranh chấp gia sản làm mình mệt nhừ, mà chắc là bạn cũng không thua gì mình? Nội nghe mình kể những diễn biến méo mó trong thời gian hai bên tranh tụng nhau cũng đã no cả màng nhĩ rồi, nói chi những thứ khác. Tuy nhiên, dẫu mệt nhưng mình vẫn vui vì mình luôn hy vọng là mình sẽ thắng kiện nếu Tòa án xử công minh. Bây giờ, tình hinh dịch bệnh Covid-19 quả căng thẳng nên có thể việc kiện tụng của mình sẽ bị kéo dài, không biết đến bao giờ xử lại? Vậy nên mình và bạn tạm ngưng tâm sự về vụ Tòa án ở đây, khi nào vụ án tiếp tục xử, mình và bạn chia sẻ lại nhé ! Có một điều mà mình quên phân trần và giải thích với bạn từ trước, là mình thuộc dạng tha phương cầu thực nên ngôn từ của mình mỗi khi chuyện trò với bạn nghe pha trộn nhiều vùng miền khác nhau như Bắc, Trung, Nam xen lẫn? Chắc bạn cũng thắc mắc nhưng vì tế nhị, bạn không nói ra chứ gì? Ðôi lúc mình cũng có đọc lại một vài đoạn văn mình đã viết, mình thấy có điều ấy xảy ra nhưng mình không chỉnh lại cho đồng nhất ngôn từ vì mình cho đó là ngôn từ của bản năng ? nó rất thật và rất đẹp. Với mình, bản năng luôn THẬT nên mình muốn giữ nguyên như thế.

Thú thật với bạn, cũng có khi mình suy nghĩ, tại sao mình ? lai ? giọng nhiều vùng miền như thế? Mình cũng không biết nữa. Tính ra, hiện tại mình lai căng tới 3 giọng chính: Bắc, Trung, Nam, chưa kể giọng địa phương của các vùng miền nầy. Thú thật với bạn, những ngôn từ mình phát âm khi nói chuyện với ai, rất tự nhiên, vô thức. Nó đã ngấm vào máu thịt của mình tự bao giờ nên nó luôn đồng hành với mình trong mọi lãnh vực đời sống thường nhật. Trong định nghĩa của sách vở, người ta cho đó là sự lai căng, không tốt. Nhưng quan niệm của mình thì ngược lại, mình cho đó là những mốc thời gian ghi dấu một thời để yêu và để sống. Nó rất thiêng liêng, hồn nhiên và nhất là rất THẬT. Vâng, đúng thế! Bất cứ thứ gì trong hiện tượng lai căng của mình cũng đều thật cả. Thật đến dễ yêu. Có những đêm, mình nằm cố moi trí nhớ để tìm xem mình bắt đầu lai căng giọng nói từ thời điểm nào. Hồi mình còn độc thân, mình nói năng rặt tiếng Ðà Nẵng Quảng Nam mà. Lúc bấy giờ mình đang học cấp Trung Học Phổ Thông tại trường Phan Châu Trinh Ðà Nẵng. Rồi đến khi mình vào học lớp sinh viên giám thị hầm mỏ tại mỏ than Nông Sơn, mình quen bà vợ mình - Tạ Thị Minh Phương ? không hiểu sao tự nhiên mình bắt đầu lai giọng Bắc. Các bạn học lớp mình thường hay chọc ghẹo mình là dân mắm nêm mà bày đặt nói giọng rau muống. Cũng có vài bạn góp ý thẳng với mình: ? Này mày, thà mày nói giọng nào một thứ giọng thôi, lúc xen Quảng Nam lúc xen Bắc nghe sao ấy. Mầy trong cuộc không thấy gì nhưng tụi tao ngoài cuộc thấy khó nghe lắm. Tao góp ý chân thành đó, đừng buồn nghe! ?

Cho đến bây giờ mình vẫn còn nhớ như in giọng trêu chọc có phần thô lỗ của các bạn: ? Ê mầy, chắc mầy hun và uống nước miếng con bồ mầy nhiều quá nên lai giọng Bắc Kỳ chứ gì? Mầy coi chừng, lỗ đít cô nàng có cọng rau muống đó! ? . Mình nghe, giận đỏ mặt tía tai, nhưng rồi nguội ngay, vì nghe mắc cười quá. Mình còn nhớ năm đó là năm 1963. Mà Phương là người Bắc thật, cô ấy quê Nam Ðịnh, theo gia đình di cư vào Sài Gòn năm 1954. Gia đình Phương định cư tại Sài Gòn, chỉ một mình Phương ra sinh sống và làm việc tại Ðà Nẵng. Lúc bấy giờ Phương đang công tác bên ngành xã hội thuộc hệ thống quân đội chế độ cũ. Mình quen Phương trong một chuyến Phương đi công tác xã hội tại mỏ than Nông Sơn. Nông Sơn là một huyện lỵ thuộc tỉnh Quảng Nam, cách thành phố Ðà Nẵng 30 km. Lúc bấy giờ, cả mình và Phương đều cư trú tại thành phố Ðà Nẵng. Tuy vậy, hai đứa rất ít khi gặp nhau, bởi mình học cố định tại mỏ than Nông Sơn, còn Phương thì thường xuyên đi công tác ở các quận huyện. Cá nhân mình thì mỗi tuần được về phép một lần vào thứ bảy và chủ nhật, nhưng cũng hên lắm mới gặp được Phương, vì Phương thường đi công tác lung tung, không có ngày giờ nhất định. Phương tạm trú tại cư xá cán sự xã hội, chỗ Phương ở nằm bên kia sông Hàn, thuộc quận ba thành phố Ðà Nẵng. Mỗi lần muốn gặp Phương, mình phải qua đò ngang mới đến được chỗ Phương ở. Kể ra thì cũng lắm vất vả nhưng cũng rất lãng mạn, nhất là về đêm. Bạn biết không, tụi mình thỉnh thoảng thường thuê đò ngang tính giờ để bồng bềnh ngắm trăng sao những lúc rằm trăng. Thật thú vị bạn à.

Mình quen Phương đâu được một năm thì Phương dọn nhà qua ở chung với bà chị họ bên trung tâm thành phố, không còn ở cư xá tập thể bên kia sông Hàn nữa. Thời gian nầy tụi mình có điều kiện địa lợi để khắng khít nhau hơn. Chị họ Phương là chị Soạn, vợ của đại úy Soạn đang công tác tại sư đoàn 2 bộ binh. Anh Soạn thường xuyên đi hành quân xa nên nhà chị Soạn cũng vắng vẻ lắm. Có Phương về ở, chị rất vui. Nhà chị Soạn tương đối rộng rãi thoáng mát. Chị dành riêng cho Phương một phòng đầy đủ tiện nghi, kể ra cũng tiện cho việc lui tới của mình mỗi khi đến thăm Phương. Nhà chị Soạn nằm ngay trước mặt tiền, đối diện với nhà ga xe hỏa thành phố Ðà Nẵng nên cũng khá vui. Tuy vậy, bên cạnh cái vui cũng có cái không vui, đó là suốt ngày đêm đều nghe tiếng còi tàu hụ. Lúc đầu thì mình cảm thấy khó chịu, nhưng riết rồi cũng quen. Ðược cái là dân cư ở đây hiền lành lắm, rất thật thà dễ mến. Ðược nữa là ga xe lửa Ðà Nẵng ít khi xảy ra những cảnh hỗn tạp như ga xe lửa Sài Gòn nên mình rất thích.

Phương ở nhà chị Soạn đâu được hai năm, từ năm 1962 đến năm hết năm 1963 thì Phương thuê phòng riêng trên đường Hoàng Diệu để ở. Trước khi chuyển đổi chỗ ở, Phương cũng có bàn bạc với mình, mình thấy đây là vấn đề nhạy cảm và hợp lý nên mình cũng OK.
Từ địa điểm mới Phương ở đến cơ quan Phương công tác khá gần nên rất tiện thời gian đi làm. Hơn nữa, nhà mới nầy cũng tọa lạc trước mặt tiền đường phố nên rất tiện việc cho xe đưa rước Phương đến sở làm mỗi ngày. Phương ở chung trong một gia đình công chức nhà nước nên việc ăn uống cũng tiện. Bà chủ nhà nấu cơm tháng cho Phương ăn luôn. Phương chỉ ăn cơm chung với gia đình bà chủ nhà vào buổi chiều, buổi trưa Phương dùng cơm tại cơ quan. Tuy ở chung nhà bà chủ, nhưng Phương có phòng riêng khá thoáng mát, biệt lập, phòng lại được tiếp giáp với mặt lộ bên ngoài. Nhờ vậy, mỗi lần mình đến thăm Phương rất tự do. Cũng có nhiều lúc khuya khoắt, lười về nhà, mình ngủ đêm lại với Phương trong phòng cũng không sao. Ê, mà nói đến đây bạn đừng cười nghe! Người ta thường nói, lửa gần rơm lâu ngày cũng bén, mà mình thì dứt khoát không ? bén ?. Không được bén. Một mệnh lệnh nội tại. Bạn muốn biết lý do của sự khác thường nầy ư? Dễ thôi, bạn biết đó, lúc bấy giờ mình còn đang là sinh viên hầm mỏ thực tập, mỗi tháng mình chỉ được hưởng lương 1.500 đồng; làm sao mình có thể trang trải mọi nhu cầu đời sống nếu Phương có bầu? Ðó là chưa nói đến chi phí đám hỏi, đám cưới. Phải nhịn thôi. Phải nhịn! Sao bạn trố mắt nhìn mình như thế? Mình biết bạn đang nghĩ gì? Bạn yên tâm, mình rất chuẩn MEN, rất chuẩn. Sở dĩ mình sống được như vậy là nhờ mình biết điều tiết lý trí một cách triệt để hòng áp chế bản năng. Thế thôi! Mình cũng thừa biết tính dục là chất xúc tác hữu hiệu trong lãnh vực luyến ái của đôi nam nữ, ngay cả trong tôn giáo cũng công nhận điều nầy. Ðó là hương vị của tình yêu. Giới tính và tính dục là ân huệ Thượng Ðế ban cho con người. Con người là một thực thể gồm xác và hồn. Xác và hồn không phải là hai phần cô lập nhau, mà chúng liên hệ mật thiết với nhau, tác động lên nhau một cách sâu xa. Do đó, khi hai người sử dụng giới tính để nên một với nhau và sinh sản con cái, thì đây không phải là chuyện sinh lý thuần túy, mà còn liên quan đến điểm thâm sâu nhất trong ngôi vị con người là TÌNH YÊU. Tính dục có một vai trò quan trọng trong tình yêu. Nó là ngôn ngữ của tình yêu, giúp con người thông đạt với nhau một cách sâu xa nhất. Tuy biết vậy, nhưng có đôi lúc, tính dục nó hành hạ mình một cách dữ dội, nhưng mình cố cắn răng chịu đựng thôi. Rồi mình tự an ủi mình, mình đang nuôi dưỡng tình yêu cho đủ lớn. Bạn thấy đó, mình mâu thuẫn với bản thân mình ghê chưa! Chung quy chỉ tại vì mình lúc bấy giờ còn nghèo quá. Mình xác nhận với bạn, suốt trong hai năm 62 và 63, mình sống với Phương hoàn toàn như vợ chồng, trừ chuyện đó. Dĩ nhiên là mình phải gồng mình?gồng mình?và gồng mình?!

Qua năm 1964, đây là mốc thời gian đánh dấu sức con người chịu đựng có hạn đối với những gì đi ngược lại với thiên nhiên, mà cụ thể là bản thân mình - Phương có thai. Khi biết chính xác có bầu, tụi mình nửa mừng nửa lo. Mình tức tốc về báo cho các chị mình biết, rồi thì mỗi chị đóng góp một ít tiền để lo đám cưới cho mình. Ông anh rễ lớn của mình đại diện bên nhà trai đi theo mình vào Sai Gòn để lo đám cưới. Hôn lễ cử hành rất đơn sơ, nhưng mình cảm thấy hạnh phúc. Tuy đơn sơ, nhưng tiệc cưới hai họ cũng được ăn uống tại Nhà Hàng đàng hoàng. Sau tiệc, vợ chồng mình tạm về khách sạn nghỉ thay vì rước dâu về nhà chồng. Nhà chồng có đâu mà rước dâu? Mọi việc rồi cũng qua.

Rồi 2 tháng?4 tháng?7 tháng?.9 tháng?, đến ngày khai hoa nở nhụy. Phương sinh nở tại nhà hộ sinh Phao Lồ Ðà Nẵng vào ngày 28 tháng 9 năm 1964. Con đầu lòng của mình là gái, mình đặt tên Nguyễn Thị Giáng Hương. Ai cũng nói tên con gái mình thật đẹp, và họ nghĩ mình đã chuẩn bị tên Giáng Hương từ trước, nhưng kỳ thực không phải vậy. Ngay cả ngày giờ sinh con gái mình, mình cũng không có mặt tại nhà hộ sinh. Lý do: mình bị Quân Cảnh bắt lính quân dịch tại ngã tư Phan Chu Trinh, và tức tốc bị đưa về trại nhập ngũ ngay sau đó. Tại đây, người ta phân loại, mình thuộc diện trốn quân dịch 4 năm nên không được ưu đãi gì. Mình sinh năm 1940, đáng ra mình phải trình diện đi nghĩa vụ năm 1960 mới đúng. Vì lẽ ấy, mình không được phép tự do về thăm nhà để báo tin. Trong trại nhập ngũ, mình nhờ anh bạn báo tin về nhà, và sáng hôm sau, bà chị mình vào thăm mình, đồng thời cung cấp cho mình vài thứ cần dùng trong sinh hoạt hàng ngày. Thú thật với bạn, mình rất buồn khi bị bắt bất ngờ. Dẫu sao, mình cũng mừng là Phương sinh nở được mẹ tròn con vuông.

Mình bị chuyển đi ngay vào Trung tâm Huấn luyện Quang Trung Sài Gòn sau 2 ngày ở tại trại nhập ngũ Ðà Nẵng. Tại đây, chế độ sinh hoạt có vẻ dễ thở hơn. Mình viết thư về nhà để báo tin cho Phương biết là mình vẫn khỏe, đồng thời ghi tên con gái đầu lòng của tụi mình là Giáng Hương để Phương làm giấy khai sanh. Tên Giáng Hương được ghi trong một khoảnh khắc đầu óc mình rỗng tuếch, mình không suy nghĩ gì cả. Mình cũng không hiểu tại sao như vậy nữa (?). Hình như nó đã ươm mầm trong đầu mình từ lúc nào, rồi bấy giờ tự động đâm chồi một cách rất tự nhiên, không tính toán, không suy nghĩ. Phải chăng đây là duyên định?
Ngày 10 tháng 10 năm 1964, mình đang ngồi kê khai lý lịch trích yếu thì bỗng có giấy mời lên văn phòng huấn luyện gặp cán bộ chỉ huy. Mình hết hồn, không biết chuyện gì nữa đây? Mình vội chạy lẹ một mạch lên văn phòng cán bộ chỉ huy thì bất ngờ gặp ông anh vợ mình, anh Tạ Phấn Tuân, anh ruột của Phương. Anh ấy mang quân hàm đại úy. Anh nhìn mình và nở nụ cười trìu mến ấm lòng. Thú thật với bạn, mình chỉ gặp anh ấy một lần duy nhất trong thời gian làm đám cưới tụi mình tại Sai Gòn. Thậm chí, mình cũng không biết anh ấy là quân nhân đang tại ngũ. Kể từ khi đó cho đến khi Phương sinh nở, mình không gặp lại anh ấy bao giờ. Cũng dễ hiểu thôi, mỗi người một việc mưu sinh. Hơn nữa, khoảng cách địa lý giữa Sài Gòn và Ðà Nẵng quá xa. Hiểu được điều nầy nên hai anh em mình cũng ngầm thông cảm nhau. Anh ấy đưa cho mình những món ăn thức uống mà bà già vợ mình gởi vô cho mình. Hai anh em mình chuyện trò cũng khá lâu, gần một tiếng đồng hồ. Anh dặn dò mình rất kỹ mọi chuyện trong sinh hoạt quân trường, nhất là không nên khai có bằng tú tài và chớ dại xin chuyển qua trường sĩ quan bộ binh Thủ Ðức. Mọi việc anh sẽ giải thích cho mình nghe sau. Mình chẳng hiểu gì cả, chỉ biết vâng dạ thôi. Sau khi dặn dò kỹ mọi điều, anh ấy vỗ vai mình và quay lui leo lên xe vespa chạy một mạch.

Mình về lại trại đóng quân mà đầu óc cứ suy nghĩ hoài. Qua sáng hôm sau, trung đội mình theo Thượng sĩ Huân ra bãi tập, trong thời gian nghỉ giải lao; mình hỏi thăm Thượng sĩ Huân về Ðại úy Tạ Phấn Tuân, thì ra mới biết anh ấy là trưởng phòng quân số của trại nhập ngũ Quang Trung. Mình mừng thầm?

( còn tiếp )


****

Tuyền Linh

Mục Lục

6. Một Cái Nhìn Lệch Lạc Của Lịch Sử Văn Học

Hoàng Long Hải

Về Văn học chữ Nôm thế kỷ19

Sau khi nhà Lê trung hưng, nước ta bắt đầu thời kỳ phân ly - Nam/ Bắc triều, - kéo dài mấy chục năm, từ 1553 đến khi nhà Mạc dứt nghiệp ở Cao Bằng, năm 1593. Ngay trước năm nầy, Nguyễn Hoàng đã vào Nam, 1558, là năm "ngòi nổ" cho cuộc Nam/ Bắc phân tranh, kéo dài mãi đến năm 1802, là năm Nguyễn Ánh lên ngôi vua, sau khi nhà Tây Sơn bị tiêu diệt.

Nhìn lại một quá trình như thế, nước ta lọan lạc lâu dài, thử hỏi có cái gì gọi là phát triển được. Những người viết sử, văn học sử - ngoại trừ mấy tay Cộng Sản, đã đeo vào mắt cặp kính màu "giai cấp đấu tranh" - có thể trung thực mà nói rằng chính nhờ "Gia Long thống nhứt sơn hà", tình hình chính trị, xã hội, giáo dục, văn học? mới ổn định và phát triển.

Chỉ riêng về mặt văn học, thơ văn sáng tác phong phú hơn trước. Về văn học chữ Nôm, trong một thời gian dài, bị coi thường là một thứ "nôm na là cha mách qué", tới bấy giờ, với tinh thần độc lập - với nước Tàu -, được giới sĩ phu yêu chuộng nhiều hơn, "xử dụng" trong văn chương nhiều hơn. Nhiều nhà thơ chữ Nôm xuất hiện với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Nhất là trong thời kỳ văn học chữ Nôm? hậu bán thế kỷ thứ 19. Người ta có thể "chứng minh" bằng các tác phẩm "lớn" của thời kỳ nầy như "Truyện Thúy Kiều" của Nguyễn Du (1766-1820), "Chinh Phụ Ngâm" của Ðặng Trần Côn (1705-1745) và Ðoàn Thị Ðiểm (dịch, 1705-1749), "Cung Oán Ngâm Khúc" của Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều (1741-1798).

Văn học chữ Nôm phát triển đến đầu thế kỷ 20 thì khựng lại vì "thời thế đã đổi thay": Một là vì Tây đã cai trị nước ta, Tây cần đào tạo một lớp "cán bộ mới" biết Quốc Ngữ và tiếng Tây. Người ta theo "Tây học" để làm "tay sai" - nói theo cách thông thường, và theo các phong trào Tây học như "Phong trào Ðông Du", "Phong trào Duy Tân", Triều đình nhà Nguyễn bỏ lệ các khoa thi chữ Hán, - chữ Nho - để chọn nhân tài ra làm quan giúp vua trị nước?.

Phong trào "Chữ Quốc Ngữ" phát triển ngày càng mạnh, vào thời kỳ đầu thế kỷ 20, cùng với sự giáo dục theo Tây Học càng ngày càng mạnh, ở khắp ba kỳ.

Về Phong trào thơ mới

Với bài "Tình già", - Phan Khôi, năm 1925 ? cùng vài tác giả khác như Lưư Trọng Lư, phong trào thơ mới ra đời ..Hai mươi bốn năm xưa, Một đêm vừa gió lại vừa mưa .., ?Em quay tơ, Chàng ngâm thơ, Vườn sau oanh giục giã, Nhìn ra hoa đua nở .. Với nhiều lý do khác nhau, thơ cũ bị đánh bạt ra ngoài lề "Dòng Văn Học". Những người làm thơ cũ, như Nguyễn Khuyến, Dương Khuê đã ra ngời thiên cổ, hay "thúc thủ", không còn làm thơ nữa. Dòng thơ của họ cũng không còn. Trên thi đàn, người ta chỉ còn thấy Quách Tấn chơ vơ với "Mùa Cổ Ðiển". Bà Thụy Khuê của đài RFI nhận định rằng Quách Tấn là "nhà thơ cuối cùng" của dòng thơ cũ.

Nói như vậy là sai.

Ðối với người xưa, thơ là "cái thú chơi tao nhã", nên họ chỉ "chơi với nhau". Ở những xứ sở có giáo dục và văn học cao, thường là nơi triều đình nhắm vào để tổ chức các "trường thi", chẳng hạn như "trường Nam" - Nam Ðịnh và các vùng chung quanh, ?trường Hà? - Hà Nội, "trường Nghệ" cho vùng Thanh/ Nghệ/ Tĩnh, "trường Thừa" cho kinh đô Huế/ Thừa Thiên và các tỉnh chung quanh - Do đó, sĩ tử, sĩ phu, giới văn học có cơ hội gặp nhau trong việc học hành, thi cử? và cơ hội để trà rượu, trao đổi thơ văn, văn học?

Trong số các "trường" nầy, có lẽ "trường Nghệ" là nơi tập trung nhiều "tao nhân mặc khách", nhiều văn nhân, thi hữu, thi bá, thi ông? Tính cách ?tập trung? như thế khiến các nhà viết "văn học sử" thế kỷ 20, khi giới thiệu, phân tích, phê bình về các nhà văn thơ, thường tập trung vào các vùng "danh tiếng". Từ đó, người đọc, người ngưỡng mộ tập trung chú ý vào vùng nầy mà ?bỏ quên? các vùng có số lượng sĩ phu ít hơn, văn nhân thi sĩ ít hơn. Ðó chính là cách nhìn của các nhà nghiên cứu, phê bình văn học, các nhà viết văn học sử khi viết về văn học cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.

Ðó là chưa kể tới một vài nhà thơ/ văn có cái nhìn khinh mạn về các nhà thơ/ văn không cùng xứ sở, hoặc không cùng phe/ nhóm. Những câu nói như ?Thiên hạ có bốn bồ chữ?? hoặc "Câu thơ thi xã" cho chúng ta quan điểm ấy.


Âm thầm

Trong một môi trường văn học "phân biệt" như thế, ở một thời kỳ lịch sử "cái học nhà Nho" đang càng ngày càng lụi tàn như thế, người ta vẫn thấy có một số người làm thơ vẫn âm thầm sinh hoạt, làm thơ, trao đổi, xướng họa, vẫn giữ lấy thơ, vẫn coi thơ như một thứ gia sản truyền thừa từ cha ông, vẫn cứ gìn giữ nó, bảo vệ nó, vui với nó và vẫn sáng tạo bằng những hình thức thơ cũ: Thất ngôn bát cú, song thất lục bát, ca trù, ca Huế để bảo tồn ?vốn liếng của cha ông?.

Cách tự "khoanh vùng" văn học như nói ở trên làm cho người ta có cái nhìn sai lệch về lịch sử nhiều lắm. Ngay những sách giáo khoa Việt Văn cho học sinh lớp Ðệ Tứ - thi Trung Học Ðệ Nhứt cấp, - hay lớp Ðệ Nhị - Thi Tú Tài 1 ? như sách của ông Bùi Hữu Sủng, cũng chỉ dạy, bàn nhiều về các nhà thơ văn gốc ?trường Nghệ?. Như kinh nghiệm của tôi khi học thi, cũng chỉ thấy vậy. Nếu không có câu thơ của Cao Bá Quát chê thơ của "Mạc Vân thi xã": "Câu thơ thi xã, chiếc thuyền Nghệ An" thì chưa chắc tôi biết rằng "Huế tui" có một "băng thơ" của một ông Hoàng - Ông Hoàng Tuy Lý Vương - và bạn ông ở kinh đô Huế. Tui không có thì giờ, cũng như đủ trình độ để bàn việc nên hay không nên đưa thơ ?Thi Xã? vào chương trình giáo dục, nhưng rõ ràng các nhà thơ văn, các nhà phê bình văn học, không thiếu mặc cảm, định kiến khi bàn về thơ của ?ông Hoàng mười một? và bạn của ông. Về sau nầy cũng vậy, sách báo phê bình văn học, sách giáo khoả ít khi bàn tới thơ của nhóm ?Hương Bình thi xã? của Ưng Bình Thúc Giạ? trong đó, thêm cụ Nguyễn Khoa Vy, và vài nhà thơ khác nữa, và cụ Kỉnh Chỉ. Cụ Kỉnh Chỉ làm thơ hay. ?Thầy Kỉnh Chỉ tiếng hay thi, Âm vận thanh tao ít kẻ bì.? Xin đừng nghĩ rằng mấy ?ông? nhà thơ nầy "mặc áo thụng" vái nhau. Hãy đọc "Thơ Kỉnh Chi" đi, mới giựt mình.

Xin nói thực rằng, cách nhìn ?Thiên hạ có bốn bồ chữ? của Cao Bá Quát khá phổ biến trong giới văn học. ?Văn mình, vợ ngườỉ, ?chỉ có thơ của ta là nhứt thiên hạ?. Hồi nhỏ, học lớp Nhì, lớp Nhứt, tôi ngốn không ít tác phẩm của các nhà văn Nam Bộ, từ những ?Sách Bạn Trẻ? của Nhà xuất bản Tân Việt, gần như thuộc lòng ?Khói lửa Toàn Dương?, ?Con đường nghĩa vụ?, ?Mây trôi về Bắc?, ?Xin đắp mặt tôi mảnh lụa hồng?, ?Mẹ cũng chết vì Tổ Quốc?, ?Mặt trận Hoàng Su Phì?? và đọc một hơi hết bài ?Ðây Tha La xóm đạỏ? trong ?Nửa bồ xương khổ của Vũ Anh Khanh. Thế rồi nhóm nầy, có khuynh hướng kháng chiến - chống Pháp - những người tôi yêu thích như Tô Nguyệt Ðình, Thẩm Thệ Hà? biến mất. Cuộc di cư năm 1954 đưa một số văn nghệ sĩ chống Cộng từ ngoài Bắc vô, chiếm lĩnh văn đàn. Ngay như Võ Phiến, cũng là một nhà văn chống Cộng miền Trung, sau khi vào Nam, cũng phải ?chật vật? lắm mới chường nỗi mặt của ông lên với văn đàn chống Cộng Saigon.

Thành ra, cũng có người, không thấy các nhà thơ cổ cuối cùng ở Miền Nam ở đâu hết, thậm chí họ không quan tâm hay cũng không biết "Hương Bình thi xã" là nhóm thơ nào, cũng như "Tao Ðàn Diêu Trì" gồm những ai.

Tôi được điều may mắn.

Khoảng sau năm 1960, khi tôi đang dạy Việt Văn ở Trường Trung Học Ðệ Nhị Cấp Bán Công Huế thì ông Hoàng Trọng Thược cầm một tập thơ ông mới soạn xong đến thăm ông hiệu trưởng trường tôi dạy. Anh Hoàng Văn Xướng và tôi được ông hiệu trưởng gọi đi với ông gặp "khách thơ".

Tôi nói với anh Xướng: "Dòng họ Hoàng Trọng nầy nổi tiếng văn học ở Nguyệt Biều đây (làng Nguyệt Biều - tg) đâỵ? Nói như thế là bởi "dư luận Huế", và cũng vì tôi đã đọc "Việt Nam Văn Học Toàn Thư" cuốn 1 - phần nói về ?Truyện thần thoạỉ của Hoàng Trọng Miên - Ông là anh hay em với Nhà Văn Thanh Nghị - Hoàng Trọng Quỵ - Sự xuất hiện của cuốn ?Văn học Toàn thử gây không ít tranh cãi trong giới văn học Saigon, có người nói nặng lời rằng ông Hoàng Trọng Miên - trong phần ?Truyện Thần Thoạỉ đã ?ăn cắp? truyện ?Trường ca Ðăm San? của Nguyễn Ðổng Chi ? thân phụ ông Nguyễn Huệ Chi - Có dịp tôi sẽ nói thêm sau. (1).

Trong khi các ông kia đang nói chuyện với nhau, tôi vừa ngồi nghe, vừa tò mò cầm cuốn sách của ông Hoàng Trọng Thược mở ra xem, thấy tác giả giới thiệu phần nhiều các nhà thơ, văn không có tên trong chương trình Việt Văn của Bộ Quốc Gia Giáo Dục - thành ra không cần thiết cho các giáo sư đang dạy Việt Văn thời bấy giờ, ở trung học cũng như Ðại Học Văn Khoa ? Ðại Học Huế. Như sau đó tôi nói với mấy người nói trên, cuốn sách của ông Hoàng Trọng Thược không cần thiết cho việc dạy học của chúng tôi. Về các tác giả trong sách của ông Hoàng Trọng Thược, chỉ bàn tới các tác giả gần cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, các nhà thơ trong ?Hương Bình Thi Xã?, ?Tao Ðàn Diêu Trì? và những nhà thơ ngoài hai nhóm nầy nhưng cùng thời với nhau. Tuy vậy, tôi hết sức vui mừng và thích thú khi thấy trong sách ấy có giới thiệu thơ của Cụ Kỉnh Chỉ, ?ông anh bà con xả của mẹ tôi. Xa mà lại rất gần vì hồi nhỏ, nhà ?Cụ Ðốc Hỷ, - tiếng người dân Quảng Trị thường gọi ông một cách tôn kính, thân thương, ở bên kia ngã tư ? ngã tư ?đường Gả và đường Cửa Hữu, đường từ cửa thành cổ Quảng Trị đi ra phía bờ sông Thạch Hãn - nhà tôi thì ở bên nầy, mẹ tôi cũng làm việc ở bệnh viện Quảng Trị hơn 10 năm, khi ấy ?Cụ Ðốc? làm giám đốc bệnh viện. Cũng hồi đó, khi chưa tới tuổi học lớp Ðồng Ấu với Cô Hồ, cô giáo đầu đời của tôi, ?thấỷ ông Cụ trên đường ông đi làm hay về, không biết bao nhiêu lần, mà lần nào tôi cũng phải trốn vì ?sợ ông như sợ cọp?. (2).

Chương trình giáo dục Văn Chương Việt Nam cho học sinh thời kỳ bảo hộ (tìm hiểu trong sách ?Việt Nam Văn Học Sử Yếủ của Dương Quảng Hàm), thời chính phủ Trần Trọng Kim - có khi người ta gọi là ?chương trình Hoàng Xuân Hãn - thời kỳ Quốc Gia hay thời Cộng Hòa, nhìn chung, đều giống nhau: Sơ lược về văn chương chữ Hán, giảng dạy về văn chương chữ Nôm thế kỷ 19 là trọng điểm, chỉ nói qua văn chương chữ Nôm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, (thời kỳ Phong Trào Ðông Du và Phong Trào Duy Tân), lại chuyên sâu về văn chương chữ Quốc Ngữ... Nói chung, mục đích chương trình nầy là giới thiệu và giáo dục về văn học Việt Nam, xây dựng cho người học có một kiến thức căn bản về văn học Việt Nam. Trong viễn tượng đó, chương trình giáo dục nầy đã có tính cách ?ôm đồm?, nên không thể không có ít nhiều thiếu sót, mặc dù thời Ngô Ðình Diệm, trong khi ngoài Bắc đang đàn áp các nhà văn thơ trong ?Phong trào Trăm Hoa Ðua Nở? thì trong Nam có cải cách về giáo dục văn chương, đưa văn học mang tính tiểu tư sản vào dạy cho học sinh, sinh viên để chống lại ?văn chương vô sản? của Cộng Sản Bắc Việt. Trong tình hình chống nhau giữa hai phe Cộng Sản và Tự Do ở Việt Nam thời bấy giờ, muốn thành công trong công cuộc chống Cộng, người ta không thể làm khác được. Hình ảnh của Dũng (trong Ðôi bạn và Ðoạn Tuyệt), khi bình tĩnh và hiên ngang ra đứng trước vành móng ngựa của Thực Dân Pháp đã được soi sáng lên, làm tấm gương sáng cho thanh niên miền Nam khi họ cầm súng ra chiến trường.

Cách đây hơn mười năm, tôi được biếu tập "Thơ Kỉnh Chỉ" do các con cháu của Cụ Ðốc sưu tầm và xuất bản. Hồi trước, khi còn dạy học, đọc sách của Hoàng Trọng Thược, tôi thấy tác giả chỉ trích một số bài thơ của Cụ Kỉnh Chỉ. Bây giờ thì nhiều lắm, cả một cuốn thơ dày, càng đọc thơ của Cụ, tôi càng thấm thía về cái tình người ? và cả tình yêu của Cụ đối với con người, quê hương, làng xã, đất nước, đồng bào... Những đặc điểm nầy, tôi đã có nói trong bài tôi viết về tiểu sử của Cụ, in trong tập "Viết về Quảng Trị", quê ngoại tôi. Chỉ một lòng yêu làng quê của mình, làng Nhan Biều - bên kia sông Thạch Hãn, ngang với thành phố Quảng Trị bên nầy, Cụ viết những mấy bài thơ. Về tết Mậu Thân, trước cảnh chết chóc và đau thương của Huế, Cụ có những ba bài thơ, chứng tỏ Cụ đau đớn lắm cho nỗi khổ của đồng bào Huế của Cụ, chưa kể trước đó, trong thời bình, sông Hương núi Ngự, cũng đã làm cho Cụ xúc động nhiều qua những bài thơ, ca Huế... mà Cụ đã từng sáng tác.

Cũng bởi "méo mó nghề nghiệp", dạy Việt Văn, tôi dự trù "chắc phải viết vài nhận xét" về thơ của Cụ như tôi đã từng viết về các tác giả thơ Nôm khác trong sách giáo khoa của tôi để dạy cho học sinh, nhưng sau khi đọc bài của ông Tôn Thất Kỳ giới thiệu và nhận xét về thơ Cụ in trong sách nói trên, tôi bỗng bỏ ý định đó. Bài của ông Tôn Thất Kỳ viết đầy đủ và hay quá, làm cho tôi ngại, nên lại thôi.

Nhưng tôi vẫn bị ám ảnh về sự thiếu sót ? hay lệch lạc? của những nhà giáo dục, những người viết lịch sử văn học, cố ý hay vô tình bỏ quên những nhà thơ cổ điển, - ngay cả trong ?Thi nhân Việt Nam? của Hoài Thanh/ Hoài Chân cũng vậy luôn, đến nỗi Thụy Khuê phải nói rằng Quách Tấn là nhà thơ cuối cùng làm thơ cổ. Có lẽ Thụy Khuê chỉ biết có một mình quyển thơ ?Mùa Cổ Ðiển? của ông Quách nằm chơ vơ trong một thư viện nào đó ở Paris hay chăng, trong khi ở Việt Nam, sau ?phong trào thơ mớỉ, người làm thơ cổ cũng còn nhiều lắm. Chương trình giáo dục của Bộ Quốc Gia Giáo Dục đã bỏ quê họ, tác phẩm của họ đấy thôi.

Ngay cả khi còn ở trong tù cải tạo, tôi cũng đã biết thêm vài nhà làm thơ cổ điển. Rồi đến khi gặp nhà thơ Hoàng Vũ ở Pulau Bidong, tôi lại được nhà thơ xứ Quảng nầy cho tôi biết thêm về một số nhà thơ cổ điển khác nữa ở miền Nam trước 1975, và một số nhà thơ từ miền Bắc vào Nam sau năm 75 đó. Vì vậy, trong tập hồi ký ?Bèo giạt?, tôi có dành một chương để viết về Hoàng Vũ và bạn thơ của ông, khi ông chưa vượt biên năm 1989. Xin trích một đoạn:

?Thời tiền chiến, trong khi phong trào thi ca lãng mạn đang lan rộng khắp nước ta, người ta đua nhau làm thơ mới, từ hình thức đến nội dung, chịu ảnh hưởng không ít của thi ca lãng mạn Pháp thì Quách Tấn đi ngược chiều. Ông làm thơ cổ điển, xuất bản một tập thơ cổ điển (tập ?Mùa Cổ Ðiển?). Ông là đóa hoa cô đơn và nổi bật trong thời kỳ đó về những bài thơ làm theo lối cổ của ông, mà nổi tiếng nhất là bài ?Ðêm Thu nghe quạ kêủ, với nhiều thành ngữ, điển cố - lối làm thơ chứng tỏ sự uyên bác cổ văn mà rõ nhất là ?Cung Oán Ngâm Khúc? của Ôn Như hầu Nguyễn Gia Thiều. Ðây là một bài thơ hay, tôi xin ghi lại như sau:


Ðêm Thu Nghe Quạ Kêu

Từ Ô Y Hạng rũ rê sang
Bóng lẫn đêm thâu tiếng rộn ràng
Trời bến Phong Kiều sương thấp thoáng
Thu sông Xích Bích nguyệt mơ màng
Bồn chồn thương kẻ nương sông bạc
Lặng lẽ nhà ai rụng giếng vàng
Tiếng dội lưng mây đồng vọng mãi
Tình hoang mang gợi tứ hoang mang.

(Quách Tấn - Mùa Cổ Ðiển)


Ô y hạng: Ngõ áo thâm, tức là ngõ nhà quan, người trong họ mặc cùng một màu áo. Tỷ dụ như giòng họ ông Phan Ðình Phùng (12 đời, đời nào cũng có người đổ đại khoa - tiến sĩ), dòng họ đại thi hào Nguyễn Du, dòng họ Thân Trọng, Hà Thúc, Nguyễn Khoa ở Huế, nhiều đời đổ đại khoa và làm quan to trong triều.

Bến Phong Kiều: Ý từ trong bài thơ Ðường nổi tiếng "Phong Kiều Dạ bạc" của Trương Kế.

Xích Bích: Chỗ đóng quân của Tào Tháo trên sông Trường Giang. Khổng Minh bày mưu hỏa công cho Tôn Quyền đốt cháy thuyền của Tào.

?Những người làm thơ chân chính thì không về hùa với ai để dùng thơ làm nấc thang danh vọng như Tố Hữu, Nguyễn Ðình Thi, và cũng không làm thơ theo "Ðơn Ðặt hàng" của Hội Nhà Văn của đảng (Cọng Sản). Bởi vậy, ngoài những nhà thơ và người ái mộ thơ ?chơi thởvới nhau, thơ của họ không được phổ biến rộng rãi và những Hội Thơ (Tao Ðàn) của họ, đối với ?Bác và Ðảng? đều ?phi pháp?. Họ phải hoạt động âm thầm, nhiều người không biết tới, nhất là ?người nước ngoàỉ, ?người có quốc tịch nước ngoàỉ thì không chắc biết tới.

?Những thi sĩ âm thầm làm thơ cổ điển hiện nay ở Việt Nam không phải là ít: Lạc Nam, Trương Sư Xuyên, Nam Hà, Vọng Chi (tức Thái Can, thi sĩ, bác sĩ, đã đi Pháp), Vũ Khắc Văn (Trác Ngọc), Trúc Khê (mới, không phải Trúc Khê Ngô văn Triện, cũ) Trúc Phong (đã đi Pháp), Trình Xuyền, Thu Vân (nữ), bà Song Hường, bà Mỹ Linh, Liên Huê (nữ), Trương Duy Hy (có lẽ đã qua Mỹ theo chương trình HO), Tuyết Ngọc, Toại Khang, Ðan Phượng, Hành Sơn Lưu Vĩnh Thuật (đã qua đời), Vũ Hân (đã qua đời) Chính Hà (cháu 7 đời Ôn như hầu Nguyễn Gia Thiều), Thường Quân Vĩnh Mạnh, Hoàng Vũ ... Họ còn sống ở khắp cả ba miền Trung, Nam, Bắc và sinh hoạt trong các hội thơ như Thạch Ðộng Tao Ðàn, Hồng Ðô Thi Các, Tao Ðàn Thái Hòa ...

?Ðể tránh sự theo dõi, chú ý và có thể bắt giữ của chính quyền Cọng Sản Việt Nam, họ sinh hoạt không thường xuyên. Theo Hoàng Vũ, buổi họp thơ cuối cùng của ông trước khi trốn khỏi nước là vào năm 1988, tại Saigon, tại nhà của Thường Quân Vĩnh Mạnh, có Lạc Nam, Chính Hà (từ Bắc vào dự) và có cả Tô Kiều Ngân, nữ sĩ Cao Mỵ Nhân, mới tù "cải tạo" về.

?Năm 1989, sau khi đến Bidong một thời gian ngắn, Hoàng Vũ thành lập ở đó nhóm "Thi Bút Bidong", tổ chức nhiều buổi nói chuyện thơ. Chủ tọa là Hoàng Vũ, người điều khiển chương trình rất khéo là Trịnh Hí Phùng. Nghe thông báo, tôi có đến nghe và rất ngạc nhiên trước nét chữ Nho bay bướm của Hoàng Vũ. Ông ta viết được cả 2 loại: viết thảo và chân phương. Với loại nào, ông cũng tỏ ra là người tài hoa.

Cách đây ít lâu, nói chuyện với một người cháu ngoại Cụ Ðốc Hy, tôi nói rằng đọc thơ Cụ, tôi có cảm tưởng như đọc thơ Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến: Bình dị, đơn giản, cảnh sắc rất Việt Nam. Tôi tìm đọc vài bài:


Qua Ðèo Ngang

Hai mươi năm trước có qua đây
Cảnh ấy không hay đến nỗi này
Nửa tấm bia tàn rêu lẫn mốc (*)
Một gian cổng cũ cỏ liền cây
Hỏi ai Nam, Bắc khi qua lại
Có xót dâu cồn chuyện đổi thay
Sực nhớ công người xây đắp trước
Giọt châu tầm tả chéo khăn dầy.

(*) Tấm bia vua Minh Mạng đề: ?Thiên hạ đệ nhất hùng quan?.

Ðối chiếu với bài "Qua Ðèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan. Lòng ?hoài cổ? ? ?Có xót dâu cồn chuyện đổi thaỷ, - Dâu cồn là chuyện tang thương đấy ? Biển xanh hóa hành ruộng dâu trong câu nói của Bà Nữ Oa - , buồn vì thời gian trôi chảy - Nửa tấm bia tàn rêu lẫn mốc - trong thơ Cụ, nói lên nỗi đau vì thế sự.

Qua đèo Ngang

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông rợ mấy nhà.
Nhớ nước, đau lòng con cuốc cuốc,
Thương nhà, mỏi miệng cái da da.
Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Cùng một cảnh sắc, hai tâm hồn, cùng tâm sự người mất nước: Tâm trạng ?hoài Lể của người đàn bà và tâm trạng nước mất nhà tan vào tay thực dân Pháp của Cụ Ðốc Hy. Hình ảnh, màu sắc ngôn ngữ bình dị, rất Việt Nam. Một người có tên trong Văn Học Sử, trong chương trình giáo dục, một người bị? bỏ quên.

Phụ lục: Qua Ðèo Ngang (bài thứ hai của Kỉnh Chỉ)

Ngàn tầm cao ngất ải xưa đây
Mấy độ trèo leo đến nỗi nầy
Mở mắt buồn trông cùng mặt bể
Huơ tay giận xé toác đầu mây
Thuyền ngư cập bến trăng mờ bóng
Chim mỏi về rừng gió lạnh cây
Bảy dặm quanh co qua khỏi đó
Xanh tươi thấy núi Ngũ-Hành ngay

1928

Miền Trung là miền của bão lụt. Xứ sở lắm nghèo nhiều đói, vậy mà mỗi năm gánh thêm vài ba trận bão lụt, khổ sở dân tình biết bao nhiêu. Cảnh ấy là Cụ Ðốc cảm thấỷ

Buồn bão lụt

Ngỡ rằng năm Mão được mùa hung,
Trận lụt năm nay lớn lạ lùng
Mưa xé mái tranh rơi sạt sạt,
Gió xô vách đất ngã đùng đùng
Ðậu mè lúa bắp rơi tầm bậy
Mèo chó heo gà chạy tứ tung
Cao lắm ông trời soi chẳng thấu
Mồ hôi nước mắt của dân cùng
1939

Theo quan điểm thông thường, năm Thìn thường bão to, lụt lớn. Không ngờ năm nay, ông trời làm bão lụt sớm một năm. (Tý, sửu, dần, mão, thìn, tỵ? ). Trước cảnh đau đớn, người Việt Nam thường kêu trời (cầu trời, khấn Phật), nhưng cũng lắm khi ?trời cao không thấủ - Cao lắm ông trời soi chẳng thấu - Cụ Ðốc thường đưa những câu tục ngữ bình dị vào thơ. Nếu nói ?sống với nhân dân?, ?đi với nhân dân? thì người đó chính là ?người thơ Cụ Ðốc Hỷ vậy.

Một cái nhìn khác, một nhà thơ Việt Nam khác, với bài thơ ?Nước Lụt Hỏi Thăm Bạn? (Nguyễn Khuyến)


Ai lên nhắn hỏi bác Châu Cầu,
Lụt lội năm nay bác ở đâu?
Mấy ổ lợn con rày lớn, bé?
Vài gian nếp cái ngập nông, sâu?
Phận thua, suy tính càng thêm thiệt,
Tuổi cả, chơi bời hóa sống lâu.
Em cũng chẳng no mà chẳng đói,
Thung thăng chiếc lá, rượu lưng bầu.

Phụ lục (Bài đọc thêm)



Thu Ðông bão lụt

Thường thường đến giữa tiết thu đông,
Bão lụt tưng bừng có khổ không
Bùn đọng mưa dầm khoai thúi cả
Mưa giày gió dập lúa tan bông
Ăn đà không khẳm ngày ba bữa
Thuế phải còn lo năm mấy đồng (*)
Ruộng đất nương vườn vô nước cả
Nghĩ mà thương hại cảnh nhà nông.

(*) Thuế "thân" còn gọi thuế đinh, là một thứ thuế đánh vào đầu người, từ 18 đến 60 tuổi, không đánh vào lợi ích. Thời Pháp thuộc, thuế người đánh cao và rất gắt, nhiều người dân không đóng nỗi, phải trốn vào rừng...

Thất thủ Nam Kinh

Nghe nói Nam Kinh Nhật lấy rồi
Trăm năm Trung Quốc thế là thôi
Lâu đài dưới đạn tàu bay thả
Lăng tẩm trong dòng máu nóng sôi
Sẵn vỏ đậu hầm không tốn củi
Có da có thịt chẳng cần nồi
Hơn thua đều cũng người Ðông Á
Sợ lạnh răng vì bởi hở môi.

1937

Xóm giềng sao nở hiếp chi nhau
Ðức hiếp Ba Lan, Nhật hiếp Tàu
Giả dạng văn minh lừa chúng trước
Ra tay tàn bạo giết người sau
Máy bay hơi ngạt khoe mình giỏi
Ðất rộng dân đông ghét họ giàu
Không biết gian thâm là lậm mạt
Trèo càng cao lắm, té càng đau

Ðời Cu ? Ðốc, trãi qua nhiều cuộc chiến tranh, từ Thế Chiến thứ Nhứt (1914-1918 ? Cụ tốt nghiệp ?Y sĩ Ðông Dương? - Medecin Indochinoise - năm 1915), Thế Chiến thứ Hai (1939-45), Pháp Việt chiến tranh (1945-54). Vì tinh thần chống Pháp giành độc lập, cụ từng tham gia công cuộc kháng chiến nầy. Mặc dầu chiến tranh xảy ra ?bên Tâỷ, ?bên Tàủ cũng làm Cụ Ðốc xúc động, ưu tư... ?Sẵn vỏ đậu hầm không tốn củỉ, ?Sợ lạnh răng vì bởi hở môỉ. ?Nồi da nấu thịt?, ?Gian thâm lậm mạt?, ?Trèo cao té đaủ,? Cụ vẫn thường dùng tục ngữ có khi cả điển tích - như trong bài trên - để nói về sự khôn dại ở đời: ?Môi hở răng lạnh? hoặc ?Củ đậu đem nấu đậu, Ðậu trong nồi ngồi khóc, Cùng một gốc sinh ra, Ðốt nhau gì thật gấp. Bài thơ ?Thất bộ thỉ của Tào Thực.

Nhớ Huế

Gần năm năm chẵn, chẳng về kinh
Nhớ cảnh sông Hương, núi Ngự Bình
Nhớ súng Ngọ môn khi rợn sáng
Nhớ chuông Thiên Mụ lúc tàn canh
Nhớ sân Cần Chánh quan đâu cả
Nhớ rạp Thanh Bình khách vắng tanh
Nhớ chị chèo đò, o bán hến
Nhớ bao nhiêu chuyện bấy nhiêu tình.

Ở Cửa Ngăn, gần Ngọ Môn, có 9 cây súng Thần Công để giữ 9 Cửa thành Huế. Nay nước không còn, súng nằm đó chơ vơ khiến Cụ Ðốc nhớ nước khi trời rợn sáng. Chùa ThiênMụ còn đó, chuông Thiên Mụ còn đó, khi hoàng hôn xuống, tiếng chuông chùa còn ngân nga, làm Cụ Ðốc nhớ ?Tổ quốc ta, ta phải nghe trong tiếng chuông Linh Mụ? ? Nguyễn Văn Thích.

Lòng nhớ Huế của Cụ Ðốc, có khác chi ?Thăng Long thành hoài cổ? của Bà Huyện Thanh Quan:

Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
Ðến nay thấm thoắt mấy tinh sương
Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo,
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương,
Ðá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt,
Nước còn cau mặt với tang thương.
Ngàn năm gương cũ soi kim cổ.
Cảnh đấy người đây luống đoạn trường.

Năm 1954, Cụ Ðốc đi Pháp, thăm thủ đô hoa lệ của nước Pháp. Cụ rất công bằng. Paris nổi tiếng khắp thế giới, Cụ vẫn khen, nhưng rất nhân bản, Cụ không vui khi thấy trong cảnh hoa lệ đó, lại cũng có ăn mày. Cũng mai mỉa đấy, quí vị ạ./


Xem cảnh Ba-Lê

Cảnh Ba-Lê đẹp chẳng đâu tày
Nổi tiếng hoàn cầu tự thuở nay
Vườn thú Vanh-xen voi cọp đủ
Chỗ chơi Công-cọt ngựa xe đầy
Dồi dào hàng hóa nhà Phay-dét
Ðồ sộ lâu đài điện Vẹc-xây
Chỉ có một điều hơi chướng mắt
Ngoài đường thỉnh thoảng gặp ăn mày.

Trời kỳ cụ ở Paris, hội nghị Genève kết thúc, Việt Nam chia đôi ở sông Bến Hải, cầu Hiền Lương là phương tiện đường bộ duy nhứt nối liền hai miền Nam/ Bắc. (Bấy giờ tiến sĩ Phan Văn Thính, con trai Cụ, phục vụ trong ?phái đoàn Quốc Gia Việt Nam?, tham dự Hội nghị ấy). Lằn ranh chia đôi Việt Nam nằm gọn trong tỉnh Quảng Trị. Sự kiện lịch sử trọng đại và đau đớn đó làm Cụ Ðốc thêm nhớ, thêm đau cho quê hương mình.

Nằm nhớ Quảng-Trị

Chân trời mặt bể dặm đường xa,
Tuyết điểm sương tô mái tóc già
Khách Việt chưa từng mùi lữ thứ
Ðất Âu thật lắm vẻ phồn hoa
Vì lòng cố quốc còn cay đắng
Nên chén tha hương ít mặn mà
Quảng-Trị ai về cho nhắn hỏi
Bến Hiền Lương cũ những ai qua.

Sau khi "hòa bình lập lại", Cụ có cơ hội "Về thăm nhà cũ ở Nhan Biều":

Trên đường hương lộ xuống ô-tô
Nhà cũ dè chừng dạo bước vô
Vách cũ gạch vôi nằm lệch lạc
Thềm hư cây cỏ mọc lô xô
Vườn hoang để đó hoa còn nở
Giếng bỏ lâu rồi nước đã khô
Lũ trẻ quên mình là chú bác
Hỏi nhau: ?cụ ấy cụ già mổ?

Câu cuối trong bài thơ của Cụ khiến tôi nhớ ?Hồi hương ngẫu thử của Hạ Tri Chương - thời Thịnh Ðường - bài thơ tôi từng dạy cho học sinh khi giảng về Vương Tường.

Thiếu tiểu ly gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn, khách tòng hà xứ lai?

Dịch nghĩa:

(Tuổi trẻ ra đi, già mới về,
Giọng nhà quê vẫn không đổi, râu tóc đã rụng hết.
Trẻ con trng thấy, không nhận ra,
Cười hỏi, khách từ phương nào đến?)

Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê không đổi, tóc đà khác bao
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?

(Phạm Sĩ Vĩ dịch)

Ông Cụ là người rất đa tình. Ðêm nằm không ngủ được, nghe tiếng sáo, nghe tiếng gà, nghĩ tới bóng nhạn bay - có nghĩa là thời gian trôi đi trong vắng lặng, nghĩ tới cái vô nghĩa của danh lợi, nghĩ tới văn chương - cái sẽ tồn tạỉ Cụ nghĩ tới bạn với nhiều điều suy tư, mái tóc Cụ rối bời.

Cái âm thanh làm cho người Việt nhớ nhà là ?tiếng gà?, chúng ta thường gặp trong thi cả từ những bài thơ rất xưa ?Con gà nó gáy o o, Phải thuyền ông Trạng đưa cô tôi về cùng? trong Phạm Công Cúc Hoả cho đến ?Xao xác gà trưa gáy não nùng? của Lưu Trọng Tư.

Ðêm nằm nghe tiếng sáo,
nhớ bạn xưa


Tiếng sáo nhà ai gió thoảng đưa,
Ðêm nghe ríu rít dễ buồn chưa
Một trời tinh đẩu canh gà giục
Ngàn đặm quan hà, bóng nhạn thưa
Danh lợi nhàm người trò bánh vẽ
Văn chương kén khách món hàng xưa
Ai về nhắn bảo cùng ai đó
Mái tóc chàng Phan đã rối bừa.

Tiễn con đi

Mới được sum vầy đã biệt ly
Tiễn con thầy biết dặn con gì?
Tấc lòng ngay thảo cho tròn nhé
Cái bã giàu sang chớ vội chi
Trời biển ấy là ơn tổ quốc
Cõi bờ đâu cũng việc nam nhi
Công thành thân thoái gương kim cổ
Phải tính ngày về tự lúc đi.

Bài nầy rất lạ. Lạ là vì tôi ít thấy trong thi ca, chỉ thấy nhiều nhất là trong ?Tâm Hồn Cao Thượng? (Grand Coeur) của De Amicis. Sự giáo dục trong sách nầy là trong văn hóa Âu Tây, thơ Cụ ở đây là lời giáo huấn của một ông Cụ già rất Việt Nam. Người ta ai cũng mong cho con thành công, hiển đạt, chức trọng quyền cao, chứ không mấy ai khuyên con mau rời nơi ?quyền cao chức trọng?.

"Công thành thân thoái" là câu ít ai nói tới trong thế kỷ 20.

Cuộc tàn sát năm Mậu Thân 1968 là nỗi đau lớn của người Huế. Cụ có những ba bài nói về Huế năm Mậu Thân. Có lẽ lòng cụ đau đớn lắm khi nghĩ tới cựu kinh đô.

Vịnh cảnh Huế
sau biến cố Mậu Thân

Cái họa chiến tranh ai nỡ gây
Cố đô khói lửa tóc tang đầy
Ðền đài trong nội hư nhiều chỗ
Nhà cửa ngoài thành sập cả giây
Hương Thủy thây trôi sông nhuộm máu
Ngự Bình bom dội núi tan cây
Mắt già chan chứa đôi giòng lệ
Khóc cảnh tang thương giữa tết nầy.

1968



Họa thơ Mậu Thân
của Trần Văn Thạnh

Cố đô đâu phải chốn sa trường
Sao lửa binh đầy giữa đế hương
Nghi ngút thành sầu mây đỉnh Ngự
Tưng bừng sóng hận nước sông Hương
Tóc tang chồng chất đều trăm họ
Nhà cửa tiêu điều cả bốn phương
Cảnh Tết Mậu Thân khi nhớ lại
Mắt già khôn ngớt lệ tang thương

1968


Kính họa bài Xuân Mậu Thân cảm tác của
cụ Văn Ðình Tôn Thất Bân

Té ở ngoài mình cũng giống đây
Tết nầy chiến họa thật ghê thay
Dữ dằn lại quá bao lần trước
Chộn rộn chưa rồi mấy bữa nay
Năm khỉ nhiều người đang hú vía
Tuổi hùm các cụ cũng quơ tay (*)
May nhờ trời Phật cho còn sống
Thì hưởng an vui sẽ có ngày
1968

(*) Cụ Văn Ðình và tôi đều tuổi dần

Tôi chỉ trích ra đây, nhận xét sơ lược vài ba bài thơ của Cụ Ðốc Hy. Sự nghiệp văn thơ đồ sộ của Cụ làm tôi hết sức e ngại khi thấy sức lực của mình. Vả lại, tôi là phận con cháu, nghĩ tới Cụ đã sợ - cái sợ bắt đầu từ thuở ấu thơ của tôi, nên cái ngại ngùng đã có, nay lại ngại ngùng hơn. Tôi hy vọng các nhà viết văn học sử, các nhà viết phê bình văn học, các giáo sư dạy môn văn chương, có một nhãn quan sâu hơn, xa hơn về lịch sử văn học nước nhà, không lệch lạc, không thiên kiến, để giới thiệu đầy đủ thi ca Việt Nam cho các thế hệ mai sau. Mình không nói, bọn trẻ làm sao biết.

Ðơn giản chỉ có vây.



Mùa Xuân năm 2022

Hoàng Long Hải



(1) Vụ Nguyễn Bá Chung: Cách nay hơn 10 năm, Nguyễn Bá Chung, giám đốc một chương trình nghiên cứu văn học của người Việt tỵ nạn ở hải ngoại. Y, quê ở An Cựu /Huế, du học Mỹ từ trước 1975, thiên Cộng, mời hai người Cộng Sản, từ trong nước ra đảm nhận công việc nầy. Dĩ nhiên người Việt ở hải ngoạ phản đối, nhất là những người sinh sống ở Boston. Tôi cũng có tham gia. ?Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà thạ? Ai lại dùng người Cộng Sản để nghiên cứu các công tình văn học của người quốc gia - chống Cộng - , trong gtình hình "văn học tỵ nạn" không thể không có lập trường chính trị, nhất là về phía người Cộng Sản, chính trị "ngự trị" trên tất cả mọi lãnh vực. Nguyễn Bá Chung, ngoài những hoạt động thiên Cộng, còn hứa, sau khi y chê bai người Việt di tản là "giá áo túi cơm":


Tôi sẽ về làm người tù tự trói
Mang trên mình những biểu ngữ đầy tên
Ðể được sống một lần trong tự hối
Với những người không biết vẫn thân quen

Y hứa sẽ về phục vụ đất nước, nhưng tới nay vẫn chưa thấy y về. Việt Cộng chưa chia phần hay sao?

(2) Khi Ông Cụ làm giám đốc Bệnh Viện Quảng Trị, tôi chưa đi học, hàng ngày còn đi lang thanh chơi ở con đường trước bệnh viện, mỗi lần thấy bóng Ông Cụ, tôi trốn gấp, trốn một ông quan ? dân chúng gọi Ông Cụ là "Cụ Ðốc" hay "Quan Ðốc", một Ông Cụ nghiêm nghị, cậu mạ tôi còn kính sợ, huống chi tôi. Hình ảnh ông Cụ rất quen thuộc: áo trắng dài may theo kiểu ta, vạt ngắn, quần cháo lòng trắng, giày hạ, che dù trắng. Ðây là trang phục của giới sĩ phu thời ấy. Một lần tôi "đi coi" cụ Huỳnh Thúc Kháng ghé thăm Quảng Trị, tôi cũng thấy Ông Cụ nầy cũng ăn mặc như thế. Hình ảnh hai Ông Cụ giống y nhau.

Hoàng Long Hải

Mục Lục

7. Phở Của Việt Nam Hay Của Tây Của Tàu ?

Phạm hy Sơn

Lời Nói Ðầu : Cách nay mấy tháng nhân đọc một bài báo nói về phở của Việt Nam nay nổi tiếng khắp thế giới là ngon, lôi cuốn khách sành ăn ở Mỹ, ở châu Âu, ở Trung Hoa, Nhật, Úc . . . . Tác giả bài viết còn tìm hiểu về nguồn gốc của Phở từ đâu ra . Người Tàu nói Phở là ?Ngưu Nhục Phấn?, ông Tây nói Phở là ?Pot-Au-Feủvì chữ ?feủđọc lên giống chữ ?phở?. Thấy sang bắt quàng làm họ, ?Phở?đâu có họ hàng gì với mấy thứ đó .

Thử xem Phở có chút mùi vị nào của Ngưu Nhục Phấn, của Pot-Au-Feu ? Lại xem cho kỹ những gia vị Phở như hồi,đinh hương, thảo quả . . . có thứ nào có mặttrong nồi Ngưu Nhục Phấn hay Pot-Au-Feu không ? Rồi trên bàn ăn của Phở có đủcác màu đỏ của ớt, xanh của húng quế, ngò,rau ôm, đen của hồ tiêu không ? Chắc chắn tất cả đều không .

Vậy thì Phở là Phở . Phở có văn hiến riêng của Phở, có bờ cõi riêng từ thuở khai sinh, không liên hệ gì với ai .
Còn một chuyện nữa cũng quan trọng đối với những nhà ?phở học? là Phở xuất phát từ đâu, Nam Ðịnh hay Hà Nội ? Vấn đề còn bàn cãi, chưa ai chịu ai .

Ẩm Thực (hay ăn uống) là nét văn hoá của một dân tộc . Ngày xưa người ta hay nói ? Ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật? . Ðó là nói về ăn uống trong khu vực châu Á . Ngày nay ra Âu, Mỹ chúng ta thấy dân tộc Ý có nhiều món ăn nổi tiếng và rất phổ biến trên thế giới như Pizza, Spagetti ......... được cả giới bình dân và giàu có ưa chuộng . Người Tàu, người Ý đi đâu cũng mở các nhà hàng ăn để kinh doanh và làm giàu nhờ di sản ẩm thực của tổ tiên họ, đồng thời quảng bá cho mọi người biết đất nước của họ . Ðó là sức mạnh mềm rất có lợi về kinh tế, về kinh doanh và cả về chính trị (người ta dễ có cảm tình và dễ quen với hàng hoá) .

Cách nay hơn 20 năm tôi được ông Phạm Thăng tặng cho một bản công thức nấu phở từ quê hương ông ở Nam Ðịnh. Mấy hôm vừa qua nhân lục lại tủ sách, tình cờ thấy bản công thức này nên xin phép ông Thăng cho đăng lên báo để những nhà ?phở học? có thêm tài liệu tham khảo và những người muốn kinh doanh về ngành phở có một tài liệu ?chân truyền?để học hỏi.

Phạm hy Sơn



CÔNG THỨC NẤU PHỞ :

- Vật Liệu Cho 100 Tô Phở :

1- Thịt và xương bò : 1O kg xương + 3 kg thịt (*)
2- Tẩy rửa : 150 gr gừng tươi, 2 trái chanh, 1 bát con muối hột, 1 ly rượu đế (nếp) .
3- Gia vị phở : 100 gr đại hồi, 20 trái thảo quả, 20 cái đinh hương, 800 gr gừng tươi, 1 chén cơm bột ngọt, 2/3 chén cơm đường trắng, 100 gr hành củ khô, 100 gr tỏi, 2 muỗng lớn (muỗng múc nước phở) nước mắm thật ngon, muối bột.
4- Rau thơm các loại, hành lá, tiêu ớt, tương đen, tương đỏ . . . .
5- Khoảng 12 kg bánh phở (2 yến)

- Những Công Ðoạn Thực Hiện :
1- Làm xương và thịt
2- Tẩy xương và thịt
3- Nấu nước lèo, luộc thịt, vớt váng (bọt)
4- Chế thuốc phở
5- Pha nước lèo
6- Trình bày tô phở .

1- Làm xương và thịt : Xương nấu phở có thể là xương ống, xương sườn và các loại xương khác . Thịt có thịt chín (thịt đùi, thịt mông. . .) và nạm gầu (loại thịt mềm như thịt thăn) .
Tất cả (xương+thịt) bỏ vào ngâm trong 1 cái thau lớn với : 1 bát cơm muối hột, 75 gr gừng sống (tươi) giã nhỏ, 2 trái tranh vắt nước và bỏ cả vỏ vào . Cho nước lã vừa ngập xương (đã cắt ngắn khoảng 5 hay 6 cm) và thịt, trộn đều cho tan muối rồi ngâm từ 4 đến 6 giờ mới lấy ra lấy bàn chải nylon chải cho sạch cả xương lẫn thịt và xả nước 2, 3 lần cho thật sạch (khi thấy nước không còn đục và ngửi thịt không thấy mùi hôi) là được . Vớt ra 1 cái rổ lớn cho ráo nước .
2- Tẩy xương và thịt chín : Ðun một nồi nước khoảng 10 đến 15 lít cho thật sôi thì ngưng
lửa, đồng thời bỏ 75 gr gừng tươi giã nhỏ + 1 ly rượu trắng xong nhúng cả xương và thịt vào ngâm chừng 10 đến 20 phút vớt ra chải lại và xả nước cho thật sạch . Vớt ra thau, những đường gân máu ở xương ống và xương lớn, lấy dao bằm nát những đường gân máu ấy.
Ðem chải, rửa lại cho máu đọng ra hết để sau này nấu nước sẽ trong hơn và bớt bọt .
3- Nấu nước lèo, vớt bọt, luộc thịt chín : cho 10 kg xương + 3 kg thịt sẽ nấu 50 lít nước (lèo) . Ðun 50 lít nước cho thật sôi thì bỏ 10 kg xương vô trước, 3 kg thịt vô sau phía trên xương . Ðun lửa vừa phải, không lớn để bọt đóng trên mặt nước . Khi bọt đóng dày thì dùng vợt lưới vớt hết bọt ra . Nhớ làm nhẹ nhàng để bọt không vỡ ra làm đục nước và cũng không đun lửa lớn làm bọt bị vỡ .
Vớt bọt xong thì :
- Cho muối bột vô nếm hơi mặn một chút để khi cho bánh phở vào là vừa ăn .
- Cho 800 gr gừng nướng rửa sạch, lột bỏ vỏ, thái dọc củ dày 3 hay 4 mm .
- Cho túi thuốc phở (1 muỗng cà phê đầy là đủ) ? cách chế thuốc phở sẽ nói ở mục 4
dưới đây . Tất cả các thứ trên phải bỏ đầy đủ vào nồi hầm xương và thịt không thể quên được .
Thịt luộc chín phải luộc từ 3 tiếng rưỡi đến 4 tiếng rưỡi đồng hồ (** )mới vớt ra để thịt mềm không dai . Ăn thua thử thế nào cho vừa (sống thì dai không nhai được, dừ quá thì mềm không thái thành miếng được) . Khi vớt thịt ra phải nhúng vào nước lạnh treo lên cho ráo nước rồi bỏ vào tủ lạnh cho không bị đen . Khi nào pha nước lèo xong xuôi cho thịt vào luộc lại chừng 10 phút để thịt ngấm gia vị .
Khi thịt vớt ra rồi cứ để xương trong nồi hầm từ 10 đến 12 tiếng thì xương sẽ nhừ và long các khớp xương ra, thịt bám xung quanh xương mềm nhũn và có một số lượng xí quách thật ngon để nhậu bia . Nấu tới thời điểm này nước mới ngọt .
4- Thuốc phở : -100 gr đại hồi - 20 trái thảo quả - 20 cái hoa đinh hương .
Ðại hồi bóp cho rụng hết cánh, thảo quả nướng cháy vỏ, mang ra bỏ vỏ và xác, chỉ lấy hột thôi (vỏ và xác thảo quả ăn vô sẽ bị say) . Ðinh hương để nguyên .
Ðem tất cả 3 thứ sao lên cho hơi cháy và bốc mùi thơm thì đem giã thành bột bỏ vào lọ nhỏ có nắp đạy kín hơi để xài dần dần .
Với số lượng xương và thịt trên chỉ cần một muỗng cà phê đầy là đủ . Bỏ thuốc vào túi vải có dây thắt lại rồi bỏ vào nồi nấu nước xương và thịt đã vớt bọt khoảng sau 15 phút thấy có mùi thơm của phở thì phải lấy túi thuốc ra ngay .
5- Pha nước lèo : Khi xương đã đun xong (tức là từ lúc mới nấu đến khi lấy ra là trên 10 giờ và xương đã nhừ) . Gạn nước ra một nồi khác để pha chế .
Trong việc pha chế gồm có :
- Bột ngọt : 1 chén ăn cơm đầy .
- Tỏi 100gr bóc vỏ, để nguyên bỏ vào 1 túi vải .
- Cho 2 muỗng lớn(múc nước phở) nước mắm thật ngon, nước mắm dở thì không nên
bỏ . Nêm nếm cho hơi mặn 1 chút để bỏ bánh phở vào thì vừa .
Tất cả các thứ kể trên bỏ vào nồi nước lèo pha bán, khi gần bán mới pha . Nồi nước lèo
chỉ có : muối, gừng nướng, tỏi, thuốc phở . Không được cho gì thêm vì cho gia vị trước
sẽ bị thiu . Nước lèo có thể chia bán 2 ngày nhưng lúc nào cũng phải để lửa nóng ấm,
đừng để nguội sẽ bị thiu ngay . (Ngày nay có thể cho vào tủ lạnh) .
6- Trình bày tô phở : Sắp xếp trước các vật dụng sau đây :
-Hành lá thái nhỏ, đừng thái lớn . Loại hành hương lá nhỏ thơm hơn loại hành lá lớn .
-Ngò rí (cilentro) thái nhỏ .
-Hành tây thái mỏng .
-Tiêu xay nhỏ .
4 thứ trên bỏ riêng từng bát (không trộn chung) để khi xong tô phở thì rắc lên trên .
-Rau thơm các loại : Húng quế, ngò gai, rau ôm . . . rửa sạch bày ra đĩa lớn để trên bàn ai muốn ăn thứ gì lấy thứ đó .
-Tương đen tương đỏ )chỉ có người Nam, Trung thích dùng, người Bắc không dùng nhưng hợp tương ớt Bắc và tỏi muối .
Nhúng bánh phở phải nước thật sôi bánh mới hết chất hôi . Nhúng kỹ và lắc sóc cho ráo nước mới đổ vào tô . Ðổ vào tô xong lấy đũa xới lên cho đều để bánh khỏi dính vào nhau thành từng cục . Sau đó đặt thịt (chín, nạm, gầu . . . đã thái mỏng và lớn để riêng ra các tô) . Thịt tái cũng thái thật mỏng và lớn ra một tô riêng . Thịt tái nhỏ quá không thái thành miếng được thì băm nhuyễn lấy dao ép xuống thớt rồi bỏ lên trên bánh phở . Tiếp theo là rắc hành tây và hành lá đã thái mỏng, sau cùng là ngò trên cùng .
Nếu là phở tái, nước lèo phải đổ đều trên những chỗ có thịt tái, đừng đổ một chỗ thịt sẽ không tái được. (Trước khi đổ nước cần xem nồi nước có thật sôi không rồi hãy đổ ? Phở nguội là dở nhất, nhớ kỹ) . Nước trên mặt bánh và thịt 1 phân (1 cm) là vừa . Trình bày tô phở, tùy theo nhãn quan, thấy đẹp là được .
Nước lèo cạn sẽ mặn phải cho thêm nước đun sôi vô nhưng phải nếm cho vừa miệng như lúc mới pha chế .

Những Ðiều Cần Nhớ :
-Ðừng bao giờ quên gừng nướng, đó là một gia vị tối quan trọng .
-Nhớ bỏ thuốc phở ra đúng lúc, đừng để ngửi thấy mùi thuốc và hồi sặc lên .
-Ðừng quên túi tỏi .
-Ðừng quên vớt váng (bọt) .
-Ðừng quên thứ tự khi làm (lúc nấu phở) .

Làm đúng như vậy thế là phở nhất rồi, không ai nấu hơn mình được .
Nhớ phở bò là bò (đừng trâu hỏng ngay), đừng nấu chung với gà hoặc heo sẽ mất vị thuần túy, thành phở lai căng không tuyệt vời được .
Với lượng thịt trên có được trên 100 tô phở (**) .
Nước khi pha chế bán có thể cho thêm 1 kg củ cải rửa sạch, bổ đôi, thái miếng như khẩu mía cho vô nồi nấu nước lèo cho nước ngọt và có chất rau càng ngon hơn .


Viết ngày 24 tháng 7 năm 1995

PHẠM THĂNG
Công thức Phở Chuyên Nghiệp làng Ðồng
Nam Ðịnh nổi tiếng Bắc Việt .

GHI CHÚ :
* Lượng thịt ông Thăng ghi 3 kg cho 100 tô phở ở trên là số lượng trong thời ?kinh tế bao cấp?. Thời đó nhiều khách đến ăn kêu 1 tô phở ?không người láỉ, tức phở không có thịt .
** Thịt bò vào thời đó ở Việt Nam là thịt bò già không còn kéo cày được, thịt bây giờ mềm không cần nấu lâu như vậy .
Ðiều quan trọng là thịt và xương bò có rất nhiều mỡ chúng ta phải tìm cách loại bỏ để bảo vệ cho khách hàng tránh bệnh tim mạch .

Phạm hy Sơn

Mục Lục

8. Ðọc Tháng Tư Màu Nhớ

Ðặng Xuân Xuyến

ÐỌC ?THÁNG TƯ MÀU NHỚ?

CỦA PHẠM ÐỨC MẠNH

*

Sáng nay, 30 tháng 04.2020, đọc bài thơ TÔI của Phạm Ðức Mạnh, nhà phê bình Nguyễn Xuân Dương đã chia sẻ trên dòng thời gian của ông, tôi còm: ?Cái giá của "chiến thắng" sao mà đắt thế? đau thế??. Tối nay, đọc nhà thơ Phạm Ðức Mạnh trả lời: ?Còn hơn thế Ðặng Xuân Xuyến ạ. Có người may mắn vượt qua, đổi đời. Có người không may mãi chìm ngập trong nỗi đau, cơ cực không thoát ra được.?. Tôi tự hỏi: - Chả có lẽ cái giá của chiến thắng là nhục? Là tội ác? Thế thì phũ quá, mà nói thế cũng chả hẳn đúng, chả nên. Tôi không trả lời ông vì tin ông đang đau lắm, đang hận cuộc chiến ?chống Mỹ cứu nước? nhiều lắm. Nói đúng hơn, ông đang hận xã hội này với đầy rẫy những bất công, ngang trái, những mảnh đời sống không bằng chết đang hiển hiển trước mắt, đang diễn ra hàng ngày hàng giờ trong cái xã hội đang dần mất đi những luân thường đạo lý, đang bị ?tiền? - ?quyền? và ?côn đồ? khuynh đảo.

Chiều, đọc bài ?Tháng Tư màu nhớ? của ông, tôi đã còm: ?Những câu thơ như cứa vào tim người đọc!?. Và rất nhanh ông trả lời: ?Ðể ta luôn nhắc mình đừng quên quá khứ, đừng bao giờ mất cảnh giác, thỏa hiệp,... Ðặng Xuân Xuyến?. Rất tác phong người lính: nhanh và thẳng. Tôi cũng qua đời lính, cũng đã từng cầm súng giữ biên cương, đối diện với giặc Tàu (dù chỉ vài tháng) nên thích sự thẳng thắn, dứt khoát, mau lẹ trong hành xử (trả lời bạn facebook bình luận) của ông.

Ðến giờ, tôi vẫn bị ám ảnh những hình ảnh người lính sau cuộc chiến bị chế độ phụ bạc, bỏ rơi như ông đã khắc họa trong ?Tháng Tư màu nhớ?: Phũ, mà đau, nhưng oái oăm lại đúng, chả ai phản bác được vì đó là những lát cắt của cuộc sống đang diễn ra và chưa biết đến lúc nào sẽ kết thúc:

Tháng Tư

những người lính kiệt sức vì đạn bom

thoi thóp sống

lết tìm nhau

nhặt mảnh vụn xuân thì đang trôi mất

hàn rỉ sét chiến tranh

bó vết thương lòng kiếm tìm đồng đội

câu: ?bó vết thương lòng kiếm tìm đồng độỉ đau và đắt quá. Tôi ngẩn người với suy nghĩ có phần ngờ nghệch: Sao người ta cứ rầm rộ tổ chức những lễ kỷ niệm ?ngày chiến thắng?, ?ngày giải phóng? làm gì nhỉ? Giá người ta hiểu được nỗi đau bị bỏ rơi, bị phụ bạc của những người lính sau cuộc chiến: ?bó vết thương lòng kiếm tìm đồng độỉ, để giảm bớt những ngợi ca chiến thắng, những chúc tụng làm tứa máu hàng triệu con tim người Việt không chỉ một thời ở phía bên kia chiến tuyến thì hay biết bao.

Vâng. Những người lính ?thoi thóp sống / lết tìm nhaủ không chỉ để ?nhặt mảnh vụn xuân thì đang trôi mất / hàn rỉ sét chiến tranh? mà còn ?bó vết thương lòng kiếm tìm đồng độỉ để an ủi phần hồn của những người đã nằm xuống. Tuy không hẳn tất cả đều vậy nhưng những hình ảnh như thế lại khá phổ biển thì đau và đáng hận lắm chứ?!

Khi đọc những câu thơ: ?mẹ thắt ruột chờ con / nỗi đau tê dại / hình viên đạn chẻ đôi găm xé vào tim mẹ / đứa bên này / đứa bên kia / hết đối đầu chĩa súng vào nhau / sao lặng lẽ không về?, tôi lặng người nhớ tới những câu thơ tài hoa của nhà thơ Chử Văn Long: ?Mùa xuân về trên mộ hai người lính / Một phía bên kia, một phía bên này / Những ngọn cỏ gà bò lan chầm chậm / Như những bàn tay tìm gặp bàn taỵ? (Xuân về trên mộ hai người lính - Chử Văn Long). Tôi giật mình với suy nghĩ: Chiến tranh, mãi mãi chỉ những người dân, người lính mới thấm thía tội ác của chiến tranh bởi chỉ họ mới là những người phải trả giá, phải chịu mất mát, hy sinh vì thế dù ?thắng? hay ?thuả thì họ vẫn là những người bị mất mát, đau khổ nên thơ của những người dân, người lính mới đau với nỗi đau của tình người, của nhân tình thế thái.

Vâng. Cuộc chiến ?huynh đệ tương tàn? đã kết thúc 45 năm nhưng hệ lụy của cuộc chiến ?nhồi da xáo thịt? có lẽ còn nhức nhối rất lâu.

--------------------------------

THÁNG TƯ MÀU NHỚ



Tháng Tư
đất trời rợp sắc đỏ
cờ
hoa
tiếng khóc vỡ òa màu nhớ
người qua cõi chết trở về
nổ bung nụ cười chiến thắng
non sông một dải nối liền

Tháng Tư
những người lính kiệt sức vì đạn bom
thoi thóp sống
lết tìm nhau
nhặt mảnh vụn xuân thì đang trôi mất
hàn rỉ sét chiến tranh
bó vết thương lòng kiếm tìm đồng đội

Tháng Tư
ký ức dâng tràn
mẹ thắt ruột chờ con
nỗi đau tê dại
hình viên đạn chẻ đôi găm xé vào tim mẹ
đứa bên này
đứa bên kia
hết đối đầu chĩa súng vào nhau
sao lặng lẽ không về

Trắng hồn khăn tang
kiếp phong trần bày lên niết bàn lạnh lẽo
mẹ thắp nén hương đắng đời sinh nở
dằn cơn vật vã cô đơn
húp cháo
chờ được phong danh hiệu

Tháng Tư
những ngôi biệt thự nguy nga
phơi quyền lực
giàu sang trước phố
ẩn náu gam xấu hổ
người qua vội bước chân xa

Tháng Tư
mùa tha thứ cho nhau
nhìn từ nhiều phía
hạnh phúc
khổ đau
ai muốn quên
ai hoài nhớ

Người lính
bị nhuốm chất độc da cam
ngâm đời trong bể khổ
làm sao gieo hạt tương lai

Ngày
sống ngồi niệm được thua
nuôi ký ức

Ðêm
tập chết mơ chốn vô thường
chuông hồn
ru giấc thời gian cũng ám ảnh
giật mình?
*.

27.04.2020

Phạm Ðức Mạnh

*.

Hà Nội, 20g35 ngày 30.04.2020

Ðặng Xuân Xuyến

Mục Lục

9. Những Cuộc Phỏng Vấn.

Trần Thị Hiếu Thảo

1.Ðược biết HT với tư cách một người làm thơ, một bạn thơ của Vân Hà. Nguyên nhân nào HT lại viết văn và trở thành nhà văn. Bạn thử chia sẻ cho mình và các bạn đọc hôm nay cần biết vài điều nha.

Thank you so much. Ðược bạn thơ, và một người đầy đủ kinh nghiệm hiểu biết về thơ văn ?để ý tớỉ mà lấy làm phỏng vấn riêng. HT cho là một hân hạnh, một hạnh phúc trong đời sáng tác chứ. Phải nói là ?Rất là chính xác như vậy đó.? Bạn phỏng vấn mình thì xin trả lời đâỷ Thật sự mà nói trái tim dành cho thơ ca cũng rất gần đối với văn chương đấy thôi bạn ạ.
Và thật sự mà nói mình từ nhỏ vẫn yêu thích văn chương thơ ca, nhưng mà Thảo luôn nghĩ trước tiên mong ước đi học để có tri thức, và rèn luyện để trở nên nhà giáo, tức dạy học giỏi, hoặc nhà luật sư tài ba công chính, hoặc nhà chính khách một lòng thương dân mến nước. v.v? Ôi mơ ước ban đầu thì dễ thương, nhiều lắm. Nhưng ở đời thiên hạ thường nói ?Ước mơ đi đến cho chúng ta và được trùng khớp. Ngược lại ước mơ không đi đến cho chúng ta, và có thể bị lệch khớp, hoặc trớ trêu đổi khác v.v? Hai câu nói đó không có gì sai, cũng không thể là - Không đúng hết hoàn toàn. Vì hiển nhiên có những ước mơ dẫn cho họ đi tới thành công mỹ mãn, nhưng có nhưng ước mơ bẻ gãy, đoạn lìa, hủy tán, tạo cho con người có những khúc quanh, rẽ ngang của định số khác? Mình thì hỏng và mất nhiều ở câu vế thứ nhất. Nên mình đành quay về chọn viết văn để gởi vào ý tưởng, khai thác những gì mình thương yêu, tha thiết nhất? Hơn nữa nghề viết văn quá ư tự do, không bị ràng buộc. Không bị ai tước bỏ hay cấm cứ. Dù cây viết mình có tài ba lỗi lạc, hay tầm thường tàm tạm, hoặc giả mình viết thế nào? Hay, dở. OK - Ðược chấp nhận, không chấp nhận v.v?? Viết hay và giỏi là một chuyện khác, qua một thế hệ đánh giá hoặc nhiều thế hệ nối tiếp phân định. Tuy nhiên nó không bị trừng phạt và triệt tiêu ngay từ đầu như một nghề khác với cá nhân mình, là vui rồi.

2. VH OK hiểu. Còn nghề văn cần nhất là chuyện gì? Nhìn thấy biết, nhận thức, sáng tạo, trải nghiệm v.v? Theo HT nghĩ và phân tích thử.

Theo mình nghĩ viết văn cần nhất là phải biết nhận thức rung động và sáng tạo kết hợp. Cái rung động cần nhất trong tim thông qua duy tư nhận thức? Nhưng cái sáng tạo cũng là điểm then chốt, cốt lõi, thiên ý nhất, quyết định nhất. Biết rung động mà ghi chép, nhận thức đơn giản khô khan, thì không thể có danh từ ?nhà văn.? Mà nhà văn nghĩa là đi đôi với sáng tạo, nảy nở óc sáng tạo, làm điều, gây được hấp lực của sáng tạo. Ðiều cần đó quan trọng đến chừng nào? Phải khác hơn một nhân vật bình thường (phải khác hơn phó thường dân chứ). Bởi vì ghi chép tất cả, những ai ai bỏ thì giờ vẫn ghi chép lại được mà. Còn nhà văn tự nhận lấy trách nhiệm cao cả hơn, lạ lẫm hơn chứ. Bởi mình khả năng làm được, chỉ mình mà thôi. ( Mình không phải nói riêng là Thảo, mà là chỉ danh xưng toàn bộ cho cá nhân nhà văn.) Chỉ có một số người thượng đế cho họ làm được mà thôi. Và theo mình nghĩ trải nghiệm là một điều khá cần thiết, cũng là ? những thứ chất liệu quý.? Là vì có trải nghiệm câu văn sẵn sàng có xương sống và có linh hồn ngay.

Thảo ví dụ như Thảo từng đi bộ từ rẫy rừng về nhà anh chị. (Lúc ở Bào Lâm Hòa Hưng trong Nam) đi với người yêu sau này là chồng mình. Là Thảo viết một tác phẩm trong Biển Khơỉ Hai người yêu nhau họ đi ở một khung cảnh rất nên thơ, có xe bò đi ngang, mời họ nhưng họ không chịu lên xe để cùng. Họ thích đi bộ chỉ có hai người, thậm chí còn muốn đường về còn dài hơn. Nếu không có trải nghiệm làm sao diễn tả được những cảnh vật và những chú bò nhẫn nại bước đi lên xuống những dốc, quanh quẹo đáng thương kia. Hoặc một tác phẩm khác GMSS. Cảnh chòi trại nằm giữa những ruộng bậc thang vào một hoàng hôn? Hương rừng của thị đưa hương? Từ nhỏ Thảo đã đến nơi này. Và trong tác phẩm tình yêu đó, xong 12. Thảo ghé đến theo ?lịnh bả đi lên đuổi chim ăn thóc vào lúc lúa mới trổ đòng. Và quen người con trai công nhân đó. Cách ăn mặc phục sức giản dị, nhưng ưa đi guốc thì đó là những gì chính bản thân mình trải nghiệm và dựa vào văn chương cho phép, từ ngữ rộng mở hơn? Cấu trúc truyện lại khác hơn thật thế thôi. Hoặc tỉ dụ lúc Thảo sắp có đứa con thứ, đã mang bầu ba tháng đi rèn cuốc rèn rựa để làm rẫy, nhưng anh chủ thợ rèn tên Phú Tự tự xưng là cũng quê mình. Anh rất là phong độ to con đẹp trai, lại giàu có, khá tiền bạc hơn chồng mình. Muốn trêu ghẹo cua mình. Sau đó anh giả vờ cuốc rựa làm xong đem vào nhà mình để đưa, tán tỉnh mình? (Tất nhiên là mình không chịu rồị) Nhưng chồng mình về nghe kể, anh ghen lên. Hoặc nhà mình qua cái bàu lớn, mùa nước dâng cao dân làng đang sống bên kiả Các anh từ Gò Vấp SG xuống đi săn, muốn qua bàu gởi xe gắn máy nơi trước hiên nhà mình. Khi chồng mình đi làm thợ xây về, ảnh thấy xe họ gởi, ảnh la lên, ảnh hờn và giận nhiều nữa. Thế là lần khác Thảo hết cho họ gởi. Nếu không có trải nghiệm bị chồng la rầy cấm cản, nghiêm đe, bực tức đó? Thì mình e rằng câu văn mình viết kém sinh động bằng, trong những tác phẩm có hình ảnh đó. Hoặc có một lần mưa dột xuống nhà, nhà nghèo bị ướt át. Ảnh buồn tự khiến nói ra câu nói:
- Nếu anh biết lấy vợ khổ thế này anh không đời nào lấy vợ, để khổ? Ôi ảnh nói làm mình giật mình hốt hoảng khóc to, và rồi thít thít khóc. Ảnh sau đó dỗ dành? Nhưng mà không có trải nghiệm thì không có tình tiết đó cho một tác phẩm ?Chân Trời Mớỉ mà mình đặt trên vai để viết cho một cặp đôi từ miền đất xa lạ Trung Mỹ? Anh ta nói ra câu nói đó trong một hoàn cảnh khắt khe tương tự với vợ như vậy. Nhưng anh ta cũng thương vợ rất nhiều. Sau này anh bị chết đi bất đắc kỳ tử? Và rồi người vợ theo giấc mơ chiêm bao anh bảo. Cô đã dẫn con đi di dân sang Mỹ, sau này đứa con gái thành tài đoạt giải nhì thể thao ở thế vận hội Mỹ. ( Họ có đứa con trai đầu lòng cùng chết với anh rồi, khi đi làm rẫy té dốc.) Thật sự mà nói hầu hết các tác phẩm được thừa nhận đọc gây xúc động, vì họ sáng tạo quy mô, nhưng họ dựa trên một phần đời của họ có, dù cho rằng rất nhỏ của họ, trong đó dẫn vào.
3. Vâng Thank Thảo cho biết một trải nghiệm lớn hình thành tác phẩm cũng như nói óc sáng tạo cần có. Và xin Thảo thường viết tp thể loại gì, đề cập những chuyện gì?

Thật sự mà nói Thảo thường có triển khai phong cách viết về bối cảnh, đời sống xã hội, con người ở một thời kỳ nào đó nhất định. Những tiêu biểu của con người họ, trong một góc nhìn xảy ra và phải có. Phải để tiêu biểu viết lên, tạo một sự nhấn mạnh và phổ quát của bức tranh đó. Thường Thảo lồng tình yêu ?Cặp đôi, cặp ba trong tác phẩm đó.? Giống như bài ca phải có điệp khúc, mới thấy cao trào, mới nhìn được hơn cái hay, và cái đủ phấn khích hơn? Tuy nhiên đề tài viết nhiều tác phẩm, thì phải xu hướng, chủ đề phải khai thác nhiều góc độ hơn. Viết cho tuổi học sinh, viết cho tuổi mới lớn, mới trưởng thành, và viết cho những trang có vẻ tính cách thiếu nhi, ưa học hỏi khám phá v.v? Và ngay cả các trang sách người lớn hoàn toàn, cũng dành những đoạn mô tả tính cách trẻ thơ dễ thương của thiếu nhi, vai trò con cái, ước muốn của chúng v.v? Theo Thảo nghĩ một tác phẩm là một bức tranh xã hội thu nhỏ, thì cần có nhiều loại hình xuất hiện, có nhiều giai cấp, và đủ thành phần, đủ lứa tuổi, nếu cần sử dụng phải có mặt, thì đọc nó có ?pha trộn? nhiều chủ đề, nhiều nội dung, nhiều ý tưởng, đọc nghe sẽ không bị chán và có thể thích thú hơn, sâu sắc hơn, đậm chất hơn. Và cũng tùy tác phẩm, với chủ đích mình ?nhà văn? thiên ý gây dựng? Và cách Thảo viết là thường tiểu thuyết đặc sệt, có pha chất hồi ký, có nhiều phóng sự tường trình trong đó. Có thể là một giấc mơ được kể lại hoàn toàn của tác phẩm lớn, đôi khi và xen lẫn hiện tại, và trộn vào giấc mơ quá khứ? Như phim ảnh giấc mơ có tỉ lệ, có bố cục tham dự act, để tác động... Mình đeo đuổi có nhiều chương như vậỷ

4. OKe. Ý tưởng Good đó Thảo. Thảo hay thường đọc sách nhiều không? Loại sách gì? Và yêu thương tác phẩm nào cho là thần tượng trong quá trình đọc sách. Có thể chia sẻ ở đây VH, và bạn đọc nghe chút chứ?
Thật sự mà nói, Thảo đọc sách không nhiều lắm nhưng cũng không thể gọi là ít. Thường Thảo đọc tất cả các thể loại được viết thành sách, nhưng chủ yếu đọc tiểu thuyết lớn hơn. Vì không có times, chứ Thảo rất là siêng đọc sách, nhất là những sách được nổi tiếng hoặc đã từng có nhiều giải thưởng, hoặc được từng ca tụng, khen ngợi v.v.. Ngày trước Thảo đọc sách của nhóm Tự Lực Văn Ðoàn của Khái Hưng qua Nửa Chừng Xuân, Ðoạn Tuyệt của Nhất Linh, Gánh Hàng Hoa của Khái Hưng và Nhất Linh. Sau đó một chút, Thảo đọc Số Ðỏ của Vũ Trọng Phụng, Giông Tố của Vũ Trọng Phụng. (Chí Phèo của Nam Cao tất nhiên đọc và học nhiều, khi còn ngồi ở lớp 12 trung học thời ấy rồị) Tất nhiên thời đó nhóm Tự Lực Văn Ðoàn và của Vũ Trọng Phụng văn họ đang trong quá trình thanh trừng xét lại, và bị coi như ?niêm phong.?
Cùng thời đó Thảo có đọc Chiến Tranh và Hòa Bình của Lev Nikolayevich Tolstoy. Thép Ðã Tôi Thế Ðấy của NikolaiA. Ostrovsky. Mùa Tôm của Thakazhi Sivasankara Pillai Ấn Ðộ. Ðức Mẹ Mặc Áo Choàng Lông của Sbahattin Ali Thổ Nhĩ Kỳ. X30 phá lưới của Việt Nam Miền Bắc- Ðặng Thanh và một số tác phẩm khác.
Sau này Thảo vẫn ưa thích đọc sách. Qua Mỹ đi làm, nhưng thỉnh thoảng vẫn ham đọc sách văn nổi tiếng: Như Cuốn Theo Chiều Gió của nữ tác giả Margaret Mitchell ngay trên quê hương tại Georgia Atlanta- Mảnh đất nơi mình đang sống này. Hoặc đọc Giã Từ Vũ Khí- Tiếng Anh là ?A Farewell to Arms? của nhà văn Mỹ Ernest Heming way- Nhà văn đoạt giải văn chương 1954. Và tác phẩm Trăm Năm Cô Ðơn của Nhà văn Gabriel Garcia Márquez người Columbia- Châu Mỹ Latinh được giải nobel 1982. Thật sự Trăm năm cô đơn viết trong một thế giới hãi hùng và nghiệt ngã, những nhân vật có và phi thực, sự pha trộn giữa thực tế và tưởng tượng phi thường. Sự pha trộn giữa những yếu tố hiện thực và giả tưởng trong tiểu thuyết, để diễn tả giá trị thẩm mỹ của chủ nghĩa hiện thực huyền ảo nơi văn học. Nhưng văn rất hay, cấu trúc lạ, nhưng đọc ?hơi thở văn chương? lại gần gũi, tác phẩm mang nhiều đậm chất vị kỷ, và già dặn, hiểu đời sâu của nhà văn. Sức tưởng tượng của nhà văn quá kỳ vĩ, thiên tàỉ Tuy nhiên mình vẫn yêu tác phẩm Giã Từ Vũ Khí và Cuốn Theo Chiều Gió nhiều hơn. Vì mình đọc rất xúc động hơn. Ðặc biệt là ?Cuốn Theo Chiều Gió? nhân vật mình rất là yêu thích nhất, là Scarlett.
Nói thì nói thế thôi. Văn chương Thảo không coi mô típ nào là chủ đạo, chủ đề nào là ?lý tưởng? trong thâm tâm mình cả, vì mỗi người viết hay riêng, tuyệt vời riêng, có một lối đi xuất sắc riêng của họ. Và cũng tùy theo thời gian nhu cầu. Ví dụ như ngày trước mình thích văn Khái Hưng nhưng càng về sau thích lối hành văn của Vũ Trọng Phụng và cả cốt truyện của Vũ Trọng Phụng hơn. Cũng như mình thích truyện và Hồ Bửu Chánh. Nhưng sau đó vẫn thích truyện văn của Bình Nguyên Lộc viết điệu văn mới mẻ hơn một chút. Sau này mình có tìm đọc vài truyện của Bà Tùng Long rồi đến Duyên Anh đến Nguyễn Thụy Long, Người Khăn Trắng, Chu Tử của miền Nam. Thấy họ viết đều hay cả. ( Mỗi người có một giọng điệu văn tân hơn, nhưng vẫn khác nhau hoàn toàn. Cả một guồng máy chính trị xã hội đi qua, đã cho con người phong phú với những góc nhìn khác nhau. Nguyễn Thùy Long với ?Loan Mắt Nhung? mình rất cảm động nhân Vật Xuân, cô gái lỡ chân chốn giang hồ nhưng có một tâm hồn trong trắng, tính cách rất dễ thương, biết cảm thông, giàu nết hy sinh. Thật sự mà nói Thanh Nga đóng rất nhiều vai ở Ðiện Ảnh, và Cải lương miền NamVN. Nhưng cái Vai Xuân trong Loan Mắt Nhung thật sự làm mình thương, và ám ảnh nhất ở sự nghiệp cô ta. Không có biết ai như mình không? Mình thương cái vai đó ghê luôn. Coi xong bộ phim thương xót cô ta cả tuần chưa nguôi. Vì nhân vật cô ta đẹp, mà giản dị, giang hồ nhưng lại hồn nhiên, trong sáng, thơ ngâỷ Và biết hy nhiều quá.

5/ Xin hỏi còn Văn học Trung Quốc hay Ðài Loan bạn có thường đọc không? Như thế nào? Có thể HT cho một vài cảm nghĩ đối với dòng văn học hoa lục này?

Thật sự mà nói mình ít đọc truyện Hoa Lục sau này. Mình thường coi phim về xứ sở này nhiều hơn. Ngày trước mình có đọc Qùynh Dao mấy quyển. Cấu trúc nội dung truyện vẫn hay, vẫn gay cấn, hoặc éo le độc đáo. Nhưng mà về mặt văn chương, thì khác hơn. Mình mê, ?bị quyến rũ mình hơn?, bằng văn học Tây Phương, Pháp, Anh, Mỹ, hoặc sau này châu Mỹ latinh. Nói thiệt vậy đó nha. À Sau này có Mạc Ngôn đạt giải nobel 2012. Thảo có đọc một đoạn văn rất hay, cũng quyến rũ thu hút lắm, nhưng rồi bận rộn, phải bỏ qua chưa đọc lại. Nhưng đã coi qua phim rồi. Thật sự mình mê điện ảnh song song với văn học, tuy hai thể loại, sẽ có giống và khác nhau đấy chứ. Vâng! Ðúng là mình còn mê hơn cả văn học, khi thưởng thức nhân vật qua điện ảnh. VH ơỉ

6. VH OK: Thanks Thảo đã kể chuyện như trần thuật và cho biết nhiều. Trở lại câu hỏi cho văn học văn chương nè. H.Thảo có sở trường viết như thế nào khi tạo một tác phẩm. Làm sao để có một tác phẩm mà viết.
Theo H.Thảo thì một tác phẩm được chia ra ba phần. Vậy Phần đưa vào truyện ban đầu, phần diễn tiến, và phần kết thúc. Theo H.Thảo phần nào khó nhất?

Thật sự mà nói mình viết văn không theo quy tắc nào cả. Nghĩa là mình không phải làm này làm nọ theo một mô hình chuẩn nào, cứng nhắc nào cả. Ý nói là mình thoải mái, không cần lên gân và ?bắt buộc? chi cả. Mình tự do cảm xúc, tự do nhìn thế giới quan, tự do nhìn sự việc hay con người nào đó, rồi mà tác động, làm rung động vào tim. Rồi tự nó như vết loang? thả lỏng với cảm xúc dâng trào, tự đi đến mạnh mẽ. Cứ tự nhiên nhiều cảm xúc, nhiều nguồn ập về cộng hợp lại, tự nhiên nó hình thành mạnh mẽ, xây dựng lên những một định ý- thiên ý riêng. Và từ đó bắt đầu cho chúng ta khai thác định ý đó. Với Thảo thì tập duy tư phân bố trong óc từng khung cảnh, từng diễn biến, thậm chí đến kết thúc luôn, cốt truyện mình tơ tưởng thật sự tới mức như vậy đó. Thảo thí dụ như: Thảo vô tình đi tới nhà một người bạn. Có bức tranh cô gái đạt giải Hoa Hậu ?đẹp ác ý thiệt? được treo, đậu khăn đóng hoặc vương miện chẳng hạn. Thảo cứ nghĩ lẩn quẩn ngay ở đôi mắt mình nhìn. Vậy phải viết về một cô Nàng Hoa Hậu thử coi sao? Tự nhiên về nhà nghĩ thêm ra, trước và sau cô Hoa Hậu phải có gì chứ? Vậy là chạm vào ngày xưa mình có bộ ba ba ?ba cô gái thân nhau như một.? Và phải diễn tả tình tiết, trước và cuộc thi Hoa Hậu đó như thế nào? Phải nhớ đâu ra đó, và thuộc lòng giống như mình từng đọc xong tác phẩm vậy. Quá trình đó lâu mau cũng tùy độ rộng hẹp dài của tác phẩm. Có khi gặp đoạn khó, cũng hóc búa mệt óc lắm, nghĩ mãi nhưng mà giải mã ra được, thắt gút mở được, thì sung sướng lắm, hơn tất cả mọi thứ trên đời còn lại. Thảo nghĩ ai viết văn cũng có tâm trạng này - với những chuyển biến, diễn tiến gay gắt, mới làm nên phong độ và giá trị tác phẩm! Với Thảo tệ nhất phải trên hai tháng mới xong duy tư trong óc. Rồi sau đó duy tư cả câu văn nào mình thích và hay, sẽ cố tạc vào lòng để nhớ. Nếu sợ quên mất đi, ghi ra một đoạn hay đó cũng được. Và cuối cùng dành thời gian khi rảnh ngồi viết ôn tồn. (Tức là bây giờ là đánh trên máy computer.) Viết xong tùy theo tác phẩm ngắn dài, cứ để đó cho nó ?nghỉ rest.? Với Thảo thì đôi lúc chưa sửa xong tác phẩm thứ nhất nhưng cũng có khi bắt gặp một cảm xúc mới- cho tác phẩm thứ hai, tác phẩm khác. Kệ cứ vui lập trình tác phẩm mới không sao cả? Tâm hồn khai triển nơi tim óc mình nhạy, thì mình vui chấp nhận. Tự nhiên nó có và tự nhiên nó dừng, như óc ta mệt và muốn nghỉ. Khi nó dừng, ta vẫn vui quay lại đọc tác phẩm kia và sửa chữa thêm lại. Ta thư giãn tự nhiên và rồi năng lượng sẽ trở về. Thường một tác phẩm của Thảo mà hoàn chỉnh cả bố cục và văn chương phải là tầm sáu tháng, hoặc hơn nữa. Vì đọc qua đọc lại thấy có thể thêm vô tình tiết, hoặc gọt bỏ đi, hoặc chữa câu văn cho ý nhị hơn, gợi tả hơn v.v? Thảo chưa có tác phẩm nào mà viết trong ba tháng là xong hoàn chỉnh cả. Ðiều này mình nói thật. Tuy nhiên tỷ lệ một năm thì mình viết khá nhiều chứ không phải là ít ỏi gì. Cách viết của mình là như thế, các tác phẩm mình duy tư chồng chéo với nhau, nhưng ngăn nắp đâu ra đó. Thì mình cứ nghĩ như các chủ business xây dựng thường hướng đến nhiều cách lợỉ Họ xây nhiều căn nhà nhiều chốn cùng lúc, nhưng năng xuất vẫn đạt cao hơn, khi mà xây chừng cái một. Nói trắng rả Cứ để cảm xúc mình mới bắt gặp, cảm hứng mới đến, là óc mình rượt đuổi, tạo tác phẩm mới uy nguy, sừng sững để đó như một trò chơi lý thú kỳ lạ. Thế thôỉ Nhưng mình nghĩ cũng rất là năng xuất, nó sẽ tiêu hủy đi sự mệt mỏi, đánh mất sự nhàm chán, và rất là hữu dụng, sự tương hỗ năng lượng, tái tạo năng lượng, rất kỳ cựu. Theo mình là thế đó nữ sĩ VH ơi. Hi hi.
Còn VH nói về tác phẩm ba phần kiả Phần nào cũng có một sự đòi hỏi giá trị riêng của nó VH à. Nhưng thật sự mà nói phần diễn tiến và phần kết thúc mới thấy được tài năng thao lược, chủ đích của tác phẩm. Sự phong phú của tâm hồn được trang trải ắt ở diễn tiến, sự hấp lực của diễn tiến tình tiết, là chiến cuộc của tác phẩm, thành trì và chiến lũy của tác phẩm. Và còn phần kết thúc cũng không thể coi thường được. Phần kết thúc là phần ?để đời của tác phẩm.? Một tác giả viết về một tác phẩm được đánh giá cao ở phần kết truyện. Hay, dở hoặc bình thường. Vì phần kết là sinh mạng, phải nói được nhiều thứ đi về đâu? Chủ đề lớn, là lẽ sống tác phẩm muốn gởi lại ở đó, nhân vật lớn, sự kiện lớn tác động và gởi lại, nó ?lưu gót thụ? Người ta đọc phần kết là để biết tác giả trình độ tới đâu, non kém, thấp yếu, hoặc tuyệt vời, hoặc thiếu hụt bí lối v.v? chẳng đi về đâu, chẳng xứng danh để lãnh hội điều trác tuyệt văn học, cũng sẽ thấy rõ nơi đây.
Còn phần đầu vô là, có được cuốn hút gợi tả hay không? Cũng như khúc đàn dạo đầu. Tuy nhiên không cần nhiều lắm ở mức thái quá, hoặc giục giã quá, lên gân hay lên cốt quá, cũng không thể đưa quá nhiều sự kiện ở đó. Kinh nghiệm Thảo đọc thấy tác phẩm hay, phần đầu họ vô rất giản lược. Một phong thái, một ?thầy nhà nghề? ung dung khiêm tốn, bình tâm, cứ như một hơi thở tự nhiên mà có xúc động? Ðừng quá hô hào tuôn đổ, mà lát sau ?rỗng tếch? đến vô duyên? Nhà văn chỉ kể một vài điều gì đó, nói một gì đó tính chất tương quan, và phải nhường đất cho nhân vật. Nên nhớ là nhà văn đi mô tả nhân vật, quang cảnh tác động nhân vật cần phải tả, chứ không phải mình ?tự hữu tình? đi giải thích mà dành nói tiếng liêng thiêng của họ, nhân vật? Ðó là một điều cấm kỵ, và lầm sai của nhà văn, người viết... Theo HT thì ba phần đều khó cả, nhưng ba phần đều có thể dễ khi ta biết cách. Và theo trải nghiệm của H.Thảo phần vô đầu tuy thế mà lại khó nhất, lâu nhất vì sàng lọc và đầu tử Vì đúng như câu thành ngữ ta có câu ?Vạn sự khởi đầu nan.? Ðúng vậy sau đó rồi thì ta cứ bắt nhịp triển khai có vẻ thỏa mái hơn, nhịp đi lưu loát hơn, hứng cảm hơn. Tuy nhiên với các nhà văn khác, họ có cái nhìn có thể khác hơn VH ạ. Biết đâu mỗi người một ý, một cảm quan. Mình chỉ nói theo ý cá nhân mình thôi Hà ơi.

7. VH: Yes OK!. Nghe có bạn nói HT sang năm 2021, không định viết nữa, nhưng mình thấy cây viết bạn đang vẫn, đang vẫn trẻ, mạnh, nồng nhiệt, và còn nhiều chất tứ lai láng? Tại sao bạn lại có vẻ muốn ?lui về hậu cứ? với ý nghĩ đó. Thảo giải thích như một tính cách cá nhân được chứ? Ồ như là mình thấy tình hình đời sống tại nước Mỹ. (Kể cả dân VN, dân Mỹ và dân các nước đến( Vì Hoa Kỳ là một quốc gia LHQ mà.) Và rồi tình hình trên thế giới cho bạn nhiều luận đề, nhiều cảm xúc để viết. Tuy mình biết công việc, cách nhìn, nhiệm vụ, nhà văn khác với nhà chính trị đúng không nào? Thảo nghĩ sao?

Trước hết xin cám ơn bạn nói đúng với ý mình. Theo Thảo quan niệm nhà văn khác với nhà chính trị. Và mỗi cái nhìn, mỗi góc độ cũng nhìn, qua lăng kính còn khác nhau nhiều lắm, có khi đối lập nhau. Tuy nhiên tiếng nói nhà văn là tâm hồn trung lập, là vì nhân loại, thiên về nghê thuật học, mỹ cảnh học, thẩm mỹ học, và văn chương học. Ðào sâu tâm hồn, về cốt cách tâm hồn để phản ảnh. Sự kiện bối cảnh là những mối tương quan, phần phụ góp làm nền để chia sẻ. Chứ nhà văn không đi làm cái việc tuyên truyền xéo xắc kỳ khôi nào đó. Và Thảo cũng xin trả lời rằng: Vâng. Ðúng mình đã dự định lên lịch là như thế. Nên nghỉ ngơi một thời gian dài đi chẳng sao cả VH ơi.

8/VH: Bạn viết thường có về vật nuôi như ngựa, trâu, bò, thỏ, gà, mèo, chó, có cả chim muông. Và nhất là chó. Bạn hay đề cập đến thú cưng ?dễ thương đáng yêủ này. HT có thể cho biết một vài cảm giác, một vài cảm nghĩ cũng như cảm hứng về nguồn sáng tạo nơi đó.

Thật sự mà nói Thảo sinh ra và lớn lên rất gần gũi với những con vật đáng yêu này, từ trong nhà, đến ngoài sân, đến khung cảnh nơi lân cận bên đường, in đậm vô mắt mình. Mình rất thích yêu mến chúng. Thiệt ra Thảo mô tả về ngựa rất nhiều, trong từng tác phẩm đó chứ Hà? Nhưng mà có lẽ chú chó được nhiều hơn tý. Hơn nữa có ông ba mình càng thương chó lắm. Kỷ niệm về ba với con chó cũng làm mình ám ảnh. Ba đi đâu về là kiếm cơm nguội, hoặc thứ gì đó có trong nhà, cho con Ki liền, miệng ba cứ bảo như thói quen:
? Ki ăn gì chưa con? Ðói nhả. Ăn ngoan ngoãn nhả
Nó nhìn ông ve vẩy đuôi. Hai mắt sáng lên như thầm cảm ơn. Những hình ảnh đó mình thương, không bao giờ quên trong tim. Và có sự hữu tình nơi mình quá lớn không nhạt được Hà ơi. Ðúng là mình có được nhiều kỷ niệm với con vật trung thành này. Xin kể: Mình từ Nam về Trung thăm ba mẹ ( Lúc đã có chồng sinh con thứ rồị) Mình đi mang nó về theo. Khi trở vô Nam, mẹ mình nói con để chó lại. Khi ba vào thăm, ba con sẽ mang nó sẽ tiện hơn. Con bây giờ tay bồng tay bế khó khổ kia... (Ý chừng là một tháng sau ba vàọ) Thảo thương ý mẹ và nghe lời mẹ chỉ mang hai con đi vào Nam. Nhưng chỉ hơn tuần sau mẹ bảo con chó cứ ra cửa ngõ (cỗng nhà) lẩn quẩn, không chịu ăn uống gì cả, và chết mất đêm qua. Thảo thiệt là rất hối tiếc và thương nhớ con chó nhỏ vô cùng?. Nên sự hữu tình bám víu. Thảo hay thổi hồn vào những tác phẩm có chú chó nhỏ. Thảo có viết dành riêng một tác phẩm gọi là ?Chú Chó SDKN.? Một con chó khôn ngoan biết mang ơn và trả ơn cho một người chủ tên Mỹ Dung lượm nó về nuôi. Nó khôn ngoan đến nỗi đánh hơi biết địch thủ kẻ đã thường ?giấu bên trong? một tâm hồn xéo xắt, ma manh, gạt gẫm. Nó ra sức hình phạt cắn xé, tóc tai, quần áo đẹp, dép guốc, xách giỏ của người có tâm hồn phi nghĩa. Và có dịp nó càng đánh hơi, tìm kiếm phanh phui tội ác kẻ xấu đó. Nó Shadow đi tìm vật chứng tang chứng một cách bất ngờ, không ai mà nghĩ ra nó vạch trần được - những con người bỉ ổi đáng ghê tởm kiả Thôi mình xin dừng lại tài con chó vì thấy nói cũng quá đủ rồi phải không nữ sĩ VH. Xin để tác phẩm- ?nhân vật? sẽ làm chức năng còn lại chứ bạn hĩ?

VH: - OK thôi. Hà xin thank you đã chia sẻ tận tình về đề tài thú cưng, nhất là chú chó nha.

9/VH: Xin hỏi một câu tiếp theo. Nhân vật nữ của HT một nét xinh đẹp, hồn nhiên đến khi cũng có lét léo, mạo hiểm, gan dạ cả si tình, và cũng có nhiều chuyển biến bất ngờ? HT lấy cảm hứng từ đâu nhiều vậy. Mà nghe nói HT chỉ xây dựng Nữ vai chính trong truyện phần nhiều có đúng vậy không?

Thật sự mà nói mình lấy cảm hứng, một phần từ mình trước nhất. (Thì lúc mình mới lớn lên cũng đẹp đó mà! Hi hi) Ðến khi sinh ra đứa con thứ. Thì phải nói bé Hằng (Giờ có tên là Angie Tran) nó lại đẹp hiền, như mặt trăng, như thiên thần vào những năm tuổi mới 13-14. Mình đi làm về, nhìn nó ngủ không, trong lòng cũng tràn ngập niềm vui, hạnh phúc. Buồn gì đó cũng qua được khi ngắm con bé. Thì mình dựa vào hình hài nó để tả thôi. Nó lớn dần lên, sắc đẹp được gợi cảm hơn, đầy đặn hơn, cứ tạo đến? đem cho mình cảm xúc trước vẻ đẹp thiếu nữ v.v? Thảo cũng thường xem phim có T.Thúy Hằng trước thập niên... (Tức trước những năm 1975. T.Thúy Hằng cũng ấn tượng một vẻ đẹp lạ lùng, dịu dàng nữ tính, nhưng mạnh mẽ tiên quyết, gan dạ thông minh, lại gợi cảm, sexy mặn mà. Nhưng trái tim lại mang nhiều ?nội tâm? của hiền hòa nhân áỉThảo lấy được cái hồn đó. Thảo thổi vào nhân vật mình sắm? Và gần đây hơn Thảo thích mê lối diễn xuất ?nặng cân? xuất phát vẻ tự nhiên riêng biệt, lại chất chứa vẻ quyến cảm thiêng liêng- Của một cô tài tử Miền Ðịa Trung Hải- Thổ Nhĩ Kỳ Tên là Tuba... Thì đó là những nhân vật hằng ngày đập vô mắt mình một lối thu hút nhân vật nữ. Ðể mình bung ra trong tác phẩm mình - Với thiếu nữ và phụ nữ, có những tính cách mình ưa chuộng như vậỷ
Còn phần VH bảo mình xây dựng thiếu nữ hoặc phụ nữ là vai chính nhân vật chính trong truyện không đúng hết đâu, không hoàn toàn như vậy đâu. Thảo có thể giải thích nè.
Mình xin kể những truyện lập vai Nam chính nè. Tiếng Còi Năm Xưa. Người Tây Sơn. Câu Chuyện Tình Của Nhà Ðạo Diễn. Nhật Ký Một Sinh Viên. Một Cuộc Ðời Ba Số Phận. Khi Người Khờ Lấy Vợ. Mãnh Lực Tình Yêu. Như vậy có thể nói Nam chính trong truyện của HT hẳn có đấy chứ. Phần còn lại thì Thảo viết Nam và Nữ số phận và tính cách nhân vật chính, là như nhau tỉ lệ, cũng khá ngang vai nhau. Và dĩ nhiên phần nhiều hơn, trội hơn là mình viết nữ chính diện. Tự nhiên mình không ép buộc gì cả. Nhưng mỹ học mỹ thuật nó vốn tự có, và nó tự hình thành lên chính nơi mình thôi. Có lẽ mình là tác giả Nữ nên nó thiên nhiều cho nữ hơn chắc. Theo mình nghĩ cũng hợp, cũng trúng thôi. Thảo xin cám ơn bạn có một câu hỏi hay và cho Thảo trả lời với trạng thái công tâm.

10/ VH: Còn nữa nghe một số bạn đọc nói và mình cũng có thấy đọc như vậy. HT viết có đưa ?đẩỷ tình dục vào nhiều, tuy mức độ không phải là lố lăng lắm. HT nghĩ sao về lời đánh giá này.

Thật sự mà nói khi mình viết lên truyện thì tự nhiên nó phải xuất hiện đủ thứ thôi. Tại vì mình viết nhiều mãng đề mà, được ví như chẳng lẽ nào ta cứ đi mua sắm một chỗ Warmak, Koger, Sai Gon, Hong Kong Siêu thị. Mà lâu lâu ta ghé các Mall lớn Macỷs. Burlington Mall, Marshalls, hoặc Costco, Taget. Thì vậy đó. Nếu đầu óc ta phong phú, muốn phong phú thì không thể dẫm chân mà luôn luôn phải đi sáng tạo khác hơn, hoặc khám phá khác hơn, để muốn thử sức ta. Vậy đó thật sự khi dùng chữ ?lôi cuốn đưa đẩy tình dục vàỏ là nói hơi quá, nhưng mà đời sống vốn dĩ mọi thứ có mặt ở trần gian này. Tình dục vẫn hay, vẫn là những điểm nóng dễ thương nơi con người. Hà tất gì ta cứ chạy trốn và giấu giếm, tránh né. Nhưng tình dục vẫn có nhiều thể loại tình dục. Tình dục ngọt ngào của yêu thương lãng mạn, khi tình yêu dâng cao, tình dục muốn có sự va chạm của ái tình thể xác. Và Tình dục kia chỉ có của sự ứp hiếp, chèn ép lạm dụng, đòi hỏi sai khiến, tình dục có khi bị ràng buộc để móc nối. Và tình dục có sự thỏa hiệp hai bên. Còn lại nữa, tình dục bị tấn công một chiều đơn phương nữa v.v? gây ra những thảm họa. Mình viết hầu như có tất cả các thể loại tình dục, nhưng mà lãng mạn ngọt ngào yêu thương chiếm đa số. Còn lại vẫn có những thế lực tham lam, muốn tấn công tình dục. May mà tác phẩm mình ít có thỏa hiệp tình dục, sai lầm và nhân vật nữ mình luôn mạnh mẽ đứng lên bảo vệ mình, đánh tan cái xằng bậy của đối phương muốn tấn công tình dục, đem sa lầy vào tình dục?Vậy đó thôi. Tác phẩm thì cũng phải có người hư, người chính nghĩa kẻ phi nghĩa chống chọi nhau, đối lập nhau thì hấp dẫn hơn, cũng tạo được cao trào hơn. Thảo tỷ dụ một cách viết về tình dục mới mẻ như vậỷ

11. VH: Ok. Thảo sáng tác hướng về độc giả như thế nào? Bạn có nhắn gởi gì độc giả? Hoặc cảm nghỉ gì nơi mình với quê hương sinh ra mình, và đất nước mình đang sống (Hoa Kỳ) này không?

HT trả lời: Thảo sáng tác tất nhiên định hướng phổ quát. Muốn tác phẩm mình từ sang giàu đến nghèo túng, từ tri thức đến người bình thường, từ người đọc sách chuyên nghiệp, đến không chuyên, từ người chuyên môn phê bình văn học lỗi lạc, đến người phê bình nông cạn íck kỷ hay bảo thủ, hoặc yếu kém vẫn được ?mến đọc? hết để biết tính cách số phận, những cảnh đời, những khe cuộc người, lắm nỗi bi đát gian truân, trong cuộc sống sinh động, đến khi có cả ác liệt ập tới, từ cuộc sống hiền hòa đến bến biến động nàỷ Ước muốn là như vậy đó. Nhưng còn tùy vào bạn đọc rất nhiều. Theo HT có cảm giác bạn đọc bây giờ cũng khác lắm. Tuy nhiên là người cầm bút, cầm ngòi viết, suy nghĩ của mình là chính mình chứ không phải chạy theo họ, theo những người đọc sách biến mình thành người viết dễ dãi, đơn giản nhàm nhạt, đùa giỡn hời hợt, với cự ly mệt mỏi, nhỏ nhặt tầm thường không cần trí năng của nhà văn - Phải làm một việc động não là phải cao độ để có được sản phẩm hay! Vì có hiện tượng nhà văn đi sâu vào tâm lý, mô tả nội tâm chuyển biến phức tạp, thách thức trước những biến chuyển, họ cho rằng dài dòng kể lể? Sao không vắn tắt? Sao không ngắn gọn để đọc mau hơn? Vắn tắt ngắn gọn cũng có lề lối của vắn tắc ngắn gọn chứ? NSVH có nghĩ như vậy không? Chuyện này Thảo hoàn toàn đồng ý đó. Nhưng không phải vì thế, mà cái gì cũng vắn tắt sơ sài, giản lược đến nỗi khô khốc như bản báo cáo. Văn chương là đào sâu tâm hồn chứ không phải ghi chép bề mặt sự kiện để phô trương, chỉ vì hiếu thắng hoặc vì tin tức? Chúng ta phải biết ranh giới hai thái cực phải khác nhau, hai sứ mạng khác nhau. Biên Bản và Câu Truyện phải khác nhau. Ðừng lạm dụng và trộn lẫn vào. Có khi bao che, cho cái kém tài văn chương của mình. Mà đi bán rẻ chức năng văn chương, bóp méo giá trị thật của văn chương, của người khác. Thậm chí HT thấy một số người viết văn, chỉ mới tàm tạm vài nội dung hiện tượng hơi mới, tuy vẫn là nội dung xàm xàm, tám tám vô bổ giết thì giờ. Ðọc thấy chẳng rung động chi cả, thật là vô thưởng vô phạt. Chỉ có vài câu văn lạ hơi mới chút, dù cố méo mó sáng tạo văn từ, cho ?ấn taỉ hơn thôi. Nhưng kết thúc chẳng có chút chi là ?máu nghề văn chương?, tức là không gởi lại hàm ý gì hay, ý tưởng đẹp gì được cho bạn đọc? Nhưng là ỷ mình đã có fans đọc lại huênh hoang tuyên bố văn truyện ngắn mới là khó viết, truyện dài có gì đâu mà khó? Cứ pháy con chữ mãi ra dài thôi. Phải viết ngắn lại hơn. Tôi cho rằng truyện ngắn mới khó viết v.v? Câu nói này thật là ?dở hơỉ và đầu độc. Vô tình kềm chế óc sáng tạo người viết, giết chết óc chịu khó trui rèn, về kỷ năng văn chương, Chỉ là những kẻ lười nhát làm văn chương mà cứ muốn gặp thời văn chương cho có ngôi vị với mình. ( Ý này thật sự tôi không cổ xúy viết truyện dài, mà cũng không chê ai đi vào mãng truyện ngắn nào đó đâu. Vì mỗi loại có chức năng riêng, và người viết có cái tài tình biết riêng. Công tâm mà nói truyện dài phải khó khổ viết hơn, đầu tư hơn vì bề rộng, bề dày, bề sâu, đòi hỏi hơn. Nhất là bề rộng?) Tôi H.Thảo là người ở sở trường viết truyện dài. Nhưng vẫn muốn làm cuộc cách mạng viết mới hơn thì có. Nhưng mới hơn như thế nào? Muốn tìm cách, sao cho giảm con chữ ở từng chương hơn, nhưng nội tâm vẫn được giữ vững, khắc họa đầy đủ, tử tế đàng hoàng, phải tránh không thể tạo thô thiển, như một văn bản báo cáo ngột ngạt! Mình đồng ý chọn lối phải hàm súc ngắn gọn, thì beter hơn, thích hợp hơn. Nhưng ngắn gọn theo lề lối cho phép - Một cách súc tích, tinh nhuệ, nếu không cần thiết, gạt bỏ dư thừa dong dài, bởi vô ích không hữu dụng, chẳng đi sâu vào tâm tư, vì dài kiểu sáo rỗng ấy mà. Vậy cần gọn là: cũng có lúc, có chỗ, có nơi, có chốn, chứ đâu phải lười nhát động não, lười sáng tạo, lười tốn times để mà viết cho là ngắn đã đủ, khỏi cần dàỉ?. Bạn cứ nghĩ đi một lâu đài lớn - Ngôi nhà lớn bao giờ cũng cho bạn nhiều khám phá hơn chứ, cuốn hút lạ lẫm hơn chứ. Một căn phòng nhỏ xíu, một căn nhà có đẹp mấy, chỉ có hai phòng đơn sở Cũng không thể so với cách thiết kế, của một lâu đài nhiều góc cạnh ngăn nắp và lỗng lẫỷ Nhưng những tác giả những nhà văn mới được vinh dự ?chạy đứng? lên khán đài cho mình đã có vị trí sở trường tốt, để nhằm phát biểu cho vị thế mình là đỉnh cao, cho mình là thừa tài viết. Chứ chưa nói họ đã lừa đảo họ, và lừa đảo bạn đọc? Rồi họ tự vô tình biến bạn đọc thành những tay sai đọc sách. Ðọc cho có số lượng fans mình hâm mộ, mà thật đáng buồn cho những thành phần đọc vì chém gió, đọc vì một trái tim tay sai, trái tim vô cảm, hay trái tim già nua lười nhác chờ chực... Mình nói nhiều phần này vì bức xúc và có xem qua ý của những nhà văn đang được ?tung hô, khen lấy, khen để ở VN hiện thờị? Nhưng cũng có một số nhà phê bình bậc thầy và chân chính họ đã cảnh cáo bảo: ? Thật ra hiện VN chỉ có những nhà văn đọc tạm tạm gọi là? Chứ chưa có ngôi sao nào hiện giờ làm nên nền văn học sáng giá cả. Dù có các giải thưởng gì chăng nữa, cũng còn rất giới hạn cả nội dung, và hình thức thẩm mỹ của văn chương? Thôi dù gì cứ coi như một sự khuyến khích. Nhưng những nhà văn đó phải tự rà sót, coi lại tài năng mình. Chớ có tự hào, tự mãn là lầm lũi bước đỉ Và sẽ làm hại cho bản thân trên bước đường sự nghiệp văn chương. Hoặc thương trường, chức năng của văn chương??
Nói thiệt nha bạn đọc sách bây giờ số đọc nhưng trái tim vô cảm chiếm khoảng 64%. Còn số còn lại người đọc hiểu biết, có trái tim cảm xúc, và cảm động thật, chỉ ít hơn phân nửa tức là 45%. Nhưng mà mình đang viết cho 45% phần trăm còn lại. Mình từng nghĩ ?Thà chết vinh hơn sống nhục.? Văn chương cũng vậy. Giữa chết và sống trong cái hiện tại. Mình và một số người chưa được sùng bái chưa được ca ngợi. Dù bị cho là coi thường như bị chết trong tủ sách kia vẫn không sao cả? Hy vọng có một ngày và sẽ một ngàỷ Vì mình coi những tác phẩm VN ngày xưa cả Bắc và Nam. Mình lại thẹn với, xót xa cho văn chương. Vì 10 người, được cả 10 viết hay hết. (Dĩ nhiên cũng có một số nhà văn, cùng tác phẩm bị chèn ép qua một thời gian. Thật tội nghiệp!) Bây giờ thì cả trăm, cả ngàn người không được một. Văn chương họ đọc rồi, hình tượng họ xem rồi. Rồi cũng chẳng để lại gì cho trái tim khi mình đọc qua, thưởng thức trọn tác phẩm? Ngày xưa ngày trước văn chương họ, câu truyện họ, đọc tác phẩm xong, vẫn cứ ấn tượng ray rức mãi trên một tuần chưa phaỉ Những cái hương của văn học thật đặt biệt và độc đáo hết sức. Nhà văn bây giờ đọc xong, con người vẫn cứ trơ ra như khúc gỗ, chẳng chạm được vào máu thịt ai, vì sự chuyển tải của linh hồn tác phẩm không có. Nghĩa là nhà văn đi làm một việc tự cho mình có tài, trong khi họ đã không từng có cảm xúc, không từng biết sáng tạo nên ý tưởng sâu xả Nên tác phẩm họ không thể chuyển tải, hay chuyền hơi ấm, chuyền lửa được, không lay chuyển nổi được ai tấm lòng... Bởi vì tác phẩm họ đã không thật sự có hồn, không làm sáng lên một ý gì để lại cho bạn đọc? Mình nói về phần này hơi nhiều vì sự cạnh tranh của văn học. Sự sống còn của văn học VN và đi lên của nó. Mình nhìn ra sức sống tràn trề của một vài nhà văn ở các nước, văn học thế giới ở các châu lục, cũng như nền văn học của châu Mỹ latinh vực dậy sau này để tiến tới, chiếm ưu thế không còn mong manh nữa. Mình là ngừời VN, sống ở nước ngoài. Mình yêu văn học viết về những câu chuyện chính lòng mình có xúc cảm lớn, đã cảm động, đã học hỏi không viết không được.... Viết để chia sẻ cảm hứng cho văn chương. Và cố gắng đưa ra gởi đến các bạn một tấm lòng quan tâm, thật sự rút tỉa nhìn nhận hướng đến cho nhau, để bổ khuyết thứ thiếu hụt cho nhau, cùng đứng lên tiến bộ hơn? hữu ích hơn giá trị hơn của văn chương Việt v.v?
Thôi nói về H.Thảo. Tác phẩm của mình ý tưởng luôn có một tư tưởng định hình, luôn kết thúc bất ngờ như cuộc sống ta vẫn có thể xảy ra theo trường hướng bất ngờ. Nhưng không phải cố ép để đi đến vô lý? Tất cả điều có sự hữu định, nhìn lại cấu tứ, sự tương tác, sự va chạm, sự định số duyên phận, của tác phẩm. Có trình tự và đưa ra được sự tuần hoàn có lý của nó. Và dù câu chuyện nào buồn nhất với hoàn cảnh. Cũng gây ra sự thương tiếc đáng kể, nhưng lại không gieo vào lòng người ảm đạm, thối lui, buồn thảm, chán nản, thất vọng? Mà cũng chính là chân trời mới cho độc giả vui trải nghiệm, và vui buồn để sống để rút tỉa kinh nghiệm? Cách mình viết như vậy. Mỗi nhà văn cầm bút viết đều có một phong cách định hình riêng. VH đồng ý chứ? Như Nữ Sĩ VH cũng biết. Mình là người VN, Thảo là người Việt Nam. Viết gì viết, vẫn luôn luôn ấp ủ trái tim người VN. Có đọc bao giòng văn học khác để biết. Học hỏi cầu tiến khám phá, nhưng vẫn giữ vững tác phẩm mình đem đến công chúng thế giới. Tiếng nói văn chương của người Việt hẳn hỏi. Phong cách, tập quán, tư tưởng, tư chất riêng của VN. Mang tính phổ quát toàn cầu. Song nó vẫn mang sứ mệnh nhân vật và văn chương của VN không lẫn lộn được. Ðó là một tác phẩm mang thương hiệu VN, phải khác với họ?
Nhưng mặt khác là nhất định mang đến sự rung động chung của con người sống trên quả đất này Hà ơỉ
Và một ý sau cùng là Thảo muốn nói. Là Thảo luôn cám ơn Thượng đế cho mình được sanh ra từ một cha mẹ người Việt, có trải nghiệm người Việt mới viết những trang sách đậm chất người con quê hương xứ Việt?Và đang sống tại Mỹ lại là một vùng đất tự do được phát huy sáng tạo, và có quyền định hình lên nền sáng tạo của mình. Thảo xin thanks cám ơn đất nước VN và ba mẹ mình. Cám ơn đất nước Hoa Kỳ đã tạo cho con người phát huy hết năng lực của chính mình. Và sau cùng xin cám ơn NSVH có bài phóng vấn và tạo điều kiện cho mình thật lòng chia sẻ tất cả. Quả là niềm vui lớn của HT...

12/VH: Cuối cùng VH muốn HT đọc ghi bài thơ mà HT thích đỉ HT có rất nhiều thơ mà ngại chi không đọc một bài cho VH cùng các bạn quan tâm thưởng thức. Ðúng không nào? ?Ra khơi thở đi bạn?

OK. Thảo xin đọc ghi một bài này nhé.
Ðây sứ giả hoà bình cánh chim mộng
Ngoài đảo xa để mơ ôm lấy đất liền,
Ðây là đâu ôi với những nàng tiên
Trên ốc đảo chập chờn phơi tóc ước.
Sứ giả hoà bình không phải là những nàng Bá Tước.
Tiền thênh thang lỗng lẫy của uy quyền.
Sứ giả hòa bình như những con chiên,
Thời ngoan đạo đi xây mầm chân lý.
Sứ giả hòa bình là tình yêu thâm thúy,
Như trái tim ao ước mãi nguyện cầu.
Cho tình ai sống lại với bền lâu,
Chẳng chịu thua dù dòng đời nghiệt ngã.
Sứ giả hòa bình là bông hoa thơm lạ,
Gương nghĩa nhân và bụng dạ thiện toàn.
Sứ giả hòa bình không để ý chuyện cỏn con,
Luôn rộng mở, với quên đi và tha thứ?
Ðể tình yêu lứa đôi thêu dòng đời lịch sử,
Ðường- phượng- bay- trong phương hướng ngự nhìn?

13/ VH OK. Mình còn 12 câu hỏi nữa. Cả thảy dành cho bạn trả lời. Ðể chuẩn bị cho kỳ tới. Mình giờ chỉ đưa ra một câu cho bạn làm quen trước, chuẩn bị trước. Bạn nghe coi như đây gợi ý cho Thảo biết sơ nha.
?Truyện của bạn chiếm tỉ lệ âm nhạc lồng vào khá nhiều. Và toàn là những bài hát, bài ca độc đáo. Vậy thử hỏi vì sao bạn có tư tưởng đó. Thảo có thể cho biết cái ?mốt càỉ và mục đích sử dụng những bài hát đó.

Vâng! Thảo hiểu câu hỏi bạn gợi ý rồi. Tạm ngưng một kỳ nhé. Một lần nữa xin cám ơn VH, nhiều và thật nhiều.
HT (Hiếu Thảọ)
VH. HT October/10/20.
______________________
PV Kỳ 2 Những câu hỏi tiếp theo.
14/ Thảo có nhớ những bài hát đó không, thử kể tên choVH và bạn đọc được biết thử cho vui. Không cần Thảo nói từng bài ca ở tác phẩm nào, chỉ nói Thảo nêu tên liệt kê ra thì đủ rồi. Theo VH ước lượng khoảng 50 bài ca có hơn đó. Ðúng không Thảo?
Lòng mẹ (BK)
Ngậm ngùi. Bướm Trắng (GMSS)
15/Ðược biêt HT viết truyện có nhiều tác phẩm có ma. Cảm hứng nào cho bạn xây dựng những nhân vật ma như thế. Khi bạn viết ma trong truyện bạn có cảm giác sợ không?
16/ Trong sự nghiệp sáng tác bạn thích tác phẩm nào nhất. VH không cần hỏi lý do vì sao? Chỉ cần bạn chọn lựa và đọc một vài đoản văn trong đó mình thích nhất là đủ thôi.
17/Người ta (bạn đọc) và giới phê bình hay nói. Tác giả thường hay thương tác phẩm đầu tay của mình nhất. Quan niệm như thế Thảo có cho là đúng không? Hoặc thế nào? Theo HT. Tác phẩm nào là tác phẩm đầu tay của HT nhỉ. Cũng có thể đọc một đoạn văn, hay một đoạn lời thoại trong đó. Thảo thích ở tác phẩm đó.
18/ Tác Phẩm HT man mác những bài thơ ai? Thảo đem vào nhiều khi sử dụng cần có. Người ta nói thơ của chính HT cũng được đưa vào nhiều, điều đó thật không? Ðúng không? Thảo có thể giải thích vắn tắc cho VH hiểu hơn nha.
19/ Hoạ sĩ cũng là nhân vật ?Nam Chính? trong nhiều truyện của Thảo. Ðiều đó có chính xác không? - Ðúng vậy không? Vì đâu Thảo có tư tưởng lớn đó. Và có được bao nhiêu tác phẩm ?chàng họa sĩ điển traỉ? Thảo nhỉ?
20/ VH thấy sự xuất hiện ca sĩ cũng nhiều trong một số tác phẩm. Vì sao Thảo có ý tưởng này, xây dựng tác phẩm thể loại đó? Theo Thảo nghĩ nét ?kiểủ viết đó, có vẻ mới mẻ lắm không?
21/ VH đặc biệt có thấy hai tác phẩm xây dựng hình tượng ?cuộc yêu nhà thợ?
*Một tác phẩm cô nàng thiếu phụ xinh đẹp đi lấy chồng người thứ hai, về gặp lại người ?yêu trong mộng? nàng ngỡ ngàng, tiếc nuối, đau xót. Nhưng bản thể nào yêu chồng và trọng nghĩa. (Tuy là cả một giấc mơ lớn.)
* Một tác phẩm người thiếu phụ xinh đẹp tài hoa và đủ đức hạnh đã vượt qua thử thách gian nan, để cùng đoàn tụ bất ngờ, ưng lấy nhà thơ trong mộng của mình - Ý là cuối cùng họ 1ấy nhau, chung sống trọn vẹn.
Tại sao hai cảm xúc khác nhau. Chỉ cùng giống nhau chi tiết ấn tượng, đó là nhà thơ lớn góa vợ? Cùng một phụ nữ góa chồng bao năm tháng? (Người chồng đầu tiên cô chết bất đắc kỳ tử.) HT có thể cho biết ý tưởng xu hướng, cũng như sự trái nghịch tạo nên, tác phẩm đó Thảo nhé. Cứ trung thực nói với cảm hứng khi Thảo viết đi. Vì Thảo biết nhà văn có quyền định đoạt tất cả mà. Từ cái vô lý đến cái có lý tuyệt vời mà chỉ có nhà văn haỷthiên sứ văn chương? mới đủ tài, mới đủ để thuyết phục bạn đọc hạp nhãn, hạp lòng? Thảo ạ.
22/ VH cũng biết. TT. Hiếu Thảo viết mang dấu ấn quê hương thật nhiều. Từ đất ở - Ðịa danh và con người sinh hoạt nơi đó. Cả xứ Mỹ Georgia- Atlanta này! Lý do tại sao? Dòng máu bạn luân lưu, cảm quan nó?
23/ Thảo nghĩ gì nhân vật dựng trong tác phẩm và thực tế bên ngoài. Có choãi nhau không, trùng khớp không?
24/ Theo HT tuổi nào viết hay nhất. Người ta bảo văn thơ kiếp tằm nhả tơ. Bạn nghĩ thế nào? Bạn vui buồn gì ở câu nói này không?
Tạm ngưng Chúc sức khỏe Thảo. Và lần lượt trả lời nhé.
Cứ là tự nhiên. phóng khoáng, và sẵn lòng thôi. Mong sự hợp tác của Hiếu Thảo.
VH @ 2/ Feb/ 21/
_________________

Trần Thị Hiếu Thảo

Mục Lục

Thể lệ để nhận Nguyệt San Giao Muà:

1) Ðể vào danh sách của NSGM (subscribe),
   xin gửi email về  GiaoMua@hotmail.com

2) Ðể rút ra danh sách của NSGM (unsubscribe),
   xin gửi email về GiaoMua@hotmail.com 

3. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com


4. Mọi bài vở, đóng góp, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com 
   Nguyệt San Giao Muà
   Homepage: http://www.GiaoMuạcom


Thể lệ gửi bài cho Nguyệt San Giao Muà:

 

Mong bạn gửi Bài cho GM theo cách này là tốt nhất :
  

1. Dùng mẫu chữ Vietnet (VIQR) hay Unicode
2. Viết Hoa chữ đầu của bài và bút hiệụ Ví dụ: Giọt Mưa Trên Lácủa NS Phạm Duy
3. Gửi bài ngay trong email (không kèm file), để cho BBT khỏi mất công download xuống để đọc
4. Gửi tất cả các bài trong 1 tháng 1 lần trong1 email, nếu tiện. 
5. Bài vở xin gửi đến trước ngày 25 mỗi tháng
6. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về: GiaoMua@hotmail.com


Cám ơn bạn rất nhiều, vì nhân sự có hạn, BBT không thể ngồi đánh máy lại từng đề bài hay bút hiệụ 

 

  

    

      

	Ðịa Chỉ Liên Lạc:
	

	Nguyệt San Giao Muà

		P.O . Box 	378

		Merrifield, Virginia 22116

		USA

    
  

Trang Nhà 







Web Site Hit Counter





 

Copyright
2002 by Giao Muà e-magazine and respective authors